‘Hij is een held!’

Een politicus van de Grünen stormt op de man af die tegenover me zit in het Europees Parlement en wil met hem op de foto. Hij ziet een journalistenpasje om mijn nek hangen en zegt: ‘Jullie moeten met elkaar praten!’

In de wandelgangen van het Europees Parlement wemelt het van de lobbyisten die hun ei kwijt willen. In dit geval gaat het om iemand die écht een verhaal heeft: Mohamed Sidati, van de Arabische Democratische Republiek Sahara. Deze door verzetsbeweging Polisario ingestelde regering heeft controle over een klein deel van het sinds 1975 door Marokko bezette Westelijke Sahara. Over dit vergeten conflict schreef collega Lennart Hofman even terug een mooi en schrijnend

Van Sidati leer ik dat er sindsdien iets heel belangrijks is gebeurd: het Europese Hof van Justitie oordeelde eind 2016, in het licht van het door de Verenigde Naties erkende recht op zelfbeschikking van het volk van de Westelijke Sahara, dat het hele gebied géén deel uitmaakt van Marokko. Het handelsverdrag tussen de EU en Marokko is daarom niet op de Westelijke Sahara van toepassing.

Sidati is vandaag in het Europees Parlement om onder de aandacht te brengen dat EU-landen en de Europese Commissie deze uitspraak niet volgen. Op met Marokkaanse ondernemingen die visproducten naar de EU mogen exporteren, staan veel bedrijven uit de Westelijke Sahara. Neem KB Fish, dat visolie levert aan

Marokko gebruikt Westelijk Sahara ook als vindplaats van het zeldzame fosfaat, een gewilde grondstof voor kunstmest, en wordt het gebied voor de eigen energie-opwekking gebruikt. Zo bouwt Marokko er NOOR PV, zonneparken die op drie plekken moeten verrijzen. Het is een vorm van plundering van illegaal bezet gebied, vindt Polisario.

Dat belette Green Giraffe, een in Utrecht gevestigd financieel adviesbureau op het gebied van duurzame energie, niet om strategisch advies te geven over het project NOOR PV. Vooralsnog kreeg ik van dit bedrijf geen antwoord op mijn vragen hierover.

Zoals wel vaker in Europa leggen mooie woorden over mensenrechten en democratie het af tegen financiële belangen. Intussen lijden de Saharanen. Ze vormen, een bevolkingsgroep die wordt gediscrimineerd in de uitoefenening van haar economische, sociale en culturele rechten.

Discriminatie op eigen bodem

Diezelfde ochtend gaat het bij een commissievergadering in het Europees Parlement over de discriminatie van een andere groep op eigen, Europese bodem, de Roma. De Europarlementariër die bezig is hier een rapport over op te stellen, Soraya Post, behoort zelf tot die bevolkingsgroep.

Ze vertelt dat het haar zwaar was gevallen op te tekenen hoe Roma tot zondebok worden gemaakt, gediscrimineerd en systematisch genegeerd worden door de instituties. ‘Ik zag mezelf vele jaren lang ook als een tweederangsburger,’ zegt de Zweedse sociaal-democrate.

Uit een eind vorig jaar verschenen van het Agentschap voor Fundamentele Rechten van de EU bleek opnieuw dat veel Roma in schokkende omstandigheden van uitsluiting van de samenleving en armoede leven. Een zwaar en onaanvaardbaar tekortschieten van de wet en het beleid in de EU, zei de directeur van het agentschap bij die gelegenheid.

Post bereidt nu voor waarin het Europees Parlement dat nog een keer aan de kaak stelt. Zeker, dergelijke resoluties hebben een nogal vrijblijvend karakter. Want alleen de Europese Commissie kan beleidsvoorstellen doen, het Parlement hoogstens suggesties. Weinig kans dat de commissie Posts voorstel overneemt een waarheids- en verzoeningscommissie in te stellen om de vervolging van Roma door de eeuwen heen te erkennen. Zo kan je Posts resolutie afdoen als symboolpolitiek, maar de kwestie waar ze het over heeft, is wel een

Na de zomer wil ik Soraya Post interviewen voor een stuk waar ik al geruime tijd aan werk, over de grote Roma-gemeenschap in mijn woonplaats Gent. Sinds de toetreding van Slowakije en later Roemenië en Bulgarije zijn vele duizenden Roma op zoek gegaan naar een beter leven in die stad. Zoals de Roemeen Zoran, die in 2007 voor het eerst in Gent kwam.

‘Ik was jong, een beetje dom en had een droom om daarnaartoe te gaan waar ze zeiden dat het leven goed was,’ vertelde Zoran me. Goed was het leven in Gent niet. Tien jaar probeerde hij zijn kostje bij elkaar te scharrelen en trok hij van kraakpand naar kraakpand. Sinds kort heeft hij een baan en een huis.

Roma in Gent halen vooral het nieuws als ze door panden te kraken. Ik wil een verhaal schrijven over de vraag waarom ze dat doen en over de problemen die mensen als Zoran op hun lange weg naar een beter bestaan ontmoeten. Maar dat verhaal maken kost tijd, want thuisraken in die gemeenschap is niet eenvoudig.

Dat lukte de fotograaf Joakim Eskildsen alvast wel. Hij woonde in zeven landen bij Roma thuis en maakte er intieme portretten. De mooie expositie is momenteel te zien op het 80 Days of Summer in Gent die als thema heeft roots and roads.

Campagne van criminalisering?

Over de routes naar veiligheid en geluk van mensen die vanuit Libië Italië proberen te bereiken, gaat het een dag later in het Europees Parlement bij een sessie over de Search and Rescue-missies op zee.

Het punt dat tot de verhitste discussie leidt: die de EU wil opleggen aan non-gouvernementele organisaties (ngo’s) die reddingsoperaties uitvoeren. Een woordvoerder van Artsen Zonder Grenzen briest van verontwaardiging over de ‘campagne van criminalisering van ngo’s.’ De directeur van Frontex, het grensbewakingsagentschap van de EU, legt juist uit dat hij ‘de relevantie zag van de een of andere vorm van gedragscode.’

Of het uitgelekte concept voldoet aan wat hij wenselijk acht, laat hij in het midden. In dat document staat onder meer dat ngo’s de Libische wateren niet in mogen en geen lichtsignalen mogen afgeven. Die regels zetten duizenden levens op het spel,

Komende woensdag interview ik Kati Piri, Europarlementariër van de PvdA, over de heikele kwesties die nu rondom migratie spelen. Denk aan:

  • De toekomst van de deal die in het voorjaar van 2016 met Turkije is gesloten over het tegenhouden en terugsturen van migranten.
  • Het plan van de EU en de Nederlandse regering in wording om dergelijke deals ook met Noord-Afrikaanse landen te sluiten.
  • De voorbode daarvan: de financiering en training van de Libische kustwacht door de EU.
  • De discussie over asielquota, het verdelen van vluchtelingen over de EU-landen.

Piri schreef een heel interessant hoofdstuk over deze kwesties in het Over de grens. De vluchtelingencrisis als reality test. Ik zie uit naar het gesprek. Als je prangende vragen hebt die ik Piri kan stellen, hoor ik het graag.

P.S. Dit is een nieuwsbrief, mijn persoonlijke, enigszins impressionistische blik op de Europese actualiteit en op de zaken die mij deze week troffen. Geen afgerond artikel, over één thema. Laat het me weten als jou andere zaken zijn opgevallen en je suggesties hebt voor kwesties waar ik hoognodig dieper in moet duiken.​