Spring naar inhoud

Mini-media-analyse: Diana Matroos en het verschil tussen vragen om een reactie en vragen om een antwoord

In acht een-op-een-interviews ondervroeg Diana Matroos afgelopen zondag de lijsttrekkers tijdens het het Carrédebat op RTL4. Een storm van kritiek volgde. In deze mini-media-analyse wil ik kort stilstaan bij de reactie van RTL en Matroos op die kritiek: die leert namelijk veel over wat er in televisieland wordt verstaan onder "kritische vragen".

RTL schrijft dat de kritiek op Diana Matroos zou zijn dat ze de lijsttrekkers tijdens het RTL-debat ‘te stevig zou hebben bevraagd’. Maar dat is nu juist precies wat ze níet deed.

Vragen als ‘Waar blijft het Asscher-effect?’ (Lodewijk Asscher, PvdA), ‘Bent u nog geloofwaardig als lijsttrekker?’ (Emile Roemer, SP), ‘Wie van deze heren vindt u het aardigst?’ (Marianne Thieme, Partij voor de Dieren) en ‘Welk PVV-standpunt gaat u overnemen?’ (Mark Rutte) zijn namelijk alles behalve ‘stevig’ of ‘kritisch’: ze bevragen alleen de vermeende geloofwaardigheid van en beeldvorming rondom de politicus. Dat soort vragen zijn bij uitstek niet-kritisch in de zin dat het ‘goede antwoord’ erop slechts een kwestie van smaak en/of adremheid is.

Werkelijk kritisch is, bijvoorbeeld, aan Sybrand Buma vragen waarom het CDA, terwijl de partij zegt op te komen voor armen en mensen met schulden, de afgelopen vier jaar dan toch in de Tweede Kamer tegen al deze moties en amendementen stemde om:

-De zorgboete te matigen van 30 procent tot 15 procent.

-Geen zorgboetes uit te delen aan mensen onder de armoedegrens.

-Zorgboetes aan te wenden om betalingsachterstanden in te lossen.

-Zorgboetes in zijn geheel af te schaffen; incassokosten voor rekening van de zorgverzekeraar te laten komen.

-Overheidsincassotrajecten samen te voegen om stapeling van kosten te voorkomen.

-Zzp’ers toegang te geven tot de schuldhulpverlening; mensen met middeninkomens toegang te geven tot de schuldhulpverlening.

-Meer onderzoek naar de beroerde succespercentages in de schuldhulpverlening te doen.

-Meer onderzoek naar het ontstaan van problematische schulden te doen.

(Met dank aan Jesse Frederik, die dit uitzocht.)

Het punt is: dit kost tijd om op tafel te krijgen, past niet in een format van twee minuten en doet het bovendien ‘slecht op tv’, zoals dat heet. Dus vraag je: ‘Maakt u zich al zorgen over de peilingen?’ Dat heet ‘stevig bevragen’, maar is het niet.

Veel mensen waren kritisch op de ‘toon’ van Matroos: ze liet de lijsttrekkers niet uitspreken, en leek niet geïnteresseerd in het antwoord. Dat klopt, en dat is dan ook precies het kenmerk van het soort vragen dat ze stelde.

Het verschil tussen Matroos-kritisch en echt-kritisch is dan ook dit: bij het type vragen dat Matroos stelde, gaat het om de reactie die ze uitlokken, bij echt-kritische vragen gaat het om het antwoord. Een subtiel, maar cruciaal verschil. Bij reacties gaat het om: houdt de politicus het hoofd boven water in de ‘beeldvorming’ (denk aan 50Plus-lijsttrekker Henk Krol: die was ‘geestig’, dus had hij het ‘goed gedaan’). Bij antwoorden gaat het om de inhoud: is het een overtuigende repliek op de kritiek?

De interviewster zelf was niet onder de indruk van alle commentaren. ‘De beste stuurlui staan aan wal.’ Aldus de matroos.

Hier vind je de reactie van RTL en Diana Matroos op de kritiek op haar interviews Hier kun je het Carré-debat terugkijken
Oprichter