‘Emissions trading is awfully dead, and will remain awfully dead for the near future,’ aldus een medewerker van de Britse investeringsbank Barclays op een congres voor energiehandelaren, vorig jaar in de RAI.

De handelsmarkt voor CO2 is in elkaar gedonderd. stelt de Europese Unie een limiet aan de hoeveelheid CO2 die in Europa mag worden uitgestoten. De Europese Commissie laat die limiet langzaam dalen en laat bedrijven betalen voor het recht om CO2 uit te stoten tot aan de limiet. Zo wordt het recht om te vervuilen steeds duurder en worden investeringen in duurzame technologie steeds interessanter.

De eurocrisis richtte op de handelsmarkt voor CO2-rechten een enorme ravage aan. Er zijn miljarden rechten in omloop, naar schatting 2,2 miljard, en dat terwijl er in 2013 slechts voor 2,08 miljard aan rechten mag worden De prijs voor een goed voor het uitstoten van een ton CO2, hangt momenteel rond de

Vorige week beschreven wij hoe de Europese Commissie nog steeds gelooft in het ETS. Zo besloot de EU om voor de komende tijd 900 miljoen rechten om langzaamaan wat meer schaarste te brengen op de ETS-markt. Bovendien staan er nieuwe, structurele hervormingen op de agenda.

Maar wat kan je er zelf aan doen?

Een aantal Correspondent-leden vroeg ons of ze zelf ETS-rechten kon kopen. Hoe meer rechten burgers kopen, hoe meer schaarste er ontstaat op de ETS-markt, en hoe duurder het voor bedrijven wordt om te vervuilen. Kun je zelf een tientje stukslaan en de trotse eigenaar worden van

Kun je zelf een tientje stukslaan en de trotse eigenaar worden van 2 ton uit te stoten CO2?

In principe wel. Via de site van de Nederlandse Emissieautoriteit (NEa) kun je een ‘personal holding’ of een ‘trading account’ aanmaken om te handelen Met deze accounts kun je je rechten ook vrijwillig laten ‘cancelen’ – laten wegstrepen uit de ETS-markt. Wel zal het flink wat moeite kosten; de procedure is streng. En met goede reden.

Grootschalige fraude

Misschien dat jij met de beste groene intenties de emissiemarkt op wil, maar figuren met minder goede bedoelingen gingen je helaas voor.

In de loop van 2008 zagen verschillende handelsplatforms, zoals het Duitse EEX en het Nederlandse Climex, de voor CO2-rechten tussen landen in de EU plotseling stevig toenemen. Overheden ontdekten dat georganiseerde criminelen op grote schaal aan het frauderen waren geslagen met ETS-rechten.

Fraudeurs kochten rechten van Europese bedrijven gevestigd in lidstaten waar er geen btw-heffing over de rechten werd gerekend. Vervolgens verkochten de criminelen de rechten aan een koper in een land dat wél btw heft. De fraudeurs inden vervolgens de btw bij de koper en doekten direct daarna hun bedrijf op. Zo gingen ze ervandoor met de btw en waren plotseling onvindbaar voor het land waaraan ze de btw nog schuldig

In het voorjaar van 2009 begonnen Europol, het samenwerkingsverband van Europese politiediensten, en Eurojust, het verband van Europese justities, een onderzoek. Bovendien pasten een aantal lidstaten, waaronder Nederland, Frankrijk, Spanje en het Verenigd Koninkrijk, hun btw-wetgeving zo aan dat de fraude onmogelijk werd en stelden daarbij strengere eisen aan mensen die zich willen inschrijven in het handelsregister voor CO2.

Direct na die interventie daalde in mei 2009 het handelsvolume met 90 procent.

Fraude gaat een stuk makkelijker als je een product niet hoeft te vervoeren, maar alleen hoeft bij en af te schrijven in je boekhouding

Europol deed invallen, waarbij honderden mensen werden gearresteerd. Volgens de internationale politieorganisatie hebben de frauderende criminelen in totaal 5 miljard euro aan btw uit de Europese schatkisten weten te trekken.

In feite is dit een vorm van fraude die je met allerlei producten kan verrichten, al gaat het een stuk makkelijker met ETS-rechten die je niet hoeft te vervoeren, maar alleen maar hoeft bij- en af te schrijven in je boekhouding.

Op de vingers getikt

‘De btw-fraude is symptomatisch voor het hele systeem,’ vertelt professor in de economie van klimaatverandering aan de VU en de University of Sussex, Richard Tol. ‘De prijs voor een ETS-recht is nu heel laag, dus er is niet zo veel te verdienen.’ Maar, voorspelt de professor ‘dat gaat veranderen wanneer de prijs weer opklimt richting de 40 of 100 euro.’

De grootste zwakte van het systeem is volgens Tol de manier waarop aansprakelijkheid geregeld is binnen het ETS. ‘Wanneer ik als bedrijf ETS-rechten koop,’ vertelt Tol, ‘en de rechten blijken vervalst, dan moet de verkoper van de rechten vervolgd worden − door de lidstaat, de EU mag dat niet zelf doen.’ Maar niet alle lidstaten in de EU hebben hun zaakjes goed genoeg op orde om financiële criminelen goed te vervolgen. Sommige lidstaten hebben te kampen met grootschalige corruptie.

‘Roemenië, Litouwen en Slowakije zijn door de op de vingers getikt omdat ze onvoldoende toezicht hielden op hun CO2-markt,’ vertelt Tol. ‘En we weten uit de recente geschiedenis dat de Griekse regering zelfs fraudeert met de overheidsfinanciën Laat staan dat dit soort landen een goed functionerende ETS-markt kunnen optuigen. ‘Feitelijk is het systeem zo sterk als de zwakste lidstaat.’

Geld verbranden voor de goede zaak

Mocht je na deze bemoedigende woorden nog steeds zelf rechten willen kopen, dan is de makkelijkste oplossing om geld te geven aan een ngo die de rechten voor jou opkoopt, en vernietigt.

‘Het is een beetje alsof je geld gaat verbranden voor de neus van mensen die iets akeligs van plan waren met het geld’

Een van de bekendste ngo’s die deze dienst aanbiedt is Sandbag werd in 2008 opgericht door de Britse Bryony Worthington. Na een carrière als activist, ambtenaar en lobbyist voor een groot energiebedrijf besloot zij dwars te gaan liggen op de Europese emissiemarkt. ‘To sandbag’ betekent in het Engels ‘barricaderen.’ Via de site van Sandbag kan je rechten kopen en laten vernietigen.

‘Het is een beetje alsof je geld verbrandt voor de neus van mensen die iets akeligs van plan waren met het geld,’ aldus Worthington.

Overigens zul je aardig diep in de buidel moeten tasten om een verschil te maken op de CO2-markt. Wekelijks worden op de Europese energiebeurs EEX 15,5 miljoen rechten geveild, aangezien er wekelijks ook miljoenen tonnen aan CO2 worden uitgestoten. Ter illustratie: als álle Correspondent-leden een tientje inleggen om een CO2-aankoop te doen, dan kunnen we met z’n allen ongeveer 51.000 rechten kopen. Dat is 51.000 ton CO2, oftewel drie dagen uitstoot van een kolencentrale.

Harde, van de EU zijn nog steeds de beste kans voor een geslaagde toekomst van CO2-handel. En goed geïnformeerde burgers die voor een oplossing van het mondiale klimaatprobleem niet alleen de nationale regering aanspreken, maar ook naar Brussel kijken.

Lees ook het dat ik eerder maakte voor De Groene Amsterdammer.