Mijn kinderen zullen mijn Amerika nooit kennen

Op 6 november 2016 reed ik met mijn gezin naar de Tuin van de Goden, een geologisch sprookjesland in het zuiden van Illinois, waar bultige rotsformaties uittorenen boven de groene, rode en gouden bomen. Het is midden in Trumpland en terwijl mijn kinderen over de rotsen klauterden en over de paden wandelden, kwamen we voortdurend mensen tegen met ‘Make America Great Again’-petjes. Ze begroetten ons glimlachend.

In de maanden voor de presidentsverkiezingen reed ik zo elk weekend met mijn kinderen naar historische plekken. Ik wilde ze de wonderen van onze staten laten zien, zoals andere Amerikanen - met andere politieke overtuigingen - ze ook aan hún kinderen wilden laten zien.

Dus nam ik mijn kinderen mee naar het Dred Scottgerechtsgebouw in St. Louis, waar ooit werd gedebatteerd over de rechten van slaven; naar het Tocht der Tranen-natuurpark, waar de dood van talloze indianen wordt herdacht en naar het huis van Daniel Boone, een invloedrijke kolonist en slavenbezitter.

Foto: Lynne Brouwer (voor De Correspondent)

Mijn jongste snapte er niet veel van, mijn oudste genoeg om te zien hoe ongerijmd het was: de deugdzaamheid én de wreedheid van de geschiedenis. Hoe konden politieke leiders zulk verraad plegen aan onze nationale waarden? Hoe konden gewone Amerikanen zo wreed zijn? Of, zoals zij het zei: ‘Waarom zorgde niemand dat die mensen al die slechte dingen níet deden?’

Het antwoord dat je kinderen behoort te geven - en dat ik als kind ook vaak hoorde - is ‘zo ging dat nu eenmaal.’ Je zegt dan: ‘Ook goede mensen hielden slaven,’ of ‘het mocht toen van de wet.’ Je houdt de schijn op dat de misstanden van toen opgelost zijn, of niet van invloed op de politiek van nu. Je maakt van wreedheid iets gewoons, en pleit daarmee de wreden vrij.

Maar dat deed ik een keer niet. Toen ik antwoord probeerde te geven op de vragen van mijn kinderen, stelde ik me voor wat zij zouden zeggen over dertig jaar, als hun eigen kinderen erachter proberen te komen wat er in 2016 en 2017 was gebeurd.

Hoe konden witte extreemrechtse bewegingen ineens uit de schaduw stappen, met steun van de massamedia? Hoe kon het dat een miljardair lak had aan zo veel presidentiële normen - door geen afstand te doen van zijn ondernemingen, door te weigeren inzage te geven in zijn belastingopgaven - zonder dat daar enige consequentie aan verbonden werd? Hoe kon het dat een politicus die meer respect leek te hebben voor een Russische dictator dan voor Amerikaanse oorlogsveteranen, nog steeds door zijn partij als staatsman werd beschouwd?

We leven in verscheurde tijden

Dit zijn geen theoretische vragen meer: Donald Trump heeft gewonnen en Amerika is onherroepelijk veranderd. Deze vrijdag vindt de inauguratie plaats, ontsierd door een onderzoek naar Russische inmenging in onze verkiezingen, waarbij meerdere inlichtingendiensten en politieke leiders hebben verklaard dat onze aanstaande president een pion is van het Kremlin, ingezet om onze democratische processen te ondermijnen.

Vanaf deze week hebben we een regering van mannen die meer betekenen voor Rusland dan voor Amerikaanse burgers. Een kabinet van wie velen in het verleden zo intolerant en wreed zijn geweest, dat ze nooit eerder in aanmerking zijn gekomen voor belangrijke posities.

Daar houdt het niet op: journalisten worden bedreigd, demonstranten worden ‘economische terroristen’ genoemd, inlichtingendiensten staan op het punt gezuiverd te worden, vacante ambassadeursposten worden niet opgevuld en witte racisten - Marine Le Pen, Nigel Farage - worden ingevlogen om in een gouden toren in New York hun valse populisme bij te slijpen.

Op vragen naar wat er gebeurde in deze tijd, volstaat over dertig jaar ‘Dat gebeurde nu eenmaal’ niet meer. Dat kan niet nu eeuwenoude normen bij het grofvuil worden gezet door een aanstaande president die vooral loyaal lijkt aan een buitenlandse macht. Dat instituties verzwakken, zoals tijdens de oorlogen en de economische onrust van de 21ste eeuw is gebeurd, is één ding. Dat instituties ter bescherming van de persoonlijke vrijheid en de nationale veiligheid door de president zélf als irrelevant worden beschouwd, is iets heel anders.

We leven in verscheurde tijden en ik weet niet of we ooit nog terug kunnen.

Hier wordt Amerika niet beter van

De Amerikaanse geschiedenis staat bol van de leiders die verraad pleegden aan de wetten. Maar vroeger deden Amerikaanse leiders nog hun best hun wandaden te verbergen of goed te praten, uit angst om publiekelijk ter verantwoording te worden geroepen. Ze hielden zich misschien niet altijd aan de normen en waarden, maar ze wisten wel dat ze dat moesten proberen. Ze wisten dat er straf zou volgen als ze betrapt zouden worden op immoreel of crimineel gedrag: een vernedering, verloren verkiezingen, of zelfs een afzettingsprocedure.

Nu is de kortzichtigheid onverholen. Wetten worden gebroken en vaderlandsliefde lijkt een soort komedie voor Trump en de zijnen. Deze kwaadaardigheid wijst niet op een soort bevrijdende eerlijkheid, zoals sommigen tegenwerpen, maar op een enkele reis humanitaire ramp.

Want het beleid van Trump betekent waarschijnlijk het einde van betaalbare zorg voor miljoenen Amerikanen, de mogelijke inzet van kernwapens, steun voor Russisch imperialisme, aanvallen op etnische en religieuze minderheden en het opstellen van lijsten van ambtenaren die zich bezighouden met klimaatverandering of emancipatie.

Geen enkele Amerikaanse burger wordt beter van deze autoritaire ingrepen, ook niet de Trumpstemmer. Dat dit beleid openlijk wordt afgekondigd, waarbij in sommige gevallen overduidelijk Russische belangen de voorkeur hebben boven Amerikaanse, toont aan dat de traditionele afstraffing van kiezersbedrog niet bestaat.

En zoals iedereen weet die in een autoritaire staat woont, zijn autoritaire leiders heel moeilijk uit het zadel te krijgen. Politici die de blik op de volgende verkiezingen richten, zien niet in dat autoritaire leiders de regels herschrijven, dat wetten slechts zo goed zijn als de mensen die ze in ere behoren te houden, dat de grondwet niets meer is dan een papiertje wanneer je je er in de praktijk niet aan houdt.

Met Clinton waren de problemen er óók geweest

Trump gaat het Witte Huis in met niet alleen de allerlaagste waarderingscijfers ooit, maar ook als de eerste president die ervan wordt verdacht samen te spannen met een buitenlandse macht om anti-Amerikaanse doelen te bereiken. Deze ongehoorde situatie leidt tot zelfonderzoek, maar ook tot versimpelingen: Heeft Rusland de verkiezingen beïnvloed? Of wordt Rusland ingezet als zondebok om binnenlandse problemen onder de mat te vegen?

De waarheid is dat deze factoren onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. De verkiezingen van 8 november waren een unieke gebeurtenis die de uitvoerende macht in de handen hebben gelegd van een labiele, wraakzuchtige kleptocraat. Maar de Amerikaanse waarden en instituties wáren al verzwakt voordat Trump zijn campagne begon. Enorme politieke verdeeldheid en razendsnelle technologische ontwikkelingen hebben de afgelopen jaren de Amerikaanse waarden doen wankelen. Amerika was rijp om door een demagoog te worden gemanipuleerd én door een buitenlandse macht te worden uitgebuit. En ondanks dat Trump was ingelicht over de Russische motieven, veroordeelde hij de acties van het Kremlin niet - nee, hij omarmde ze.

Deze tijd zou ook zonder deze verkiezingsuitslag een duister keerpunt zijn geweest. Als Hillary Clinton had gewonnen, zouden we ook te maken hebben met Russische inmenging. We zouden ook worstelen met extreemrechtse bewegingen, wakker gekust door de campagne van Trump; we zouden ook worstelen met werkloosheid en stagnerende lonen; met financieel zwakke en moreel corrupte media; met extreme disfunctionele partijpolitieke verdeeldheid. We zouden waarschijnlijk eveneens continu belaagd worden door WikiLeaks en andere organisaties die Trump steunden door continue pogingen Clinton te ondermijnen.

De verkiezingen zouden nooit verbintenis hebben gebracht. Maar met Trump hebben ze juist voor ontbinding gezorgd. De Amerikaanse geschiedenis wemelt van de partijpolitieke vetes, maar nog nooit is er een man aan de macht geweest van wie de loyaliteit - naast die aan zichzelf en zijn gezin - niet verder reikt dan een buitenlandse autoritaire machthebber.

Dus wat zeg ik tegen mijn kinderen?

Ik weet niet of mijn kinderen zich veel zullen herinneren van het Amerika dat ik kende. Ik probeerde ze het te leren zolang ik kon, zodat ze het verschil zouden zien tussen een gebrekkige democratie en een land dat is opgehouden democratisch te zijn.

Ik probeerde ze te laten zien hoe gebruiken als de slavernij, ooit iets normaals, tegenwoordig worden beschouwd als een geweldige schande, en dat die gebruiken zo lang konden blijven bestaan omdat de wreedheid ervan werd gerationaliseerd. Ik vertelde ze dat wreed beleid nooit normaal is, wat politici en geleerden ook mogen zeggen.

Ik probeerde ze te laten zien dat ons land altijd kwetsbaar is geweest, altijd gemankeerd, maar dat de goede mensen volhielden, om de eenheid te bewaren. We hebben weten te overleven omdat Amerikanen eindelijk een antwoord hadden op de vraag ‘Waarom zorgt niemand dat die mensen die slechte dingen niet doen?’ - en vastberaden waren om deze mensen tegen te houden. Het stellen van die vraag in het openbaar - laat staan er ook naar te handelen - zou binnenkort zomaar eens niet meer kunnen.

Half november, toen zowel Trumps destructieve plannen als zijn banden met het buitenland formeel duidelijk werden, toen politiek analisten en politici de crises probeerden te sussen en ons maanden ‘hem gewoon een kans te geven,’ zei ik tegen een vriendin: ‘Ik weet niet wie er slechter af is: de mensen die begrijpen wat er op het punt staat te gebeuren, of de mensen die dat niet inzien.’

Haar antwoord was simpel. ‘Geen van beide: het zijn de kinderen.’

Dit verhaal is vertaald uit het Engels door Hans Pieter van Stein Callenfels.