Het winstgevendste incassobureau van Nederland is een ministerie

Het is misschien wel het winstgevendste incassobureau van Nederland: het ministerie van Volksgezondheid.

In 2009 besloot de Tweede Kamer namelijk dat mensen die zes maanden achterstand op hun zorgverzekering hadden opgelopen 30 procent extra moeten betalen. Iemand kan die 100 euro zorgpremie al niet betalen, dus besloot de Tweede Kamer in al haar wijsheid: laten we er dan 130 van maken. Alle partijen in de Tweede Kamer stemden uiteindelijk voor het wetsvoorstel.

Een gewoon incassobureau mag hooguit 15 procent kosten rekenen. De overheid rekent dankzij de wanbetalersregeling rustig het dubbele.

Niet zo gek dus dat het ministerie sinds 2013 maar liefst 304 miljoen euro aan boetepremies binnenharkte. Terwijl het in dezelfde periode slechts 69,9 miljoen euro aan het Centraal Justitieel Incassobureau betaalde om de boetes te innen. Dat zijn jaloersmakende winstmarges.

De afgelopen zes jaar zijn er tal van moties en amendementen ingediend om de wanbetalersboete bij zorgverzekeringen af te schaffen of te matigen. Die sneuvelen allemaal, want CDA, ChristenUnie, D66, PvdA, VVD en PVV willen er niet aan. Vorige week deed Corinne Ellemeet (GroenLinks) opnieuw een moedige poging.^* Naar verwachting zal ook die motie het niet halen.

Dat is vreemd, want de wet is een regelrechte ramp voor honderdduizenden Nederlanders. Er zaten eind 2015 maar liefst 312.000 Nederlanders in de wanbetalersregeling, van hen betaalden er 182.000 al meer dan twee jaar de boetepremie. Het inlossen van hun schulden is door de boete alleen maar moeilijker geworden, je houdt namelijk minder geld over om af te lossen.

Bij het invoeren van de wet verwachtte de regering nog dat het aantal wanbetalers met meer dan 75 procent zou afnemen. Daar is helemaal niks van terechtgekomen. De cijfers van voor en na de wet zijn moeilijk vergelijkbaar, maar het aantal wanbetalers lijkt vooral constant gebleven.

Toch adviseerde in 2011 een evaluatierapport van het ministerie om de premieboete te behouden. Sterker nog, het leek deze economen verstandig om zorg niet langer te vergoeden als mensen niet betalen. (Leuk voor al die ggz-patiënten: mogen ze hun antipsychotica zelf betalen, dat zal ze leren.) Tegelijkertijd constateren de onderzoekers dat ‘eenmaal in het systeem een groot deel van de doelgroep nauwelijks ontvankelijk blijkt voor de (extra) financiële prikkel van 30 procent opslag.’

Wat is er mis met de wet?

Het gaat dan ook heel vaak mis. De wet maakt geen onderscheid, iedereen krijgt de boete. Neem Sander. Zijn vader zou zijn zorgverzekering voor hem blijven betalen als hij achttien werd - daar kon hij op vertrouwen. Zelfs toen de aanmaningen kwamen. ‘Gewoon een kleine achterstand, dat komt vanzelf goed als ik weer werk heb.’ Nou, niet dus. Ruim 4000 euro schuld had Sander opgebouwd. Inmiddels is hij 27 en al bijna vijf jaar bezig zijn schuld in te lossen.

Juist bij jongeren gaat het vaak mis met de zorgverzekering. Zo gaf in een onderzoek van budgetinstituut Nibud één op de tien mbo’ers aan niet te weten of hij of zij überhaupt wel een zorgverzekering had. De grootste problemen doen zich voor bij jongeren die uit de jeugdzorg komen. Op hun achttiende vervalt de jeugdzorg, moeten ze een zorgverzekering afsluiten, een uitkering aanvragen en een nieuwe woning zoeken. Meestal beginnen ze het volwassen leven al met een betalingsachterstand, en dikwijls komen ze in het wanbetalersregime.

De boetepremie is eigenlijk ook een subsidie aan zorgverzekeraars. Deze hoeven zich geen zorgen te maken over wanbetaling, want na zes maanden gaat de overheid betalen. Zo loont het voor zorgverzekeraars veel minder om in te zetten op het voorkomen van betalingsachterstanden.

Voor de meeste mensen is dit een boete op armoede

Toegegeven: het ministerie probeert middels afspraken zorgverzekeraars betalingsachterstanden terug te laten dringen. En vanaf 2017 controleert de Nederlandse Zorgautoriteit of zorgverzekeraars wel genoeg hun best doen. Maar het is natuurlijk een beetje raar, eerst geeft de overheid verzekeraars reden om achterstanden op te laten lopen, om vervolgens afspraken te maken dat ze deze wel terug moeten dringen.

De afgelopen jaren zijn er nog wel wat dingen veranderd. Zo is het makkelijker geworden uit de regeling te komen en is de boetepremie verlaagd naar 25 procent, waardoor het aantal wanbetalers is afgenomen van 320.00 naar 275.000.

Dat is natuurlijk goed nieuws, maar pleisterpolitiek is niet genoeg. Want waarom bestaat deze wet überhaupt nog?

Het ondergraaft de solidariteit als mensen hun zorgverzekering niet betalen, zeggen partijen dan. Akkoord, maar zorgverzekeraars kunnen toch ook prima zelf een incassobureau of deurwaarder inschakelen? Dat kan nu ook al, en dat kan flink in de kosten lopen. Door deze regeling komt er bovenop die deurwaarders- en incassokosten alleen nog een boete.

Dit is een beroerde wet gestoeld op het idee dat wie niet betaalt, niet deugt. Onzin, want voor de meeste mensen is dit een boete op armoede.

Meer van De Correspondent?