Als je iets maar stellig genoeg zegt, is er alle kans dat je toehoorders het voor waar aannemen. Zal wel kloppen, was ook mijn eerste gedachte toen ik afgelopen woensdag bij de wekelijkse persconferentie na de bijeenkomst van de Europese Commissie luisterde naar buitenlandchef Federica Mogherini. Alle opiniepeilingen wijzen uit, dat burgers ongeacht hun politieke kleur hoge prioriteit toekennen aan de inspanningen van de EU op het gebied van veiligheid en defensie.

Later sloeg ik er op na, die de Europese Commissie in 2015 uitvoerde. Daaruit blijkt dat nog geen derde van de EU-burgers denkt dat de Europese instellingen een zeer belangrijke rol zouden moeten spelen bij het garanderen van hun veiligheid. De taak die ze toekennen aan de EU verbleekt bij die van de politie, het juridische apparaat, het leger en burgers zelf.

Zeker, Mogherini kan wijzen op een recentere peiling die uitwijst dat van de EU-burgers het idee van een gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid steunt. Maar dat ze dat op zich een goede zaak vinden, wil natuurlijk nog niet zeggen dat het bovenaan hun wensenlijstje prijkt en ze er de geldkraan voor willen opendraaien.

EU-burgers kennen wel toe aan de bestrijding van terrorisme en werkloosheid. Nu kan je denken: als terrorisme op één staat, dan heeft Mogherini toch gelijk? Neen. De meeste Europeanen denken juist dat het contraproductief is te veel te vertrouwen op militaire kracht bij het bestrijden van terrorisme. Sowieso zijn ze overwegend negatief over het gebruik van harde macht, zoals vorig jaar concludeerde na een opinieonderzoek in tien EU-landen. Alleen in Polen en Nederland was er een meerderheid voor het opvoeren van het defensiebudget.

Toch stelde de Italiaanse doodleuk dat ze de weg inslaat die de burgers haar wijzen, als ze zich inspant om de EU-defensie te versterken en de NAVO en de EU als een harmonieus koppel neerzet. Alternative facts, niet alleen in Washington maar ook in Brussel weten ze er raad mee.

Onbesmette zuiverheid?

Na afloop wandelde ik door Brussel, op weg naar de anti-Trump-demonstratie waar ik een kijkje wilde nemen. Onderweg passeerde ik het Van Eetveldehuis (1895) van Victor Horta, de meesterarchitect van de Europese art nouveau. Een tijdje stond ik mij te vergapen aan alle schitterende details. Even dacht ik in een hooggestemde bui: alleen de schoonheid van de kunst kan ons redden van de lelijkheid van de politiek.

Het Van Eetveldehuis (1895) aan de Palmerstonlaan te Brussel.

Later las ik dat het op de van werelderfgoed staat. Maar ook dat Van Eetvelde de secretaris was van Congo Vrijstaat, de privékolonie waar de Belgische koning Leopold II tussen 1885 en 1908 een schrikbewind voerde. En ik wist eens te meer: evenmin als de politiek alleen het domein is van de vuiligheid, is de kunst het rijk van de onbesmette zuiverheid.

Van de wijk met de burgerhuizen voor de welgestelde Brusselse elite wandelde ik verder door de armste gemeente van België, Sint-Joost-Ten-Node, naar het Noordstation. Wie de wereld wil leren kennen, heeft Hier wonen honderden nationaliteiten. Met elke hoek die je omslaat, treed je nieuwe werelden binnen. In geen tijd ga je van rijk naar arm, van hemelse schoonheid naar ontstellende lelijkheid, van paradijs naar hellhole.

Bij het Noordstation waren naar schatting een kleine tienduizend mensen verzameld die, zoals een meneer op een kartonnen bordje te kennen gaf, vonden dat Brussel geen hellhole is maar Donald Trump een asshole. De organisatoren op het podium probeerden het iets eleganter uit te drukken: het volk was hier verzameld, niet tegen de persoon Trump, maar tegen het symbool voor racisme, seksisme, oorlogszucht, klimaatontkenning en sociale afbraak.

Ik beken het: even werd ik warm vanbinnen bij het aanschouwen van het enthousiasme van zoveel mensen van allerlei leeftijden en kleuren die opkwamen voor een rechtvaardige wereld. In de stralende zon liepen kinderen de vijver in om met krijt bloemen te tekenen op een stalen boog. Een oude hippie toonde iedereen zijn bord waarop hij de NAVO als een raketten spugende dinosaurus afbeeldde die maar beter kon uitsterven. Een jong meisje in het zwart hield trots haar karton met ‘Girls bite back’ omhoog. Maar toen ik dichterbij kwam, zag ik dat haar armen vol diepe krassen zaten. Even later zag ik PKK-vlaggen wapperen, nu ook niet meteen merktekens van een ongewapend verlangen naar vrede. En ik realiseerde me dat ik bijna opnieuw de fout had gemaakt: de wereld indelen in onbesmette zuiverheid en vuige lelijkheid.

De pikorde op het schoolplein

Dat was precies wat Trump de volgende dag deed: de wereld schetsen als een strijd tussen goed en kwaad. Met hemzelf aan de goede kant natuurlijk.

Wat hebben we ons de afgelopen dagen geamuseerd met alle gifjes en beelden. Van hork Trump die de premier van Montenegro Van de Franse president die recht op Trump afloopt en dan op het laatste moment de koers wijzigt en eerst bondskanselier Angela Merkel een hand geeft. Van Macron die Trumps hand Van het trio leeftijdgenoten Macron, de Luxemburgse premier Xavier Bettel en zijn Belgische collega Charles Michel die een lijken te hebben op het moment dat Trump de NAVO-landen die verzuimen 2 procent aan defensie te spenderen een standje geeft.

Je bent geneigd je vrolijk te maken over die jongens en meisjes op het schoolplein die de pikorde proberen te bepalen. Tot je je realiseert dat de inzet van het spel bloedserieus is. ‘Trump krijgt zijn zin,’ was de adequate kop op de voorpagina van De Morgen vrijdag. De NAVO-lidstaten hebben beloofd hun defensie-inspanningen op te krikken en elk jaar te rapporteren over hun vorderingen. En de NAVO-leiders zijn het over een actieplan om de strijd tegen het terrorisme op te voeren.

Aan de vooravond van de NAVO-top schreven twee medewerkers van Pax Christi een waarin ze betoogden dat de Europese droom alleen kan herleven als de EU staat voor ‘een vredespolitiek die meer investeert in geweldpreventie en conflictbemiddeling dan in militaire bondgenootschappen.’

Dat is in mijn ogen een Ik sluit mij aan bij de meerderheid van de Europeanen die gelooft dat die strijd tegen terrorisme niet is te winnen door vooral te vertrouwen op militaire kracht. Merkel mag afgelopen weekend dat de Europeanen het lot in eigen hand moeten nemen, ook Mogherini en Macron mogen ogenschijnlijk voor heel andere waarden staan dan Trump, op dit front volgen de Europese leiders hem wel braaf. Wat zou het fijn zijn als Macron in plaats van stoer te doen bij het handen schudden echt een eigen Europese koers zou uitstippelen, met een grote nadruk op vredesopbouw in plaats van militaire machtsontplooiing.