Binnenkort verschijnt in deze reeks een interview met een hoogleraar die kweekvis als een onmisbare bijdrage ziet aan een toekomstbestendige, duurzame voedselvoorziening.
Maar kan dat ook duurzaam? Je leest het binnenkort.
Ondertussen drie leestips voor artikelen die mij de afgelopen weken opvielen. Ik publiceerde vorige ook een notitie over waarom ik dingen aanbeveel die ik niet heb gecheckt.
1. Het keurmerk als monopolie
Supermarkten verkopen steeds vaker duurzame vis. Ze streven er zelfs naar om alleen nog kweekvis te verkopen die voorzien is van het keurmerk Aquaculture Stewardship Council (ASC), dat duurzame kweek garandeert. Goed nieuws, want zoals je in een recent artikel in deze reeks leest, kan het kweken van vis een ecologische nachtmerrie zijn.
Maar door alléén vis met het ASC-keurmerk te verkopen, ontstaat een vreemde situatie: andere duurzame vis wordt nauwelijks verkocht, want supermarkten verkopen circa 80 procent van alle aan consumenten verkochte vis.
Zo kweekt een familiebedrijf in het Brabantse Son op duurzame wijze de meervalachtige Claresse. ‘95 procent van het water zuiveren en hergebruiken we,’ zegt Frank Foolen van kwekerij Brabant Fish in een artikel in het AD. ‘Er komt geen afvalwater in het milieu terecht. We gebruiken geen medicijnen of groeibevorderaars. Er kunnen geen vissen ontsnappen, zoals uit de kooien in zee waar zalm wordt gekweekt.’
Door alléén vis met het ASC-keurmerk te verkopen, ontstaat een vreemde situatie
Claresse is dan ook een prima duurzame keuze, zegt de Viswijzer van het Wereld Natuurfonds en Stichting de Noordzee. Opvallend: ook keurmerk ASC noemt Brabant Fish ‘een prachtig, duurzaam bedrijf.’ Toch krijgt het bedrijf geen vis verkocht bij Nederlandse supermarkten, het heeft namelijk geen ASC-keurmerk.
Hoe dat kan? ‘Er bestaan nog geen normen waar meervalkwekers aan moeten voldoen,’ zegt commercieel directeur Esther Luiten van ASC in het AD. ‘Ons keurmerk is pas zeven jaar geleden opgericht […]. We hebben ons eerst gefocust op de meest gekweekte vissoorten, zoals zalm en pangasius. Daar valt qua duurzaamheid ook de meeste winst te halen. […] De standaarden die we daarvoor hebben ontwikkeld, breiden we stap voor stap uit naar meer soorten.’
Het is begrijpelijk dat supermarkten de keuze voor wat duurzame vis is uitbesteden een keurmerk als ASC. Maar het keurmerk remt hiermee ook de ontwikkeling van de zo broodnodige duurzame kweekvisserij doordat supermarkten die nu niet inkopen. Hebben keurmerken te veel macht?
Het artikel in het AD lees je hier (met dank aan Correspondentlid Dick, die dit artikel tipte.)
2. Wees eens negatief!
Nu laten keurmerken zien wat een goede en duurzame keuze is. Niet wat een slechte, milieuvervuilende keuze is. Wat als we dit omdraaien?
Psycholoog Ynte van Dam promoveerde vorig jaar aan Wageningen Universiteit op onderzoek dat concludeerde dat negatieve keurmerken veel effectiever zijn dan positieve. Aan proefpersonen bood hij voor tomaten, yoghurt en koffie twee varianten aan: een duurdere variant met het duurzame EKO-keurmerk en een goedkopere variant zonder keurmerk. De meeste proefpersonen kozen (net als de meeste consumenten) voor hun portemonnee: goedkoper en niet duurzaam.
In een tweede experiment plakte Van Dam een negatief keurmerk op het gangbare product, zoals een EKO-keurmerk met een rood kruis erdoorheen. Nu werd veel vaker voor het duurdere, duurzame product gekozen – zélfs als het duurzame product geen keurmerk had.
Consumenten middels een negatief keurmerk van een niet-duurzame keuze afhouden, werkt dus beter dan ze met een positief keurmerk te verlokken een duurzame keuze te maken. ‘Ze willen niet het duurzaamste en duurste product kopen dat ze kunnen vinden, maar ze willen ook niet de grootste slechterik zijn,’ zegt Van Dam in een artikel in de Volkskrant. ‘De meesten van ons zijn geen heiligen maar ook geen pertinente zondaars.’
Bovendien zou een negatief keurmerk de omslag naar meer duurzaamheid versnellen, omdat bedrijven niet te boek willen staan als hekkensluiter qua duurzaamheid. Van Dam: ‘Dat betekent dat je juist aan de weinig duurzame onderkant van de markt razendsnelle beweging gaat krijgen. De milieuwinst daarvan is veel groter dan als er honderd mensen extra biologisch gaan inkopen.’
Ik zou een groot voorstander zijn van een negatief keurmerk, ook al zal de levensmiddelenindustrie moord en brand schreeuwen. Niet alleen omdat het – als Van Dams bevindingen ook in de praktijk opgaan – veel effectiever is, maar ook omdat de duurzame keuze het uitgangspunt hoort te zijn.
Het artikel in de Volkskrant lees je hier. 3. Meer met zeewier
Tot slot een mooie reportage in The Guardian over de mondiale opkomst van zeewierkwekerijen, grootschalig en particulier. Zo kweekt een Californische hoogleraar met zijn vrouw en zeven kinderen in een paar uit de kluiten gewassen tobbes zeewier. Het enige dat het zeewier nodig heeft, is zeewater en zonlicht. Het gezin verkoopt wekelijks zo’n 25 tot 50 kilo per week aan de betere restaurants in de buurt.
Een Californische hoogleraar kweekt met zijn vrouw en zeven kinderen in een paar uit de kluiten gewassen tobbes zeewier
Zeewier wordt niet alleen gekweekt in Oost-Azië, maar ook steeds meer door boeren en ondernemers wereldwijd, schrijft The Guardian. Met zeewier kun je van alles maken – van cosmetica tot biobrandstoffen – en ze kunnen daarnaast dienen als filters om chemicaliën uit afvalwater van boerderijen, fabrieken en rioleringen te zuiveren. En je kunt het eiwitrijke zeewier eten. Volgens de Wereldbank kan zeewier in 2050 tien procent van de mondiale voedselvoorziening voor zijn rekening nemen.
Er is ook een schaduwzijde. Zo maken biologen zich zorgen als zeewier op al te grote schaal in open water gekweekt gaat worden. De natuurlijke habitat van waterdieren en -planten kan verstoord raken, net als de nutriëntenbalans van een ecosysteem. Bij grootschalige monocultuur kunnen bovendien ongewenste ziekten opduiken – problemen die veel lijken op de intensieve landbouw.
Ergens ligt de balans, maar waar? Voer voor een artikel in deze reeks, lijkt me.
O ja, voordat je op je dakterras ook in zeewier wilt kweken: de Californische hoogleraar verdient net genoeg om uit de kosten zie zijn.
En nu?
Dat was ‘m voor deze keer. Ik ga op vakantie en onverantwoord veel Franse kaas eten. Helaas kan ik de komende weken dus niet op jullie – zeer gewaardeerde! – reacties ingaan, maar wel na terugkomst.
En heb je nog tips voor artikelen, documentaires of andere berichten over voedsel en duurzaamheid? Ik hoor ze graag.
À la prochaine!
Lees ook:
Vis kweken wordt een vorm van bio-industrie. Gelukkig zijn er slimme oplossingen
De meeste vis die wereldwijd wordt gegeten komt niet uit zee, maar wordt gekweekt. En daardoor ontstaan problemen die lijken op die van de bio-industrie, zoals mestproductie en overmatig antibioticagebruik. Maar er zijn manieren om die te voorkomen.
Dit keurmerk voor vis stinkt een beetje. Toch knapt de oceaan ervan op
Duurzame vis is niet altijd duurzaam. Achter de MSC-sticker, die je onder meer vindt op tonijn, schuilen enorme financiële belangen en flexibele standaarden. Ik zocht uit waarom die sticker omstreden is. En waarom je toch beter vis met dit keurmerk kunt kopen.
Dit verhaal heb je gratis gelezen, maar het maken van dit verhaal kost tijd en geld. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.
Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.
Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping en verbinding brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Word ook lid!
