Mijn week op het wereldkampioenschap statistiek

‘Heb je die vlaggen op weg van het vliegveld gezien?’, vraagt Stefan Schweinfest bij de opening van het World Data Forum in Kaapstad. ‘Het lijkt wel het wereldkampioenschap statistiek.’

Schweinfest is de baas van de Statistics Division - de statistiekclub van de Verenigde Naties. De FIFA van de statistiek, zeg maar. Maar dan met een betere reputatie.

Met andere bigwigs opende Schweinfest vorige week zondag dé conferentie voor de datagekkies van de wereld - van ngo’s tot overheden, van wetenschappers tot beleidsmedewerkers. En niet te vergeten: de statistische bureaus - de ‘CBS’en’ van de wereld.

Het was een bonte boel: van strakke pakken tot Mongoolse traditionele jurken tot een blote rug met een tattoeage van het Afrikaanse continent. En een geel pak, maar daarover straks meer.

Ik bezocht de sessies en sociale activiteiten, en interviewde twintig mensen uitgebreid over de thema’s van het congres. Binnenkort volgt een uitgebreider verslag, maar nu alvast: een tipje van de sluier.

Hoe doe je dat eigenlijk, een statistisch bureau opzetten?

Ik sprak met mensen van verschillende statistische bureaus - zoals uit Mongolië, Nederland en Argentinië. En ook met Pali (‘Padi’) Lehohla, bijvoorbeeld, de statisticus-generaal van het Zuid-Afrikaanse ‘CBS.’

Veel Zuid-Afrikanen denken aan knalgeel als ze zijn naam horen: hij zwoer ooit om, tot de hele volkstelling van Zuid-Afrika was gepubliceerd, een geel pak te dragen.

Geel is de kleur van zijn bureau. En die kleur droeg hij, ten tijde van de volkstelling in 2011 en 2012, tot alle resultaten waren gepubliceerd. 750 dagen lang.

Na het einde van het apartheidregime in 1994 moest het Zuid-Afrikaanse CBS bijna vanuit het niets worden opgebouwd. Het eerste grote project was een volkstelling in 1996. Daarna is het bureau stukje bij beetje meer en betere data gaan verzamelen.

Een van de laatste projecten: het digitaliseren van papieren documenten. In het ministerie van Binnenlandse Zaken alleen al liggen 2,8 miljard documenten die ingescand moeten worden. De oudste stamt uit 1789.

Zuid-Afrika is niet het enige land dat na een woelige periode een statistisch bureau moet opzetten. Zo ging Lehohla in 1998 naar Cambodja en in 2008 naar Soedan om hierbij te helpen.

Zijn belangrijkste advies voor nieuwe bureaus? ‘Zorg dat de politiek achter je staat. Je gaat fouten maken, en veel ook. Politici moeten dus geduld hebben. Maar ook: wees ambitieus, durf te dromen.’

Hot topic op het World Data Forum: leven en dood registreren

Zoals bij elke internationale conferentie, had ook deze een hoop buzzwoorden: road maps, disaggregratie, multi-stakeholder approaches...

Mijn favoriete: CRVS. Een afkorting zo bekend in deze kringen, dat hij niet meer uitgelegd hoeft te worden. Civil Registration and Vital Statistics.

Een goed CRVS-systeem registreert voor elk persoon de belangrijkste gebeurtenissen in zijn leven - denk aan geboorte, huwelijk en dood. In Nederland en België is dat zo normaal dat je er niet meer bij stilstaat.

Maar dat is niet overal zo. Op de conferentie hoorde ik: in meer dan honderd landen bestaat er geen compleet bevolkingsregister. Zo wordt geschat dat zo’n kwart miljard kinderen onder de vijf jaar niet geregistreerd staan.

Waarom dat erg is? Als je aanspraak wilt maken op bepaalde rechten, moet je vaak aantonen dat je bent wie je zegt dat je bent. Bij het aanvragen van een uitkering, het ontvangen van gezondheidszorg, het registreren van het land dat je bezit.

En dus belandde ik bij een sessie gewijd aan innovaties op het gebied van CRVS. Ik hoorde over het digitaliseren van papieren documenten in Zuid-Afrika, over elektronische identiteitskaarten op Mauritius en over samenwerking met bedrijven in de Filipijnen.

In dat laatste land bestaat trouwens geen nationaal id-systeem, vertelde de vrouw van het Filipijnse CBS. (En ook geen scheiding, voegde ze eraan toe.) Want sommigen vinden dat te veel ‘Big Brother.’

Dat gevoel begrijp ik wel. Data kunnen, denk ik, een groot verschil maken. Maar hoe zit het met privacy? Wat als de data in de handen komen van de verkeerde mensen?

Tot slot: heel veel gezelligheid

Bij het galadiner van het congres maakte Stefan Schweinfest wel een hele bijzondere entree: in het knalgele pak van Pali Lehohla. En niet veel later dansten we met zijn allen in de polonaise.

‘Jullie zijn helemaal niet zo nerderig als ik dacht,’ zei ik tegen de statistici aan tafel bij het diner. ‘Ja,’ reageerde een man van het Argentijnse statistische bureau, ‘of jij bent stiekem zelf een enorme nerd.’

Dit artikel verscheen afgelopen zaterdag als nieuwsbrief. Sommige delen van dit artikel verschenen eerder als notities.

Mijn reis werd mede mogelijk gemaakt door het European Journalism Center.

Meer lezen?