Kom op 5 mei naar de Godwinlezing van Maxim Februari over het morele karakter van data

Aanstaande Bevrijdingsdag organiseert De Correspondent samen met digitale burgerrechtenbeweging Bits of Freedom en Artis voor de vierde keer de Godwinlezing. Dit jaar wordt de lezing gegeven door schrijver Maxim Februari, Nederlands scherpste denker over data en digitalisering.

In lezingen en columns laat hij telkens zien wat de ultieme consequenties zijn van het heilige geloof in technologie en data. ‘Vervang je actieve politiek en dynamisch rechtsdenken door algoritmes die een paar private clubs ooit ondemocratisch in elkaar hebben geknutseld,’ schreef hij in mei vorig jaar, ‘dan ben je niet alleen de politiek, maar ook het recht kwijt, en de levende moraal. En uiteindelijk de toekomst.’

Godwin: elke discussie eindigt met de Tweede Wereldoorlog

De titel Godwinlezing is een verwijzing naar de ‘wet van Godwin’,^* de internetwijsheid die stelt dat iedere online discussie uiteindelijk uitmondt in een discussie over de Tweede Wereldoorlog, Hitler of nazi’s. Een wet die ervoor gezorgd heeft dat er een taboe rust op vergelijkingen met de Tweede Wereldoorlog - wie het aandurft de verwijzing te maken, krijgt een ‘Godwin’ naar zijn hoofd.

In Auschwitz was alleen zijn schaarser en kostbaarder dan brood

Bits of Freedom wil met de Godwinlezing dat taboe doorbreken. ‘Een abstract begrip als privacy is makkelijker te begrijpen als je kijkt naar wat er met mensen gebeurt als ze in een extreme situatie zónder privacy terechtkomen,’ zegt directeur Hans de Zwart. ‘Volgens Primo Levi, een overlever van Auschwitz, was alleen kunnen zijn in het kamp schaarser en kostbaarder dan brood. Als je dit uitlegt, kunnen mensen hopelijk beter inzien welke vrijheden ze op dit moment langzaam aan het opgeven zijn.’

Ik sluit mij daar namens De Correspondent voor het vierde jaar op rij bij aan. Het verleden kan het heden inzichtelijk maken. Niet omdat de geschiedenis zich op identieke wijze herhaalt, wel omdat er belangrijke lessen uit te trekken zijn.

De aanslag op het bevolkingsregister

De eerste Godwinlezing werd in 2014 door Hans de Zwart gegeven. Daarin beschreef hij de aanslag van het Amsterdamse verzet op het hoofdstedelijk bevolkingsregister in 1943. Het doelwit: de zeer gedetailleerde persoonsdossiers die daar lagen opgeslagen.

Volgens De Zwart is er geen sterker voorbeeld van de schaduwzijden van de opslag van persoonsgegevens: de dossiers, met de beste bedoelingen samengesteld door de Nederlandse ambtenaren, werden voor de bezetter opeens ook heel waardevol - ook de gegevens over de 70.000 Amsterdamse Joden en verzetslieden. De titel van zijn lezing luidde dan ook: ‘In de Tweede Wereldoorlog hadden we wél wat te verbergen.’

In de Godwinlezing van 2015, van de wereldberoemde auteur en activist Cory Doctorow, stond een andere historische episode centraal: de staatssurveillance van de Stasi in Oost-Duitsland. Doctorow vergeleek in zijn eclectische lezing onder meer de surveillanceprogramma’s van de National Security Agency met die van de Stasi.

Afgelopen jaar besprak emeritus hoogleraar politieke theorie Herman van Gunsteren de gevolgen van vijftien jaar terrorismebestrijding na 11 september. ‘Regels van recht, democratie en privacy zijn geen luxe die we ons enkel kunnen permitteren voor zover de veiligheid dat toelaat,’ aldus Van Gunsteren. ‘Het zijn de krachten en instituties waaraan de rechtsstatelijke democratie veerkracht ontleent. Veerkracht waardoor terreur beter buiten de deur kan worden gehouden en waardoor, als die zich voordoet, de impact ervan beter kan worden verwerkt.’

Wees erbij!

Lees ook: