Beste,

Alexander Pechtold zat woensdag in een strandtent met Mark Rutte. Hij heeft de zonnige toekomst van VVD, CDA en D66 met de ChristenUnie verstoord.

VVD en CDA hadden Jesse Klaver met complimenten afgeserveerd. Nu zagen zij hun misschien wel favoriete meerderheidscoalitie uit handen glippen.

Naarmate meer varianten afvielen deze week, drong de vraag zich op of informateur Edith Schippers het allemaal wel zo handig heeft aangepakt door

  • de onderhandelingen met GroenLinks op scherp te zetten op het punt ‘migratie’
  • snel af te koersen op een coalitie met de Christenunie als ‘de enige overblijvende meerderheidsvariant.’

Maar dat de formatie deze keer zonder geheime gesprekken op het paleis veel transparanter is, valt te betwijfelen.

Geert Wilders twitterde een foto waarop Rutte en Pechtold aan het strand de situatie doornamen.

Wat deden de andere partijen?

In het huidige Nederlandse politieke landschap bezet de grootste partij één vijfde van de zetels in de Tweede Kamer. Dat betekent dat bijna alle partijen bluf en druk kunnen inzetten.

VVD (33 zetels) en CDA (19) dachten dat zij D66 (19) na wat armpjedrukken konden dwingen tot zakendoen met de Christenunie (5). Maar D66 ziet kennelijk weinig heil in die op de meeste punten rechtse coalitie.

Dat dwong VVD en CDA opnieuw na te denken. Woensdagmiddag zaten zij bij elkaar. Als het aan Buma ligt, komt er nog steeds een meerderheidscoalitie.

Er zijn altijd meer opties

Zouden ze gezien hebben dat de Partij voor de Dieren ook vijf zetels heeft, net als de ChristenUnie?

In de eerste ronde zagen CDA en VVD geen aanleiding GroenLinks binnenboord te houden. Door te op het minst concrete, meest symbolische, internationale én ongrijpbare onderwerp (de vluchtelingenstroom, de internationale democratische rechtsorde) bleven zij dicht bij het PVV-sympathieke deel van hun achterban, maar duwden zij centrum-links van zich af.

Dat bleek deze week. PvdA en SP herhaalden zonder te knipperen dat zij niet meedoen met het motorblok. GroenLinks toonde ook geen heimwee naar Studio Schippers.

Pechtold kwam daarmee in een positie waarin de dominante VVD/CDA-logica van hem een onderonsje met Gert-Jan Segers (CU) verwachtte. Het zou een laatste hobbel zijn vóór de echte onderhandelingen begonnen.

Maar de D66-voorman mat de verschillen breed uit. Segers voelde zich overvallen en wil niet meer met D66 in een kabinet.

Het verraste me dat NOS en NRC Handelsblad meegingen in het frame dat D66 hier de boosdoener is die de formatie frustreert. Er zijn ook diverse combinaties die CDA en VVD en anderen mijden.

Op de voorpagina van NRC op 24 mei 2017

Het nieuwe formeren: in achterkamertjes

Onder leiding van het staatshoofd konden formaties vroeger ook lang duren. Maar de adviezen van de fractieleiders werden wel gepubliceerd. Nu blijft het bij mondelinge uitspraken in deuropeningen. Plus een algemeen verslag van de informateur, als die eenmaal is benoemd en wat heeft meegemaakt.

Tot nu toe is niet gebleken dat formeren onder leiding van de Kamer zelf leidt tot meer transparantie. Dat was wel de lokroep van voorvechter D66. Tijdens de behandeling van het plan in de werd tientallen keren met het transparantiewonder gelonkt.

Kijk naar de huidige impasse. Terwijl informateur Schippers geen gesprek op gang kreeg dat kon leiden tot een meerderheidscoalitie, praatte iedereen met iedereen. Op het strand, aan de telefoon, in een fractiekamer, op een terras. Wat je doorgaans aanduidt als de ‘achterkamertjes.’

Tot zeker dinsdag. Dan hoopt de Kamer weer te debatteren, als er een verslag is van de informateur. Wordt het niet tijd voor een informateur met wat meer afstand tot de achterkamertjes?

Nederland in de rest van de wereld

Terwijl de formatie steeds meer om wie niet met wie gaat, verscheen een herinnering aan het bestaan van een wereld buiten Nederland.

De Adviesraad Internationale Vraagstukken de sterkte van de Nederlandse vertegenwoordiging in het buitenland. De afgelopen drie kabinetten hebben ambassades gekort en gesloten.

Wat iedere insider wist, wordt nu bevestigd: er is meer kapot gemaakt dan goed is voor het Nederlandse belang in de wereld. De toegenomen onveiligheid aan de oost- en zuidgrenzen zijn door opeenvolgende kabinetten niet tijdig onderkend. De rondom Rusland zijn zwaar onderbezet.

Haagse managementideetjes zoals ‘regioambassades’ en ‘laptopdiplomatie’ zijn gewogen en te licht bevonden. De gaten op de ambassades zijn amper gedicht met 736 stagiair(e)s. Weer een voorbeeld van eenzijdige financiële logica uit de voorgaande zelfcomplimenterende jaren.

Er komt geen bindend referendum

Het parlement is voorlopig genezen van de droom van een bindend referendum. Het wetsontwerp dat de Grondwet daartoe moest veranderen wordt niet verder verdedigd door de initiatiefnemers van PvdA, GroenLinks en D66.

Het was al één keer aangenomen door de Tweede en de Eerste Kamer. Een moet dan na verkiezingen nog een keer (met twee derde meerderheid) door beide Kamers, maar daar zal het voorlopig niet van komen.

Deze week was ook de lang verwachte behandeling van de goedkeuringswet voor het Oekraïneverdrag. Ondanks de negatieve referendumuitslag (voorjaar 2016), en dankzij het inlegvel van premier Rutte.

Zoals verwacht bracht de CDA-fractie in de redding. De Tweede Kamer had al ja gezegd.

Tijd voor een discussie over zaken doen met de rest van de wereld

Het blijft een fascinerende omkering van mode. Demissionair minister Henk Kamp (Economische Zaken, VVD) heeft aangekondigd snel te willen kijken of een jaar bedenktijd bij onvrijwillige bedrijfsovernames wettelijk kan worden vastgelegd. VNO-NCW en een aantal voorstaande zakenlieden gingen hem voor.

Dat terwijl jaren de vrije markt gelijk had. ABN Amro, Nuon, Essent, Numico, KLM, Hema, V&D, gingen zonder verzet over in buitenlandse handen. En nu zijn Unilever en AkzoNobel, die al grotendeels in buitenlandse handen zijn, opeens van Nederlands belang.

Coen Teulings, hoogleraar economie in Amsterdam en Cambridge, in NRC Handelsblad: laat de kapitaalverschaffers doelmatigheid afdwingen en toezichthouders en wetgevers de normen stellen.

Het is tijd dat het nationale gesprek eens gaat over wat Nederlands belang is, hoe wij met de rest van de wereld zaken doen, willen samenwerken en waar niet. In plaats van dit argumentarme heen en weer schieten tussen uiterste standpunten.

P.S. Heb je tips voor deze wekelijkse nieuwsbrief? Schrijf naar marc@decorrespondent.nl. Aanraden aan een vriend(in)? Dat kan met deze

Wil je op de hoogte blijven van mijn artikelen? Elke zaterdag mail ik een Politieke Weekbrief waarin ik samenvat wat me de afgelopen politieke week opviel en wat er staat te gebeuren, in Nederland, Europa en de VS. Wil je die ontvangen en mijn Politieke Dagboeken en andere verhalen in je inbox krijgen? Meld je dan aan! Schrijf je hier in!