Vrije studenten, gevangen kinderen en Europese selectieve solidariteit

Het was een schitterende show die de Hongaarse premier Viktor Orbán gisteren in het Europees Parlement gaf. Hij was dol op debat, zei hij. En hij kwam graag in het hol van de leeuw uitleggen dat al wie denkt dat Hongarije zich afkeert van de Europese Unie en haar waarden er faliekant naast zit.

Dat zijn nieuwe wet op het hoger onderwijs alleen maar is bedoeld om de Central European University van zijn aartsvijand George Soros weg te jagen en een ernstige aanval is op de vrijheid van onderwijs? Een valse aantijging. Hij vergeleek zichzelf met iemand die beschuldigd wordt van moord, terwijl het vermeende slachtoffer levend en wel is. De wet, die van buitenlandse onderwijsinstellingen eist dat ze ook een vestiging hebben in eigen land, had juist als nobele intentie een gelijk speelveld voor iedereen te scheppen.

Dat zijn volksraadpleging ‘Stop Brussel’ gevaarlijke stemmingmakerij tegen de Europese Unie is? Hij had er in de afgelopen tijd een gewoonte van gemaakt de mensen om hun stem en mening te vragen. Een prachtig staaltje democratische gezindheid, toch? Hongarije voelt zich helemaal verbonden met de Europese Unie, verzekerde hij. Niet voor niets had hij in volle overtuiging de verklaring ondertekend die was opgesteld bij de viering van zestig jaar Verdrag van Rome. Alleen verzet hij zich tegen een dictatoriaal Brussel dat de lidstaten onverstandige dingen wil voorschrijven, zoals de verplichte herverdeling van migranten.

Waar Europarlementariërs de wedstrijd retoriek met Orbán wilden winnen (Guy Verhofstadt: ‘Is uw volgende stap boeken verbranden? Het lijkt wel of Stalin terug is’) probeerde eurocommissaris Frans Timmermans juist zo feitelijk mogelijk te blijven. Hij vertelde dat zijn juristen de nieuwe wet op het hoger onderwijs tegen het licht hadden gehouden. Hun analyse had de zorgen van de Europese Commissie bevestigd. Daarom was er een letter of formal notice gestuurd aan de Hongaarse regering, de eerste stap van een zogeheten inbreukprocedure, die de Commissie kan starten als een lidstaat handelt in strijd met Europese wetgeving.

Mooi dat de Europese Commissie in actie schiet. Maar in de afgelopen jaren waren er al vele momenten waarop ze steviger had moeten handelen. Toen de Hongaarse regering de vrijheid van de pers beknotte. Toen ze de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht aantastte. En onlangs, toen ze de verplichting invoerde alle asielzoekers op te sluiten. Nu zitten in Hongarije ook kinderen die een velig heenkomen zochten voor oorlog en geweld gedurende lange tijd opgesloten in containers achter hoge hekken. Een flagrante schending van het internationale en Europese recht, oordeelt het vluchtelingenagentschap van de Verenigde Naties.

De de Commissie nu daadkracht toont, is even veelzeggend als pijnlijk. Over de onderwijswet start ze wel een procedure. De meeste woorden maakte Timmermans in zijn speech vuil aan de taal waarmee Brussel in de volksraadpleging wordt beschimpt. Maar ten aanzien van de asielwet blijft het voorlopig bij het uitspreken van zorgen. Sympathie koesteren voor een westers georiënteerde universiteit is nu eenmaal geen kunst. Onze vrienden en kinderen hadden er kunnen studeren. Maar met asielzoekers uit verre oorden die we liever niet zien komen, is het lastiger solidariteit op te brengen.