Hoe werkt de nieuwe wietwet?

Vandaag wordt er gedebatteerd over een dossier dat de samenleving naar schatting 600 miljoen tot 1 miljard per jaar kost^* en door voormalig minister van Veiligheid en Justitie Ard van der Steur vorig jaar nog ‘een van de belangrijkste onderwerpen van de verkiezingen’ werd genoemd.

Veertig jaar kent Nederland een systeem waarin wiet halen bij de coffeeshop officieel gedoogd wordt. Dat betekent officieel dat wiet illegaal is, maar als aan een aantal richtlijnen van het Openbaar Ministerie wordt voldaan, de coffeeshop niet wordt vervolgd.

De nieuwe wet probeert dat beleid door te trekken naar de teelt én een creatieve juridische uitweg te vinden uit VN-verdragen die cannabis wereldwijd verbieden. Dat verbod is er ooit gekomen op initiatief van de Verenigde Staten, een land dat die verdragen nu zelf ook overtreedt - net als Nederland met zijn coffeeshops.

Vorige week werd voor het eerst gedebatteerd over het wetsvoorstel, dat is ingediend door Tweede Kamerlid Vera Bergkamp. Vanavond volgt deel twee van dit debat. Tot die tijd: vier essentiële vragen.

1. Hoe zou het nieuwe systeem eruitzien?

De nieuwe plannen trekken het gedoogbeleid door tot aan de teelt, schrijft Vera Bergkamp in haar memorie van toelichting.

De gemeenteraad overlegt met de politie en het Openbaar Ministerie of coffeeshops zijn toegestaan in de gemeente. Als dat het geval is, kan de burgemeester een gedoogverklaring afgeven aan een coffeeshop.

De nieuwe plannen trekken het gedoogbeleid door tot aan de teelt

Die coffeeshop moet zijn cannabis inkopen bij een teler die beschikt over een gedoogbesluit van de minister van Volksgezondheid. Een teler vraagt die zelf aan bij de minister.

Verder zegt het wetsvoorstel dat de teler de cannabis in afgesloten verpakkingen steekt waarin niet meer dan 5 gram is opgenomen, en deze ook op die manier verkocht wordt in de winkel. Op de verpakking moeten de werkzame stoffen komen te staan. Monsters om in de winkel te laten zien, zijn wel toegestaan.

Eventuele extra regels kunnen later worden toegevoegd via een Algemene Maatregel van Bestuur.

2. Als alles gedoogd is, wat is dan het verschil met legaliseren?

‘Gedogen’ is een uniek Nederlands concept dat zich nauwelijks laat uitleggen. Het komt neer op het niet handhaven van een wet onder bepaalde voorwaarden.

Als Bergkamps wet wordt aangenomen, blijft wiet verboden, maar als je je aan een aantal richtlijnen houdt, volgt doorgaans geen inval van politie.

Door ‘gedogen’ in de wet te verankeren, balanceert D66 tussen twee doelstellingen: de aanvoer van de coffeeshop regelen én te voldoen aan internationale verdragen die als een dwangbuis werken voor alle landen die proberen een ander cannabisbeleid te realiseren.

Nederland kan met deze wet het voorbeeld volgen van de VS, het land dat de VN-verdragen ooit initieerde, maar er nu een van de grootste overtreders van is. In de VS hebben acht staten cannabis nu namelijk ‘gelegaliseerd,’ terwijl het op federaal niveau nog steeds illegaal is.

3. Wat regelt deze wet niet?

Doordat cannabis niet legaal wordt, laat deze wet de vraag over thuisteelt door hobbyisten en medicinale gebruikers voorlopig onbeantwoord.^* Op dit moment leidt een plantage van vijf of minder planten doorgaans niet tot vervolging door het Openbaar Ministerie.

Mensen die een plant hebben staan, kunnen deze ook na invoering van deze wet kwijtraken

Dat wil niet zeggen dat de politie er niet voor binnenvalt. Tussen 2011 en 2013 (er zijn geen recentere cijfers beschikbaar) gebeurde dat 582 keer. Mensen die een plant hebben staan, kunnen deze ook na invoering van Bergkamps wet kwijtraken.

Ook zegt de wet nog niks over hasj die op dit moment geïmporteerd wordt. En zegt hij niets over trends die aan het overwaaien zijn uit de VS. Zo zijn concentraten daar de laatste jaren steeds populairder geworden. Die zijn stukken minder schadelijk om te roken en kunnen gebruikt worden in gerechten.

4. Gaat de wet er daadwerkelijk komen?

De wet moet nog door de Eerste Kamer. Daar is nog geen meerderheid voor het voorstel. De enige die nog lijkt te twijfelen is de VVD. In haar verkiezingsprogramma heeft ze opgenomen dat ze cannabis ‘slimmer’ wil ‘reguleren,’ maar de partij heeft nog niet duidelijk gemaakt wat dat precies betekent.

VVD-Kamerlid Foort van Oosten wilde bij het vorige debat vooral van D66 horen wat de partij tegen criminaliteit wil ondernemen. Hij ging daarmee voorbij aan het feit dat de markt, die op dit moment per definitie crimineel is, jaarlijks 1 miljard euro zwartwast.^* En dat deze wet daar in ieder geval een gedeelte van zou oplossen.

Advocaat Sidney Smeets van Spong Advocaten adviseerde D66 over de initiatiefwet. Hij zegt dat de wet bedoeld is als een voorzichtige stap om tot een oplossing te komen voor het tweeslachtige beleid dat de afgelopen jaren gevoerd is. ‘Ik denk dat het oneerlijk is om de oplossing van alle problemen op dit wetsvoorstel te plakken. Deze wet is een poging een eerste stap te zetten.’

Lees ook: