Ik heb nog zweetdruppels op mijn rug van de lezing die ik net heb gegeven. In dit rauwe fabrieksgebouw aan het water heb ik gepraat over peilingen, ranglijsten, correlaties.

Volgens mij ging het prima. Er werd gelachen, er waren vragen. Iemand van de organisatie vond dat ik had staan ‘shinen.’

Buiten de zaal hangt mijn foto op de muur. Daaronder twee A4’tjes, waarop mensen hebben opgeschreven wat ze vonden van mijn praatje. Op het ene papier staat iets positiefs - iets met ‘verifiëren.’

Op het andere: ‘Veel meningen, weinig feiten :(‘

Ik spoel terug en probeer de feiten op te sporen. Een peiling moet representatief zijn, bij ranglijsten moet je denken aan de foutmarge, correlatie is niet hetzelfde als causaliteit.

Allemaal feiten, vind ik.

Heel menselijk, die cijfers

En de meningen? Vooral op het eind van de lezing ging ik freestylen. Want daar probeerde ik te beantwoorden waarom we cijfers zoveel aandacht geven. Mijn hypothese: ze hangen samen met wie we zijn.

Zo geven we peilingen veel aandacht, omdat we het belangrijk vinden wat de ander vindt en er graag bij willen horen. Zo is er het vermeende waarbij mensen bij de winnaar willen horen.

Ranglijsten zie je overal, omdat we beter willen zijn dan de ander. Er is zelfs een top-10 van gelukkigste landen. Ironisch, want

En we verlangen zo naar - van x, y, z word je gezond, gelukkig, rijk - omdat we de wereld willen begrijpen en ons lot in eigen handen willen hebben.

50,0 procent ontevreden

Hoe zouden de andere sprekers het hebben gedaan? Ik kijk naar de blaadjes bij het duo dat voor mij sprak. Stiekem hoop ik dat daar ook iets negatiefs staat. Maar nee.

Ik had misschien ook wel te veel met mijn handen bewogen.

Cijfers zijn zo fijn omdat ze zekerheid geven. Zonder ambiguïteit vertellen ze ons hoe de wereld ervoor staat. Het liefst op een decimaal nauwkeurig. En of die cijfers kloppen, maakt vaak al niet meer uit.

Hier stond ik - een kwartier na mijn lezing over en baggerranglijsten - te balen dat maar 50,0 procent tevreden was en ik niet nummer één in de top-2 was.

Laten we onzekerheid omarmen

Hoe dan wel, vroeg ik op het eind van de lezing. Hoe kunnen we cijfers beter gebruiken?

Betere statistiek is natuurlijk één antwoord. Maar dat is te gemakkelijk. Sla het boekje How to Lie with Statistics uit 1954 open en je ziet dat we al meer dan een halve eeuw dezelfde fouten maken.

Het ligt ingewikkelder: we moeten accepteren dat de wereld onzeker is. Dat we niet alles kunnen weten. Dat cijfers per definitie een simplificering zijn en daardoor nooit alles zullen grijpen. Dat betekent niet dat ze nutteloos zijn, maar wel dat ze beperkingen hebben.

Kortom, we moeten accepteren dat er minder feiten zijn dan we denken. Maar dat is misschien gewoon een mening :)

Wil je op de hoogte blijven van mijn artikelen? Als correspondent Ontcijferen onderzoek ik de getallenwereld. In mijn wekelijkse mail houd ik je op de hoogte van wat ik schrijf, zie, hoor en lees. Een vast onderdeel: #NerdAlert, voor de getallenliefhebbers. Schrijf je in voor mijn wekelijkse mail

Meer lezen?

Waarom we niet gelukkig worden als de samenleving een sporttoernooi is ‘Meten is weten’ is de mantra van deze tijd. Alles wordt geteld, gescoord en gerangschikt. Maar worden we eigenlijk wel gelukkig van dit feest der vergelijking? Ik denk het niet. Lees mijn column hier terug Hoe de cijferdictatuur het werk van leraren, agenten en artsen onmogelijk maakt Het is een van de grote thema’s van deze tijd: vakmensen in de publieke sector die moeten sturen op productie, kosten en efficiëntie. Het werk wordt zo teruggebracht tot cijfers en categorieën, met dalende kwaliteit en gefrustreerde werknemers als gevolg. Jesse Frederik en ik doken in de wereld van de gevaarlijke cijfers. Lees ons verhaal hier terug Gunstig belastingklimaat? Illegale staatssteun zul je bedoelen Sinds 2005 hebben Amerikaanse bedrijven maar liefst 477 miljard dollar aan winst in Nederland opgepot. Dat ze daar geen belasting over hoeven te betalen is méér dan een gunstige regeling. Dit voldoet aan de belangrijkste criteria van ongeoorloofde staatssteun. Lees het verhaal van Jesse hier terug