Stemmen heeft echt zin (en zo kom je eruit als de opties je tegenstaan)

Wat een woordenstroom, en lang niet alles is gezegd. Waar bleven de wereldverhoudingen, de plaats van vrouwen, het klimaat, studieschulden, betaalbare huisvesting? Het is één grote vergelijking van appels en peren. Wat moet een mens ermee? Kijk maar naar het Jeugdjournaaldebat van zaterdag,^* het is één vriendenkliekje. Ze doen straks wat ze willen en iedereen krijgt een baantje.

Je kan het ook anders zien. Neem de Turkijerel. Wat was het mooi geweest als Nederland de naar dictatuur afglijdende Turkse regering een lesje vrijheid van meningsuiting had gegeven. Maar verkiezingstijd is vergrootglastijd, en dat hoort ook zo. Het heeft iets zuiverends om standpunten tijdelijk wat scherper te formuleren. Daarna begint het normale leven weer, met redelijkheid, overleg en compromis. Dat geldt in eigen land, en in de betrekkingen tussen landen.

Nederland hád onverschilliger kunnen reageren op politieke bijeenkomsten rond Turkse ministers die onder buitenlandse Turken stemmen zoeken voor meer dictatuur in hun land. In vergrootglastijd had het kabinet daar even geen zin in, en Recep Tayyip Erdogan in campagnestand nog veel minder. Zo kunnen grote conflicten ontstaan, maar zo kan ook het gemoed worden gelucht. Hopelijk dineert Rutte snel en goed met zijn Turkse collega.

Het is een immens voorrecht

Waar het om gaat, is dat in Nederland gezegd kan worden dat het kabinet het fout deed. Dat kost in Turkije - ook vóór de wijziging van de Grondwet - duizenden mensen hun baan en hun vrijheid. Kort gezegd: stemmen is een immens voorrecht en geen luxe. Zoals je ook niet over de bluetooth begint als je met je auto op het ravijn afschiet. Remmen!

Als thuisblijver heb je alleen negatieve invloed

En stemmen dus. Wees gerust, jouw stem maakt op allerlei manieren het verschil. Als thuisblijver heb je alleen negatieve invloed. Dan steun je mensen waar je, als je wel had gestemd, niet op was uitgekomen. Dan geef je een negatief signaal over onze vrijheid om te stemmen en je boos te maken zonder angst voor het gevang.

Maar hoe dan, als je er tot nu toe niet uit bent gekomen?

Je kunt, zoals Rob Wijnberg doet met klimaatverandering, één onderwerp uitkiezen dat je allesbepalend vindt. Dat kan dicht bij je eigen leven zijn: werk of immigratie, pensioenen, zorg of een waardig levenseinde. Of verder van je bed, bijvoorbeeld echt goed onderwijs, hoewel je er misschien niet direct mee te maken hebt.

Als je naar één thema kijkt kan het nog lastig zijn, maar we hebben de afgelopen weken op De Correspondent een serie stukken geplaatst die voor dominante thema’s helpen vaststellen welke partijen voor jou het nuttigst bezig zijn geweest de afgelopen jaren. Dat heeft voorspellende waarde om hun verkiezingsbeloftes van nu te wegen.

Pak er een ruitjespapiertje bij

Je kunt het jezelf ook lastiger maken en zeggen: er zijn een paar kwesties die me bezighouden, ik kan er niet één uitkiezen die alles overheerst. Dan is m’n advies: neem een ruitjespapier en zet in de linker kantlijn van boven naar beneden de partijen waarop je bereid bent te stemmen. Ja, dat is een intuïtieve keuze, maar daar is niets mis mee. Je stem bepalen is een invoegstrook aanleggen voor verstand en emotie.

Geef iedere partij bij ieder onderwerp dat je belangrijk vindt een cijfer van 1 tot 10, en tel alles op

Horizontaal zet je, bovenaan het papier van links naar rechts, de onderwerpen die je het belangrijkst vindt. Stel dat je vijf partijen en vijf onderwerpen hebt opgeschreven. Geef iedere partij dan bij ieder onderwerp een cijfer van 1 tot 10, van waardeloos tot heel goed. Opnieuw, dat doe je op grond van het beste wat je beschikbaar hebt, een combinatie van alles wat je de laatste jaren en weken hebt opgepikt, en je gevoel erover – per saldo een kwestie van vertrouwen.

Helderder dan een stem- of kieshulp

Laat je verrassen door jezelf en vul ieder vakje zo goed mogelijk in zonder naar een resultaat toe te werken. Aan het eind kan je voor iedere partij vijf cijfers optellen en komt er een partij uit met het hoogste getal. In tegenstelling tot de bekende kies- en stemhulpen weet je op je eigen velletje precies wat je hoe hebt gewogen.

Stel, het resultaat bevalt je, omdat het overeenkomt met waar je toch al naar neigde. Prima, probleem opgelost. Je gaat op die partij stemmen. Nu nog even een vrouw op de lijst zoeken om op te stemmen. Een man mag ook, hoor, maar zolang de Kamer niet fiftyfifty is verdeeld, zou je kunnen overwegen een vrouw een duwtje in de rug te geven.

Het kan ook zijn dat je eigen uitslag je niet bevalt. Kijk dan es terug op je scorebord waar het aan kan liggen. Voeg een thema toe of haal er één af en stem opnieuw. Misschien kom je opnieuw uit op een partij die je maar zijdelings overwoog. Leef een halve dag met die keus. Als het verkeerd blijft voelen, is dat ’m niet.

Voelt nummer twee vertrouwder? Zo nee, dan ben je misschien toe aan een andere manier om je stem te bepalen. Ga puur voor het gevoel. Wie is de lijsttrekker die je het meest vertrouwt in een belangrijke bijeenkomst als je zelf verhinderd bent? Geef die de sleutels, en vertrouw erop dat hij of zij redelijke medestanders meebrengt.

Doe niet aan kronkelredeneringen

Eén ding. Maak je niet gek met allerlei kronkelredeneringen. Strategisch stemmen op iemand die je nauwelijks vertrouwt, omdat je iemand anders nog minder mag, werkt niet, en leidt tot een vertekende verkiezingsuitslag. Dat heb ik hier voorgerekend. Strategisch stemmen binnen links is ook niet slim. Die partijen moeten ook samenwerken; laat ze hun ware achterban meebrengen.

Ten slotte nog dit. Sommigen roepen vertwijfeld uit: maar het hele systeem is verrot, achterhaald, uitgewoond, we leven in een eenpartijstelsel, een partijkartel van kleurloze middenpartijen, enzovoort. Regelmatig verwijzen leden naar het onvolprezen boek van David Van Reybrouck, Tegen verkiezingen.

Prachtig boek, belangrijke kritiek. Aanmoediging om op zoek te gaan naar vernieuwingen die werken. Dat gebeurt in allerlei gemeentes. Men oefent met vallen en opstaan en vindt soms opnieuw de spelregels uit van een vorm van samenleven die je democratisch mag noemen. De magische formule die ook over vijf jaar werkt is nog niet gevonden.

Vernieuwen? Ja. Stemmen, nu

Is de noodzaak tot vernieuwing een reden het huidige stelsel vast weg te gooien en de boel de boel te laten? Er moet toch ook nu worden gereageerd op de aankondiging van de Britten dat zij ons verlaten, op de Turken en de Syriërs die ons komen bezoeken, op de Amerikanen die onze bedrijven willen opkopen, op de banen die overflexibel zijn, op de wegen die vollopen en de Poolzee die straks zwemwater wordt?

Alles moet anders, inderdaad. Behalve waar we aan hechten en wat misschien wel moet blijven. Laten we er in beide gevallen voor knokken. Hoe? Daarover mag je woensdag een belangrijk oordeel geven. Stem voor de rechtsstaat. Stem voor de democratie.

Meer lezen?