Dit Franse stadje laat zien wat er gebeurt als het Front National wint

Marine Le Pen zal op 23 april haar verkiezingsavond^* niet in Parijs houden, de stad van de machthebbers. In plaats daarvan kiest ze voor het Noord-Franse stadje Hénin-Beaumont. Daar, ‘dicht bij hen die vergeten zijn’ en waar Le Pen een appartement heeft, brengt de kandidaat van het Front National die dag haar stem uit in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen.

Het Front National is sinds 2014 aan de macht in Hénin-Beaumont. Burgemeester Steeve Briois, sinds jaar en dag een protégé van Le Pen, haalde er bij de gemeenteraadsverkiezingen van 23 maart 2014 al in de eerste ronde een absolute meerderheid.^*

Over wat er gebeurt als het Front National de scepter zwaait, publiceerde Marine Tondelier onlangs het fascinerende boek Nouvelles du Front. La vie sous le Front National. Tondelier is een groene politica en lid van de oppositie in het stadje van ongeveer zevenentwintigduizend zielen. Het toppunt van afstandelijkheid en objectiviteit is haar relaas dus niet. Maar juist haar verhalen over wat ze aan den lijve ervaart, maken het boek zo indringend.

Hoeder van de gewone man

Hénin-Beaumont is, schrijft Tondelier, het oefenveld voor een FN new age. De laatste jaren profileert het Front National zich steeds meer als de partij van de gewone man die de klappen van de globalisering te verwerken krijgt. In het ooit welvarende oude mijnstadje sloeg in de jaren zeventig het verval toe en liep de werkloosheid sterk op. Een ideale plek voor het Front National om zich op te werpen als de hoeder van de arbeiders die door de socialisten, traditioneel sterk in deze streek, in de steek zijn gelaten.

En in de steek gelaten hébben de socialisten in Hénin-Beaumont de gewone man. Op 7 april 2009 werd de toenmalige socialistische burgemeester Gérard Dalongeville gearresteerd, nadat aan het licht was gekomen dat hij op grote schaal had gesjoemeld met publiek geld. Daarvoor werd hij in 2013 tot vier jaar gevangenisstraf^* veroordeeld.

Dat Hénin-Beaumont in handen van het Front National is gevallen, is in hoge mate te wijten aan de streken van Dalongeville, oordeelt Marine Tondelier. Na het wegvallen van het paternalisme van de mijnbazen en van de socialisten, waren de inwoners hun bakens kwijt. Ze voelden zich het slachtoffer van de globalisering en van de traditionele politieke klasse. Eigenlijk heeft Marine Le Pen, die opgroeide in Saint-Cloud, een voorstad van Parijs, helemaal geen affiniteit met de Noord-Franse regio, denkt Tondelier. Maar ze zag een unieke kans om haar partij hier groot te maken.

Zonder gêne eigent het Front zich de socialistische erfenis toe. Op een kaart waarop FN-burgemeester Steeve Briois de inwoners van Hénin-Beaumont een gelukkig 2014 wenst, zette hij een citaat van de socialistische voorman Jean Jaurès. De ideologische afstand tussen de twee kon niet groter. Jaurès wierp zich op als beschermer van buitenlandse arbeiders en pleitte voor een minimumloon om uitbuiting tegen te gaan. Hij vond ook dat buitenlandse arbeiders het recht hadden voor zichzelf op te komen en zich te organiseren, zonder dat ze bang hoefden te zijn het land uitgezet te worden. Aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog werd Jaurès vermoord door een Franse nationalist.

O nee, van de gewone Fransman

Briois is naast burgemeester ook Europarlementariër en manifesteert zich daar juist systematisch als tegenstander^* van het vrije verkeer van werknemers in de Europese Unie. Dat vormt in zijn ogen een bedreiging voor de eigen, Franse werknemers.

Ook van vluchtelingen willen ze in Hénin-Beaumont helemaal niets weten. Als François Hollande op 7 september 2015 aankondigt dat Frankrijk bereid is 24.000 migranten te ontvangen in het kader van de Europese herverdeling van vluchtelingen, dient een gemeenteraadslid van het Front National een motie^* in. Daarin is te lezen dat veel Fransen slecht gehuisvest zijn en dat het daarom niet mogelijk is deze 24.000 migranten te herbergen.

De burgemeester legt uit in de raadsvergadering: ‘De menselijkheid behoort niet rechts of links toe, maar wij worden elke dag geconfronteerd met de wanhoop van inwoners. Ik vind het ongelooflijk dat heel de wereld schijt heeft aan mensen die creperen, die geen woning hebben, aan mama’s die komen huilen in mijn kantoor.’ Tondelier, verbijsterd door de vergelijking tussen het lot van mensen in vluchtelingenkampen en in ondermaatse huizen in Frankrijk, interrumpeert: ‘Wie kan het nu eigenlijk niets schelen?’ Briois vervolgt: ‘U kunt het zich niet eens voorstellen, want alleen de migranten interesseren u.’

De tekst van de motie, die vluchtelingen gelijkstelt aan illegalen, wordt met een ritmisch applaus ontvangen en met een grote meerderheid aangenomen.

Als er revolutie of oorlog komt, hoop ik dat de eerste kogels voor u zullen zijn

Een jaar later, een paar weken voor de ontruiming van het beruchte vluchtelingenkamp in Calais (bijnaam ‘de jungle’), neemt de gemeenteraad een nieuwe motie aan met als titel ‘Mijn gemeenschap zonder migranten.’ In de door Briois opgestelde tekst is te lezen dat migranten een financiële en sociale last zijn voor de gemeente, en die heeft het al zo zwaar. Dat de gemeente zich verzet tegen de opvang van vluchtelingen na de sluiting van de jungle. En dat ze geen cent zal geven aan organisaties die migranten ondersteunen.

Als Tondelier in augustus van dat jaar een organisatie bezoekt die kookt voor vluchtelingen en daar foto’s van op Facebook zet, deelt^* Steeve Briois haar status, en zet er als commentaar bij: ‘Deze verkozene, die in alle omstandigheden de voorkeur voor het uitheemse heeft, is een schande voor onze gemeenschap.’ Het niet al te burgervaderachtige commentaar lokt onfrisse reacties uit, zoals van een dame op leeftijd die aan Tondelier schrijft: ‘Als er revolutie of oorlog komt, hoop ik dat de eerste kogels voor u zullen zijn.’

Wie niet voor ons is, is tegen ons

De manier waarop Briois het groene gemeenteraadslid wegzet als een schande voor de gemeenschap is symptomatisch voor de aanpak van het Front National. In geuren en kleuren beschrijft Tondelier in haar boek hoe het FN ambtenaren die de partij niet loyaal genoeg vindt het leven zuur maakt. Als ze op Facebook zaken liken die niet in de smaak vallen van het gemeentebestuur, spreekt een wethouder hen erop aan. De baas van de automatiseringsdienst krijgt het verzoek inzage te geven in het internetgebruik van de ambtenaren. Als hij weigert, worden hem al zijn taken ontnomen.

In het stadhuis worden begin 2016 overal camera’s opgehangen. Volgens een interne bron kunnen ze zo ver inzoomen, dat te lezen is wat ambtenaren op hun computerscherm of zelfs op hun mobieltje tikken. Maar als de regionale krant La voix du nord daarover bericht,^* beschuldigt de burgemeester de krant van laster.

Met die krant heeft hij sowieso een moeizame verhouding. In het maandelijkse blad^* van de gemeente wordt de lokale verslaggever ongenadig hard aangepakt. Hij zou een vazal van de vorige burgemeester zijn, ‘een pseudojournalist die zichzelf openbaar aanklager acht.’ Ook als hij in de raadszaal zit om verslag te doen, krijgt hij het flink voor de kiezen van een wethouder. De vrije pers, daar heeft het FN het niet zo op. Wie niet voor het Front is, is tegen.

Herdenkingsbloemen? Mag niet

Ook het sociale en culturele leven in het stadje ondergaat een FN-kuur. Organisaties die gemeentegeld ontvangen of openbare gebouwen gebruiken, moeten in hun toespraken hun dankbaarheid aan de gemeente betuigen en in hun schriftelijke communicatie het logo van de gemeente opnemen.

De burgemeester verklaart dat organisaties met een politiek oogmerk geen gemeentesubsidie meer mogen ontvangen. Zo verdrijft hij de Mensenrechtenliga naar een buurgemeente. Maar wat zich vermomt als ‘neutraliteit’ is in feite een vorm van politisering. Zelfs het bestuur van een seniorenvereniging die dansavonden organiseert, wordt tegen het licht van politieke neutraliteit gehouden. De wethouder meent dat er te veel mensen in zitten die banden met de oppositie hebben.

Neutraliteit eist het Front National ook bij de herdenking van de bevrijding op 8 mei. Als Tondelier op 8 mei 2015 bloemen meebrengt voor de ceremonie krijgt ze de wind van voren. Het is, vindt de partij, verboden politieke boeketten neer te leggen. Ze vertoont een schandalig gebrek aan respect, fulmineert wethouder Bruno Bilde.

Met pijn in haar maag had Tondelier twee weken eerder aangehoord hoe dezelfde wethouder op de dag ter herdenking van de slachtoffers van deportatie een vrome toespraak hield. De vertegenwoordiger van de partij die volop bezig is de angst voor de vreemdeling aan te jagen zei: ‘De banalisering van de gruwel en het geweld, de instrumentalisering van de angst en de verwerping van de ander zijn de gevaren die onze samenleving bedreigen.’

Bilde vond het een dag om pattriotische gevoelens te tonen en verbondenheid met de Republiek. In dat plaatje past geen kritiek op Frankrijk. Dat het land ook meewerkte aan de deportatie van de joodse bevolking wil het Front National niet horen. Geheel in die geest zei Marine Le Pen afgelopen weekend dat Frankrijk niet verantwoordelijk was voor Vel d’Hiv, de gebeurtenissen in juli 1942 in het Velodrome d’Hiver, waar met hulp van Franse agenten meer dan dertienduizend joden na een razzia bijeen werden gedreven, en van daaruit naar concentratiekampen gedeporteerd.

Een kerkdienst? Nee, bolsjewisme

Niet alleen de herdenkingen, ook de gemeentelijke feesten krijgen een Front-stempel opgedrukt. Op 4 december vieren de inwoners Sint-Barbara, een traditie uit de negentiende eeuw ter ere van de beschermheilige van de mijnwerkers en brandweermannen. Na de sluiting van de mijnen raakte het feest in het slop, maar eind jaren negentig werd het in ere hersteld.

De ceremonie begint in de parochiezaal. Daar klinkt het prachtige lied Les gens du nord, met onder meer de regels: De mensen van het noorden / Openen altijd hun deuren / Voor hen die geleden hebben.

De gelovigen zeggen het Onze Vader op. Sinds de komst van een nieuwe priester in 2008 doen ze dat in een variant van een vereniging van christelijke jongeren: Onze vader van allen die strijden / om de liefde, de solidariteit, de rechtvaardigheid te laten klateren.

Dat schiet het Front National, op dat moment nog een oppositiepartij, in het verkeerde keelgat. Op het blog van Briois verschijnt een bericht waarin wordt gesproken van een ‘bolsjewistische derde-wereldmis,’ van ‘een politieke bijeenkomst vermomd als kerkdienst.’

Als Briois eenmaal aan de macht is, wordt de ceremonie in de parochiezaal afgeschaft, met als smoes dat het allemaal te lang duurde.

Zo worden vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties, gemeenteambtenaren, journalisten en priesters allemaal door de FN-mangel gehaald, besluit Tondelier. Ze ziet het als een waarschuwing voor wat er gebeurt als Marine Le Pen straks aan de macht komt: het ‘vredige Frankrijk’ dat Le Pen belooft is, voor wie niet gehoorzaamt, een Frankijk dat buitensluit en intimideert.

Meer lezen?