Racisme bestaat niet, had hij tegen de interviewer gezegd. Want kijk: hij is zwart én hij is rijk. Lil Wayne, nu door zijn dj aangekondigd als ‘de beste rapper die ooit heeft bestaan’ kreeg op het grootste hiphopfestival van het jaar, in Los Angeles, niet de warme ontvangst waar hij wellicht op had gerekend.

Een paar weken eerder zei hij in een niet te snappen wat het nut was van Black Lives Matter. ‘I’m a young, black, rich motherfucker. If that don’t let you know America understands that black shit matter these days, I don’t know what will.’

De kritiek kwam onmiddellijk. Van zijn van van Wayne had, als prominent figuur, de mogelijkheid om zich voor het oog van miljoenen uit te spreken in de eeuwenlange strijd voor gelijkheid - en hij faalde.

Dus toen hij het publiek van Camp Flog Gnaw om stilte maande omdat hij ‘even iets wilde rechtzetten,’ werden de tienduizenden toegestroomde feestenden stil. Wayne zei: ‘Er is nogal wat gebeurd de afgelopen tijd.’

En inderdaad, vier dagen eerder was Donald Trump verkozen tot president, op het moment van het concert waren tien kilometer verderop, in het centrum van Los Angeles, talloze protesten aan de gang. ‘We moeten samenkomen in deze tijd. We moeten van elkaar houden. Dus ik heb een belangrijke boodschap voor jullie,’ zei Wayne dan ook.

Het publiek op Camp Flog Gnaw in Los Angeles in november 2016. Foto’s: Wes and Alex / HH

Het bewustzijn binnen hiphop

Het leek gepast: een excuus op een van de progressiefste hiphopfestivals van het jaar. Natuurlijk: er valt ook binnen de hiphopcultuur nog (heel) veel winst te behalen op het gebied van inclusiviteit, voornamelijk die van vrouwen en LHBTQIA’ers. Maar dit festival van bedenker was een schoolvoorbeeld van hoe het ook kan.

Op de tweedaagse hiphopkermis (ik bedoel dit letterlijk, de helft van het terrein staat vol attracties, de andere helft met podia) liep het meest diverse publiek dat ik ooit op een festival zag: ouders met kinderen feestten naast gangbangers, die feestten naast queers, die feestten naast skaterboys en tot in de puntjes verzorgde barbiemeisjes. Tyler riep op tot vrede en gelijkheid en gaf de ruimte om zijn protestlied een keer of vijf achter elkaar op te voeren.

Wayne had iedereen stil gekregen en sprak: ‘Where the ladies aaaaaat?’

Maar Lil Wayne had dus een belangrijke boodschap. In het publiek naast me lurkte een meisje in een Black Lives Matter-trui aan haar joint. Wayne had iedereen stil gekregen en sprak:

‘Where the ladies aaaaaat?’

Toen hij meteen daarna zijn hit inzette, begon een klein deel van het publiek te springen, maar de meerderheid van de mensen lachte ongemakkelijk, keek verward om zich heen, stak een middelvinger op naar het podium of liep weg bij het optreden.

Die reactie was tekenend voor de maatschappelijke bewuste instelling die ik een week eerder óók zag tijdens de discussiepanels en optredens op een ander groot evenement: de eerste editie van in Long Beach.

is een Amerikaans tijdschrift en online medium dat zich richt op ‘convergence culture’; de link tussen de geschiedenis en het heden, tussen wat zich on- en offline afspeelt. En vooral: tussen hoe popcultuur en hiphopcultuur zich ontwikkelen en wat dat doet met onze samenleving. Dit jaar organiseerden ze voor het eerst een conferentie waarop alle aspecten van hiphopcultuur samenkwamen: de muziek, de mode, het eten én

De perfecte balans tussen strijden en genieten

Zowel op Camp Flog Gnaw als op ComplexCon zag ik een perfecte balans tussen samen genieten van de cultuur en het voortzetten van de maatschappelijke strijd en het politieke karakter dat hiphop heeft gekenmerkt. De langste rijen stonden voor de zalen waarin de werden gevoerd.

Dus terwijl in de zalen beneden werd gedanst op en gewatertand bij de nieuwste Nike Air Force Ones, werd boven tijdens de Conversations voor duizenden mensen gesproken over de toekomst van openbare schoolsysteem, over manieren waarop je als ‘gewone burger’ kunt actievoeren, over taalinnovatie en het verbindende karakter van straattaal, over vertrouwen in de politiek, over het mobiliseren van mensen in een ondergeschikte positie en over de toekomst van sociaal activisme.

Op de eerste editie van ComplexCon in Long Beach begin november 2016. Foto’s: Phillip Faraone / Getty Images

Hoe het kan dat hiphop die rol vervult

Hiphop heeft altijd gediend als stem van de ongehoorde, als manier om jezelf los te wrikken uit een benarde situatie, als lijm voor een gefragmenteerde multiculturele samenleving.

Daar zijn veel redenen voor: de muziek zelf komt direct voort uit politieke gebeurtenissen en technische innovatie, de cultuur strekt veel verder dan de muziek alleen (denk én hiphop wordt historisch gezien gedragen door etnische minderheden die zich hard maken voor verandering.

‘We dragen allemaal sneakers en Timberlands. We hangen hier allemaal dezelfde, overkoepelende cultuur aan’

Tijdens een van de Conversations vatte Michael Skolnik, hoofdredacteur van hiphopmedium sterk samen waarom de cultuur ook nu nog zo cruciaal is voor het publieke debat en het samenbrengen van mensen: ‘Iedereen heeft het over multiculturaliteit en hoe we daarmee om moeten gaan. Hiphop kent alle kleuren, geloven, rangen en standen, maar is juist niet multicultureel. Kijk even om je heen, over de grond. We dragen allemaal sneakers en Timberlands. We hangen hier allemaal dezelfde, overkoepelende cultuur aan.’

Tijdens de panels spraken inderdaad de meest onverwachte mensen met elkaar: rapper Lil B tegenover Black Lives Matter-activist DeRay McKesson. Makelaar en brein achter de (die inclusieve emoji’s biedt) Aryn Drake-Lee tegenover conceptueel artiest Glenn Kaino. Skateboardlegende Tony Hawk tegenover NWA-veteraan Ice Cube.

Steeds werd dezelfde conclusie getrokken: laten we onze hiphopcultuur blijven gebruiken om jonge mensen te mobiliseren. Om ze naar de stembus te krijgen, om ze herkenning en perspectieven te bieden. Laten we intern blijven werken aan inclusiviteit en extern gebruikmaken van hoe groot(s) de cultuur en haar communicatieve kracht is.

Maar hiphop moet wel zelfkritisch blijven

Twee maanden na Waynes ‘Where the ladies aaaaaat?’ sprak ik in Amsterdam met de mede-oprichter van Black Lives Matter. Ze erkende de grote rol die hiphop speelt in het verspreiden van haar boodschap: door hiphopmedia die zich snel bij de beweging aansloten, door artiesten die hun fans oproepen mee te strijden.

Maar ze was ook kritisch: ‘Hiphop is historisch pro-black en brengt veel verschillende mensen samen. Maar de cultuur moet nog gaan begrijpen dat je, pas wanneer je de állerkwetsbaarste groep van de samenleving in bescherming neemt - queers van kleur -, volledig gebruikmaakt van je macht en je bereik.’

Moet elke artiest - ook Lil Wayne - zich dan uitspreken tegen racisme? Cullors is onverbiddelijk: ‘Zolang niet elk zwart lichaam veilig is, is het je verantwoordelijkheid als zwart persoon om je uit te blijven spreken. Zolang niet elk vrouwenlichaam veilig is, moet elke vrouw feminist zijn. Uiteindelijk zijn zij die gemarginaliseerd worden niet degenen die het probleem kunnen oplossen. Racisme is een wit probleem, misogynie een mannenprobleem. Maar zolang je in een ondergeschikte positie zit, moet je wel samen vechten. En hiphop kan een enorm platform zijn om dat te doen.’

Ook in Nederland roepen mensen vanuit de hiphopcultuur op tot verandering. Rappers en Jiggy Djé begonnen onlangs in samenwerking met hiphoplabel Top Notch het initiatief een campagne waarmee ze hopen jongeren naar de stembus te krijgen volgende week. Want hoewel hiphopcultuur zich in Nederland natuurlijk niet op dezelfde manier heeft ontwikkeld als in Amerika, biedt ze ook hier een omgeving waarin alle rangen, standen, geloven en culturen elkaar vinden.

Het publiek op Camp Flog Gnaw in Los Angeles in november 2016. Foto’s: Wes and Alex / HH

Waarom zoveel mensen hiphop toch blijven afschrijven

In een tijd die vraagt om verbindende factoren en manieren om vruchtbaar te kunnen spreken over acceptatie, inclusiviteit en onze gezamenlijke geschiedenis en toekomst, speelt hiphop een prominente rol, zag ik bij de twee festivals en Cullors. Toch wordt de cultuur vaak nog niet serieus genomen en weggezet als lomp, agressief of stoerdoenerij. Toch wordt hiphop onbelangrijk geacht door mensen omdat ze zelf ‘niet van rap houden,’ terwijl de cultuur zoveel meer is dan de muziek alleen.

Hiphop wordt vaak onbelangrijk geacht door mensen omdat ze zelf ‘niet van rap houden’ terwijl de cultuur zoveel meer is dan de muziek alleen

Maar de ter wereld, die aan de frontlinie van de huidige burgerrechtenbeweging staat, die en die bovendien troost en richting biedt aan miljoenen mensen, afschrijven vanuit onwetendheid of smaak ondermijnt de legitimiteit van de strijd en hoop van meerdere generaties.

Je kunt mensen niet dwingen te zien waar vooruitgang zit, zeker niet wanneer ze het zicht wordt ontnomen Maar over niet al te lang zal de geschiedenis ons duidelijk maken hoe sociaal betrokken artiesten als initiatieven als !Mets, discussies als die op ComplexCon en steun aan organisaties als hebben gezorgd voor een rechtvaardiger en begripvoller wereld. Om met Dead Prez te spreken: ‘It’s bigger than Hip Hop.’

Lees ook:

Deze schrijfster bepleit: je kunt een ander pas echt zien als je iets van jezelf durft te verliezen Ze verplaatste zich voor haar roman en toneelstuk We hadden liefde, we hadden wapens in een zwarte Amerikaanse burgerrechtenstrijder in de jaren vijftig en zestig. Maar Christine Otten is wit, komt uit Deventer en was ten tijde van deze strijd net geboren. Is dit empathie of culturele toe-eigening, of kan het ook iets anders zijn? Lees mijn interview hier terug Luister naar Run The Jewels, een stem van rede én verzet in tijden van Trump Dit artikel telde in eerste instantie 10.000 woorden. 5.000 daarvan waren lyrics, quotes en grappen van de mannen zelf, nog een stuk of 3.000 waren superlatieven. Want is er geschiktere én betere muziek om nu te luisteren dan Run The Jewels? Luister zelf maar. Lees mijn aanbeveling hier terug