Er spelen heel weinig vrouwen op 3FM en Pinkpop. Wat zit daarachter?

Tot voor kort had ik de vraag niet gesteld. Ik nam altijd aan dat de verhoudingen gelijk waren. Dat er voor iedere Drake een Adele is, voor iedere Justin Bieber een Beyoncé, voor elke Ed Sheeran een Taylor Swift.

Toch hoor ik steeds meer over glazen plafonds in de muziek. Dat vrouwen ontbreken in de top van de industrie, dat ze ondervertegenwoordigd zijn op radiozenders en festivals. In Amerika en Groot-Brittannië verschijnen er al een paar jaar artikelen over.

The Guardian^* schreef al eens dat de meeste hoofdacts op festivals mannen zijn. Volgens een organisator van het Engelse Glastonbury-festival, komt dit doordat platenlabels en radiozenders weinig vrouwelijke artiesten naar voren schuiven.

Wat nog mist: harde cijfers over vrouwen op de Nederlandse radio en festivals. Dus ben ik gaan tellen. Om te beginnen bij de publieke radiozender 3FM. Daarna turf ik de acts die de afgelopen vijf jaar voor honderdduizenden toeschouwers speelden op Pinkpop.

Een jaar aan 3FM

Iedere maand kroont 3FM ‘veelbelovende Nederlandse acts’ tot 3FM Talent. Net als bij de line-up van Pinkpop kijk ik naar alle 3FM Talents sinds 2012. Van de 101 talentvolle acts is 28 procent vrouw.

Hoe vaak werden vrouwen dan gedraaid? Om dat uit te zoeken, tel ik de mannen en vrouwen die 3FM draait van april 2016 tot en met april 2017. Hierbij kijk ik naar alle (band)leden aan de basis van iedere act.

Ik vermoed dat de verhoudingen ongelijk zijn. Toch verrast het resultaat me. Na ruim 55.000 liedjes van april 2016 tot en met april 2017 geteld te hebben, blijkt 3FM voor 80 procent mannen te draaien. Eén op de vijf is vrouw.

Diederik van Zessen, de Music Director van 3FM, erkent per mail dat ‘de verhouding scheef is.’ Maar volgens hem zou de zender geen onderscheid maken tussen man en vrouw. ‘Bij de selectie van de muziek kijken we naar de kwaliteit.’

Hoe zit het met Pinkpop?

Nu is 3FM niet meer zo groot als het eens was. De luistercijfers lopen al jaren terug.^* Desondanks is 3FM nog steeds relevant voor de loopbaan (en het inkomen) van een artiest. Het helpt onder andere om geboekt te worden op festivals.

Een simpel voorbeeld: 3FM heeft al jaren een podium op Nederlands oudste pop- en rockfestival: Pinkpop. Dus wil ik ook weleens weten hoe de verhoudingen daar liggen.

Tussen 2012 en 2016 programmeerde Pinkpop 248 acts. Het totale percentage vrouwelijke artiesten ligt op 11,5 procent.

Tot slot kijk ik naar Pinkpops voornaamste attractie: de headliners. Dat zijn de artiesten die een dag van het festival afsluiten op het hoofdpodium. Bij de 54 headliners sinds 2000, bevinden zich welgeteld twee vrouwelijke artiesten. Ginger Reyes van The Smashing Pumpkins en Sister Bliss van Faithless.

Pinkpops headliners sinds 2000 zijn 98,3 procent mannelijk.

Het festival is om een reactie gevraagd, die is niet gekomen.

Wat is hier aan de hand?

Op het eerste gezicht zijn 3FM en Pinkpop geen uitzonderingen. Ook de afgelopen 39 headliners op Lowlands waren voor 96,6 procent man. Het jonge Best Kept Secret-festival heeft nog geen enkele vrouwelijke headliner gehad.

De eerste data liegen er dus niet om. Ze wijzen op een enorme ongelijkheid tussen mannen en vrouwen in de muziek. Nu wil ik weten hoe ver dit patroon reikt. De komende weken verzamel ik meer data om de verhouding tussen mannelijke en vrouwelijke artiesten in kaart te brengen. Bijvoorbeeld van Radio 2, commerciële zenders, meer festivals en ook streaming.

Misschien komt het doordat de industrie grotendeels uit mannen bestaat. Misschien ligt de bron bij het muziekonderwijs

Hierbij wil ik jullie hulp vragen. Hebben jullie andere voorbeelden en data van plekken waar vrouwelijke artiesten worden ondervertegenwoordigd (of juist gelijk of ruim aanwezig zijn)? Dan hoop ik dat je die kennis wilt delen. Vragen waar ik rekening mee kan houden bij het graven in de databerg zijn welkom.

Ook ga ik op zoek naar verklaringen. Ik kan me bijna niet voorstellen dat er zo weinig getalenteerde vrouwelijke acts zijn. Daarvoor ben ik er te veel tegengekomen in mijn jaren als muzikant, programmeur en radiohost.

Ergens tussen de lokale scenes en de festivalposter, valt veel van dat talent af. Misschien komt het doordat de industrie grotendeels uit mannen bestaat. Misschien ligt de bron bij het muziekonderwijs. Hoe dan ook lijkt het me slecht voor de kwaliteit en diversiteit van ons muzieklandschap.

Graag ga ik hierover met jullie in gesprek. Ongetwijfeld hebben sommigen van jullie antwoorden en verklaringen die bij mij nog niet zijn opgekomen. Over een paar weken verschijnt dan het uitgebreide onderzoek naar de ondervertegenwoordiging van vrouwen op radio en festivals op De Correspondent.

Met dank aan Dimitri Tokmetzis, die me hielp met het verzamelen van de data bij 3FM.

Correctie 1-5-2017: Een eerdere versie vermeldde D’arcy Wretzky​ als bassist van Smashing Pumpkins. Destijds was dat echter Ginger Reyes​, dus dit is aangepast.

Lees ook: