Een harde Brexit? Nee bedankt, stemden de jonge en arme Britten

Het lag niet aan het weer. Het lag niet aan de opkomst. Theresa May vroeg om vertrouwen in haar persoon en kreeg het niet. Alleen een wonderbaarlijke wederopstanding kan haar op termijn redden als leider van de Britse Conservatieven.

De verkiezingen moesten de minister-president helpen het Verenigd Koninkrijk met vliegende vaandels te bevrijden van het Europese juk. Zij vroeg een ruime meerderheid in het Lagerhuis en bleef zitten met een minderheid die zij alleen met hulp van tien Noord-Ieren kan opkrikken tot een minimale meerderheid.

May’s Conservatieven bleven de grootste partij. Zij haalde de meeste stemmen en met 44 procent een score die in de buurt komt van Margaret Thatchers legendarische overwinningen. Maar de versnippering van het politieke landschap bleef dit keer beperkt. Labour kwam van ver. De twee verdelen de buit.

Dat geeft haar de kans aan te blijven, voorlopig, verzwakt. Op zoek naar het gezag dat zij vergokte.

Wat wilde May met deze verkiezingen?

Een jaar geleden nam May de Conservatieve partij en het premierschap over van David Cameron, die de anti-Europese vleugel in de partij had afgekocht met een EU-exit-referendum dat hij verloor. May beloofde bij herhaling geen tussentijdse verkiezingen te houden.

Twee maanden geleden koos zij daar toch voor. In de hoop een voorsprong van 20 procent in de peilingen om te zetten in een meerderheid van meer dan honderd zetels. Zij zou in één keer de baas zijn in haar verdeelde partij en in het land. Brussel zou het merken.

Anonieme stemmen uit haar eigen gelederen bevestigden dat het ook haar ambitie was de verscheurde Labourpartij voorgoed met de grond gelijk te maken. Onder de ultralinkse Jeremy Corbyn waren de Britse sociaal-democraten toch al geen serieuze regeringspartij. Dat vonden ook veel Labour-parlementariërs.

Een saaie campagne levert weinig op

Hoe anders kan het lopen. Karakter doet ertoe. Campagnes doen ertoe. Een politiek programma doet ertoe. Op al die punten hebben de Britse kiezers beide kandidaten de afgelopen twee maanden gewogen. En naarmate May steeds stijver en killer leek, won Corbyn aan steun en vertrouwen.

Theresa May voerde campagne met vernietigend saaie slagzinnetjes

Theresa May voerde campagne met vernietigend saaie slagzinnetjes, vermeed iedere echte ontmoeting met kiezers en opponenten en trof haar oudere achterban waar het pijn doet: in het eigen woningbezit.

Volgens haar in kleine kring opgestelde verkiezingsprogramma moesten ouderen hun hele huis inleveren op één ton na vóór zij in een verzorgingstehuis werden opgenomen. Dat punt slikte zij weer in nadat een kiezersopstand was uitgebroken. En die u-bocht ontkende zij vervolgens weer.

Van de terreuraanslagen in Manchester en Londen ‘profiteerde’ zij niet, ondanks haar law-and-order-taal, nadat Corbyn er aan had herinnerd dat zij in zes jaar ministerschap van Binnenlandse Zaken verantwoordelijk was voor drastische bezuinigingen op de politie.

Corbyns halfslachtige Brexit-positie is alweer vergeten

Jeremy Corbyn slaagde intussen bijna waar Bernie Sanders in de Verenigde Staten moest falen. De al afgeschreven Labourleider trok steeds vollere zalen met passie en praktische politiek. Meer geld voor gezondheidszorg, onderwijs en publieke dienstverlening. Minder armoede. Zovelen verlangen kennelijk naar een iets minder ongelijke samenleving dat zij even niet vroegen naar de details van de rekening.

Corbyn kwam ook tot een respectabele 41 procent van de stemmen doordat miljoenen jongeren die zich diep in de schulden moeten steken en weinig perspectief hebben nu wel kwamen stemmen. Vorig jaar waren velen van hen tegen Brexit, maar namen niet de moeite te gaan stemmen. Dat Corbyn toen een halfslachtige Brexit-positie innam namen zij nu voor lief.

Dat kon omdat deze Brexit-verkiezingen amper gingen over de EU en hoe er uit te komen. Noch May noch Corbyn zochten het debat over een harde of een soepele Brexit. De duidelijk pro-EU Liberal Democrats vochten vergeefs voor herstemming of zinnige boedelscheiding met de rest van Europa.

Het districtenstelsel zorgt voor rare uitslag

Het districtenstelsel drukte de LibDems weer terug in hun vertrouwde rol van parlementaire underdog. Met maar liefst 2,3 miljoen stemmen haalden zij twaalf zetels. Vergelijk dat met de Noord-Ierse DUP, die met amper 300.000 stemmen tien zetels wonnen en daarmee premier May aan haar flintermeerderheid helpen.

UKIP, de grote aanjager van de Brexitbeweging, kreeg met bijna 600.000 stemmen nul zetels

Even bizar was het dat de United Kingdom Independence Party (UKIP), de grote aanjagers van de Brexitbeweging, met bijna 600.000 stemmen nul zetels kregen. Een kwestie van rekenen: zij wonnen in geen district de helft van de stemmen plus één. De Britse Groenen haalden met ruim een half miljoen stemmen net één zetel. Maar dat terzijde.

Wat moet een politiek leider doen die persoonlijk vertrouwen vraagt, de grootste wordt maar niet wint? Zekerheid beloven waar zij onzekerheid heeft opgeroepen. Dat is wat Theresa May vrijdagmiddag deed na haar bezoek aan Koningin Elisabeth.

Wat May nu te doen staat

De Britse kiezers hebben premier Theresa May geweigerd te geven waar zij om vroeg: een ruime meerderheid om een ‘stevige en stabiele’ regering te vormen. Over anderhalve week beginnen de onderhandelingen met de EU. Corbyn heeft gezegd graag te gaan regeren, maar hij heeft ongeveer zestig zetels minder dan de Conservatieven en geen Noord-Ieren om in de buurt van een meerderheid te komen.

Het is dus voor de hand liggend dat May probeert er voorlopig het beste van te maken. Niet sterker, niet stabieler, maar misschien gedwongen met pragmatisme en minder stoere taal de tocht naar het mistige continent te maken. Als de rest van de EU even praktisch omspringt met de bescheiden kaart die Londen kan spelen, dan zou een vechtscheiding vermeden kunnen worden.

In de eigen partij zal May met argusogen worden gevolgd. De ambitieuze en roekeloze Boris Johnson, nu nog minister van Buitenlandse Zaken, zal zich indachtig Koot en Bie’s eeuwige kandidaat professor Akkermans beschikbaar houden om het roer over te nemen en zijn land verder in de chaos te storten.

De traditionele Conservatieven, die het Verenigd Koninkrijk binnen de EU wensen, zullen verbindingen zoeken met de eurogematigde sociaal-democraten en LibDems en hun kans afwachten. Voorlopig is een re-referendum over Brexit niet aan de orde, maar als de EU onder leiding van Merkel en Macron matigt en moderniseert en de hand uitsteekt naar de dolende Britten, wie weet, wie weet.

In mijn Politiek Dagboek probeer ik achtergrond te geven bij het nieuws over politiek en democratie. Het zijn persoonlijke notities bij de actuele gang van zaken. Volgende week kan de invalshoek weer anders zijn.

Meer lezen: