Geëngageerde, actuele romans hoeven helemaal niet over de actualiteit te gaan. Ze kunnen zich zelfs prima in een ver verleden afspelen, bewijst ons Boek van de maand. Want, zegt de hoofdpersoon: ‘De smeerlapperij is dat het nooit stopt, nooit echt. Het gaat altijd door.’
In maart lezen we met de Boekenclub WIL - een tegelijk historische en eigentijdse roman, de derde van de Vlaming Jeroen Olyslaegers (1967). Waar het verhaal over gaat, daar kom ik straks op. Eerst de thematiek: de vragen die de schrijver opwerpt over Antwerpen in de Tweede Wereldoorlog, komen akelig dicht in de buurt van de grote vragen over onze tijd.
De omstandigheden, de gebruiken, de manier van praten - die zijn vaak wél behoorlijk anders. Olyslaegers brengt zowel de verschillen als de overeenkomsten scherp in beeld. Met dank aan een uitgebreid, veelzijdig bronnenonderzoek.
Om inzichten op te doen over Antwerpen in de Tweede Wereldoorlog, raadpleegde Jeroen Olyslaegers Gewillig België – het monumentale, ruim 1.100 pagina’s dikke naslagwerk over de rol van de Belgische overheid in de Jodenvervolging. Om de tijd die hij beschreef kleur te geven, raadpleegde de auteur een moppenboek over de oorlog.
En er waren nog veel meer bronnen, zoals we in dit interview lezen.
WIL is ‘waardevol’ en ‘verdomd belangrijk’
Zoals bij elke roman, historisch of niet, heeft al dat onderzoek pas echt zin, gaan de historische feiten pas echt leven, als de schrijver er vervolgens zijn verbeelding op loslaat.
Daar slaagt Olyslaegers glansrijk in – aldus ook Shira Keller in NRC en Bo van Houwelingen in de Volkskrant. De lof voor WIL gaat verder dan de gebruikelijke complimenten voor pakweg een indrukwekkende stijl, interessante personages en een goed uitgedachte compositie. De recensenten gebruiken termen als ‘verdomd belangrijk,’ ‘confronterend’ en ‘waardevol.’ Dan weet je dat je niet zomaar een goed boek in handen hebt (alsof er iets bestaat als ‘zomaar een goed boek,’ trouwens).
De lof voor WIL gaat verder dan de gebruikelijke complimenten voor stijl, personages en een goed uitgedachte compositie
‘Wat zijn roman zo belangrijk maakt, is hoe hij continu de resonantie tot stand brengt met de huidige tijd,’ schrijft Keller in NRC. De actualiteit wordt er nergens met de haren bijgesleept, schrijft Van Houwelingen in de Volkskrant: ‘De lezer legt de link zelf wel.’
Anders gezegd: WIL is een impliciet geëngageerde roman, die niet alleen in esthetisch opzicht overweldigt – maar ook belangrijke ethische kwesties genuanceerd verbeeldt.
Hoe? En wat is nou eigenlijk het verhaal?
Het belangrijkste: niet te snel oordelen
In WIL kijkt Wilfried Wils, oud van lichaam, krachtig van geest, terug op de bezetting van Antwerpen, en zijn eigen rol daarin. Zijn kinderen en kleinkinderen willen niets meer met hem te maken hebben, leren we al na een paar pagina’s. Olyslaegers wekt de suggestie dat dat wel eens met Wils’ oorlogsjaren te maken kan hebben. Dat deze cynische, gedesillusioneerde man op zijn best een dubieuze rol in de bezetting heeft gespeeld, en er op zijn slechtst een gruwelijke bijdrage aan heeft geleverd.
Wils vertelt zijn verhaal aan zijn achterkleinzoon, in de eerste persoon. We nemen weer de tijd om de 333 pagina’s van Wils’ geschiedenis rustig te lezen, goed op ons in te laten werken, en ze nog eens terug te lezen – en om de ethische kwesties die Olyslaegers zo aangrijpend verbeeldt, net zo genuanceerd te behandelen als de schrijver zelf. Net als hij proberen we haastige oordelen te vermijden. Want belangrijke boeken verdienen onze volledige aandacht, en moeilijke vragen verdienen goed doordachte, diep doorvoelde antwoorden.
Meer over de boekenclub?
Hoe je ellende laat schitteren, dat leert deze klassieke verhalenbundel
We lezen de verhalenbundel De Rode ruiterij in onze Boekenclub. Deze week analyseer ik Isaak Babels schrijfkunst. Hoe laat hij taal toch zo leven en bewegen? Nu snap ik waarom zoveel schrijvers fan zijn.
Kijk mee in het hoofd van de beste debutant van vorig jaar
Als je haar zes jaar geleden had verteld dat ze een roman zou publiceren, had ze hard gelachen. Toch werd Roos van Rijswijks roman Onheilig vorig jaar lyrisch ontvangen. In dit interview vertelt ze hoe dat boek ontstond en hoe ze zichzelf al schrijvende beter maakte.
Dit verhaal heb je gratis gelezen, maar het maken van dit verhaal kost tijd en geld. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.
Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.
Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping en verbinding brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Word ook lid!
