Opono Opondo zit in een boom langs de kant van de weg, hoog tussen de bladeren, in zijn nette overhemd. Hij draait zich om als hij het geluid van een motor hoort. Zijn neef stopt naast de stam en kijkt omhoog. ‘Je bent niet meer in de jungle, je moet niet in bomen klimmen - je lijkt wel een aap!’ Opondo klimt naar beneden. ‘Maar de frisse lucht is zo lekker hier.’

Het is een van de eerste scènes uit No Place for a Rebel, de documentaire van en die aanstaande zondag in Den Haag in première gaat op het Movies That Matter-festival. De film volgt de Noord-Oegandese Opono Opondo, die op zijn tiende werd ontvoerd door het Lord’s Resistance Army van Joseph Kony. Zestien jaar lang werd hij gedwongen te vechten in het guerrillaleger van Kony, dat bekendstaat om zijn gruwelijke manieren van plunderen, moorden en verkrachten.

Opondo is nu 26 en ontsnapt uit de bush.

Ledematen werden gekookt als voedsel

Maar thuiskomen is niet makkelijk. Niet voor Opondo, niet voor zijn familie, niet voor zijn dorp. Want hoewel alle LRA-strijders die uit zichzelf hun wapens neerleggen krijgen van de Oegandese regering, betekent dat niet dat ze zomaar weer worden opgenomen in de samenleving. ‘In Opondo’s dorp heeft de LRA mensen op straat afgeslacht. Hun hoofden en ledematen werden in potten gekookt als voedsel,’ vertelt Opondo’s oom. ‘Hij is bang dat het dorp wraak op hem wil nemen.’

Hoewel er op papier vrede is in Oeganda, is het in de hoofden van de Noord-Oegandezen nog oorlog.

Die angst - en die woede - maken Noord-Oeganda nog altijd fragiel. Want zoals Opondo zijn er tienduizenden. ‘Een verloren generatie,’ zegt een politicus op de radio. ‘Een tijdbom,’ zegt een ander. No Place for a Rebel is een klein verhaal dat een enorm probleem blootlegt: hoewel er op papier vrede is in Oeganda, is het in de hoofden van de Noord-Oegandezen nog oorlog.

Opondo wordt in zijn geboortedorp dus niet meer geaccepteerd. Toch lijkt hij met goede moed aan zijn nieuwe leven in de stad te beginnen, waar zijn oom en neef zich om hem bekommeren. Hij gaat naar school, leert meubels maken en brommer rijden. In een radioprogramma dat wordt uitgezonden in de meest afgelegen gebieden van Centraal Afrika, roept hij zijn oude strijdmakkers op ook naar huis te komen. Het is hem immers ook gelukt.

De bush heeft veel voordelen

Maar naarmate de film vordert, lijkt Opondo triester te worden. Oude schotwonden belemmeren hem om fysiek werk te doen. Hij hangt hele dagen rond.

‘De overheid praat over vergiffenis,’ zegt hij. ‘We hebben je vergeven, zeggen ze. Ik zeg gewoon bedankt, want ik ben afhankelijk van hun amnestie. Maar eigenlijk vind ik het een belediging. Jullie hebben mij als kind niet beschermd tegen ontvoering, waarom moet ik dan vergeven worden?’

Jullie hebben mij als kind niet beschermd tegen ontvoering, waarom moet ik dan vergeven worden?

No Place for a Rebel is een film waar je intens triest van wordt. Dat klinkt niet echt als een aanbeveling, dat snap ik. Maar voor iedereen die wil snappen hoe moeilijk verzoening kan zijn, is die triestheid wel degelijk de moeite waard.

‘Als ik mijn leven nu vergelijk met dat in de bush, dan heeft de bush veel voordelen. Daar was de eenheid van de groep. Niemand was eerst of laatst, iedereen was gelijk,’ zegt Opondo. Niet gek dus, dat Opondo begint te twijfelen over zijn leven als burger wanneer het Oegandese leger oud-LRA-strijders oproept voor hen te komen vechten. Het is het leger waar hij altijd tegen vocht - maar vechten is wel het enige wat hij kent.

Bekijk No Place For a Rebel komende week op Movies That Matter No Place For A Rebel gaat op 26 maart in premiere, om 16.30 uur. De hele week draait de film nog in Den Haag. De vertoning op donderdag wordt gevolgd door een masterclass door de Oegandese rechter Julia Sebutinde over dilemma’s rond rechtvaardigheid in post-conflict-samenlevingen. Op vrijdag is er een nagesprek met de makers.

 Hier vind je de speeltijden en locaties Nieuwe verhalen over conflict & ontwikkeling in je inbox? Dat kan! In mijn wekelijkse mail tip ik je het beste wat ik schrijf, lees, zie en hoor over oorlog, hulp en ontwikkelingssamenwerking. Meld je hier aan

Verder lezen

Hoe straf je een ex-kindsoldaat voor het ronselen van kindsoldaten? Dominic Ongwen – een kopstuk uit het ‘leger’ van de Oegandese rebellenleider Joseph Kony - staat terecht in Den Haag. De aanklacht: misdaden tegen de menselijkheid. Maar Ongwen is óók slachtoffer van diezelfde misdaden: hij werd als kind ontvoerd door Kony. Wat doet de rechter met zo’n dilemma? Lees hier mijn verhaal terug Deze docu toont je de bizarre levens van de feitenvinders in oorlogen Ze zitten op het eerste vliegtuig als ergens een crisis uitbreekt. Ze brengen mensenrechtenschendingen aan het licht terwijl ze gaande zijn. En ze zijn ook maar gewoon mensen. De documentaire E-team, die vanavond op NPO 2 wordt uitgezonden, volgt de leden van het Emergency Team van Human Rights Watch. Lees mijn aanbeveling hier terug Deze postbode wil zijn dorpje redden met vluchtelingen In een klein Bulgaars dorp aan de Turkse grens discussiëren de inwoners over vragen waar heel Europa mee worstelt. De film The Good Postman - binnenkort te zien op het filmfestival Movies That Matter - is een mooie maar pijnlijke verkenning van de vraag: kan menselijkheid winnen? Lees het verhaal van Tomas hier terug