Dat stoppen met roken je eigen keuze moet zijn, is vandaag weerlegd

Roken zou een verkiezingsthema moeten zijn, betoogde ik vorige week. Jaarlijks overlijden 20.000 Nederlanders aan de gevolgen van hun tabaksverslaving. Sigaretten doden meer dan de helft van hun gebruikers. Een kwart van de rokers overlijdt voor de pensioengerechtigde leeftijd.

Ik beschreef hoe al dit lijden voorkomen zou kunnen worden als de overheid effectiever anti-rookbeleid zou ontwikkelen.

De reacties op het artikel waren wisselend. Met name niet-rokers en ex-rokers reageerden positief op het verhaal. Sommige rokers schreven dat ze makkelijker zouden kunnen stoppen als ze niet meer voortdurend met tabak zouden worden geconfronteerd.

Er was ook kritiek.

Sommige lezers vonden mijn standpunt paternalistisch. De staat dient zich volgens hen niet te bemoeien met onze persoonlijke keuzes. Zelfs al is roken zeer verslavend, dan vinden ze toch dat rokers zelf de keuze moeten hebben al dan niet te stoppen.

Ik kan begrip opbrengen voor dit standpunt, al ben ik het er niet mee eens. Net zoals we van de staat verwachten dat hij ons beschermt tegen terrorisme, hoge waterstanden, vijandige mogendheden en misdadigers, denk ik dat we van de staat mogen verwachten dat hij ons beschermt tegen fabrikanten die ons willens en wetens verslaafd proberen te maken aan giftige producten.

Pleitbezorgers van de tabaksindustrie denken vaak dat een dode roker de samenleving gedurende zijn leven minder kost dan een niet-roker

Het tweede voorname punt van kritiek betrof de kosten van het roken. Pleitbezorgers van de tabaksindustrie zijn vaak nog in de veronderstelling dat een dode roker de samenleving gedurende zijn leven minder zou kosten dan een niet-roker.

Persoonlijk vind ik dit een nogal onthutsend argument. Ik gebruikte de maatschappelijke kosten van tabaksverslaving weliswaar als ondersteunend argument, maar zelfs als een dode roker daadwerkelijk goedkoper zou zijn, vind ik dit geen overtuigend argument om de tabaksindustrie vrij spel te geven.

Wat zou er van onze gezondheidszorg overblijven wanneer we deze redenering ook op andere behandelingen zouden toepassen?

Zuiver economisch geredeneerd, zouden we met dit argument een groot aantal medische behandelingen kunnen opdoeken. Ga maar na, investeringen in de gezondheid van jonge mensen leveren de samenleving in de regel nog wel economische winst op. Zij kunnen na hun behandeling weer aan het werk. Als samenleving verdienen we de kosten voor hun behandeling weer terug via allerlei belastingen en hun economische productiviteit.

Voor ouderen en chronisch zieken ligt dat vaak anders. Zij hebben hun productieve jaren al gehad. De zorg voor ouderen kost de samenleving in economische termen daarmee meer dan deze oplevert. Toch zou ik niet in een samenleving willen leven waarin we ouderen aan hun lot overlaten. Het lijkt mij een kwestie van beschaving dat we zorgen voor de zwakkeren. Ook wanneer dat geld kost.

Hetzelfde geldt wat mij betreft voor rokers. Als we zieke ouderen niet aan hun lot willen overlaten, waarom zouden we dat dan wel doen met verslavingsgevoelige jongeren?

Voor wie de maatschappelijke kosten-batenanalyse van het roken toch leidend wil maken in het debat over roken, doet er goed aan het vandaag gepubliceerde rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie en het Amerikaanse National Cancer Institute over de maatschappelijke kosten van roken te bestuderen.

In een 688 pagina’s tellende studie stellen zij de kosten van het roken wereldwijd vast op een biljoen (= duizend miljard) Amerikaanse dollar. Hier staan ‘slechts’ 269 miljard dollar aan tabaksgerelateerde belastinginkomsten tegenover. Oftewel, tabak kost de wereldeconomie een vermogen.

De onderzoekers noemen roken verder de belangrijkste veroorzaker van vermijdbaar ziekteleed en voortijdig sterven. Zonder overheidsingrijpen neemt het aantal tabaksdoden wereldwijd de komende jaren toe van 6 miljoen per jaar in 2014 tot 8 miljoen per jaar in 2030.

Voor de Wereldgezondheidsorganisatie is er dan ook geen twijfel over mogelijk; overheden kunnen en moeten veel meer doen om roken te ontmoedigen. Effectief antirookbeleid levert de schatkist miljarden op.

Meer lezen?