Geheimzinnig over bodyscanners

Ik vrees toch dat het antwoord van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) serieus bedoeld is. Wat is er aan de hand?

Met kerst 2009 probeerde de Nigeriaanse jongeman Umar Farouk Abdulmutallab op een vlucht van Amsterdam naar Detroit een bom op te blazen die in zijn onderbroek zat verstopt. Voor de Nederlandse autoriteiten was dit een reden om Schiphol ertoe te bewegen bodyscanners aan te schaffen. Die scanners kunnen in feite door je kleren heenkijken.

Volgens mediaberichten zijn er zestig scanners aangeschaft en kostte dat enkele tientallen miljoenen euro’s. Er was nog een korte discussie over de privacy-inbreuk, maar het ministerie van Justitie smoorde die met toezeggingen dat niet mensen, maar software de beelden zou bekijken. En voor een algoritme hoeft u zich toch niet te schamen? 

Hierna bleef het stil.

Ik vraag me al een tijdje af wat de effectiviteit is van de scanners. Wat zijn de baten? En wegen die op tegen de kosten? Werken ze naar behoren? Wie heeft uiteindelijk de rekening betaald: Schiphol of de staat?

In juli deed ik daarom een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur om documenten op te vragen over de effectiviteit van de bodyscanners op Schiphol. Na (te) lang wachten kreeg ik vorige week antwoord van de NCTV.

Wat krijg ik? Eigenlijk niets. Er is een beperkt aantal documenten gevonden. Vijf daarvan heb ik gekregen. Dit zijn rapportages aan de Europese Commissie over testresultaten, kosten, et cetera. Het probleem is echter dat bijna alles zwart gemaakt is. Kijk hieronder maar eens hoe dat eruit ziet.

Vijf andere gevonden documenten krijg ik helemaal niet. Ik vermoed dat daar relevante informatie in staat, over kosten en over de effectiviteit. De NCTV vindt openbaarmaking in strijd met de belangen rond staatsveiligheid en anders wel met de belangen van de leverancier van de bodyscanners. Informatie over kosten is concurrentiegevoelig, zo meent de Wob-jurist.

Ik heb een bezwaarschrift ingediend. Ten eerste moeten er veel meer documenten zijn dan de NCTV in de brief aangeeft. Aanbestedingsdocumenten, een bestek, dat soort basale documenten die bij iedere grote aankoop horen, staan niet op de lijst, terwijl daar wel belangrijke informatie in staat. Ten tweede zijn de documenten onterecht niet vrijgegeven. De veiligheid van de staat is niet in het geding als het gaat om het (in algemene termen) beschrijven van kosten en baten. Tot slot zijn de weglakkingen niet gemotiveerd. Tijdens het lezen kan ik niet inschatten waarom ik iets niet mag lezen. Dat moet veel preciezer worden aangegeven.

Al met al vind ik het nogal ironisch dat over zo’n privacygevoelig onderwerp - u staat letterlijk naakt in het oog van de scanner - zo geheimzinnig wordt gedaan.

Aan de andere kant: dit is een redelijk standaardantwoord op een Wob-verzoek, dus echt verbazen doet het me niet. Om u een beeld te geven: van de circa dertig Wob-verzoeken die ik vorig jaar heb gedaan, of waarbij ik betrokken was, zijn er misschien twee of drie vlekkeloos verlopen. De komende maanden zal ik u nog vaker trakteren op dit soort resultaten.