Er zijn leugens, grove leugens en de veroordeling van deze Griekse statisticus

Het verhaal van Andreas Georgiou leest als het script van een Hollywoodfilm. Een gehackte inbox, een sappige complottheorie, een sensationele rechtszaak.

Het zou zelfs in 3D kunnen.

Maar Georgiou is geen James Bond of Jason Bourne. Hij heeft een beroep waar maar een handjevol spreadsheetvreters warm voor loopt: statisticus. Deze week werd hij veroordeeld tot twee jaar voorwaardelijk. En hij zou zomaar levenslang kunnen krijgen.

Zijn misdaad? Cijfers verzamelen.

Watskeburt?

Georgiou kwam in 2010 naar zijn moederland Griekenland om orde op zaken te stellen. Na 31 jaar in Amerika nam hij de leiding van het Grieks statistisch bureau op zich.

Lekker belangrijk, denk je misschien. Het land zat in diepe financiële problemen, had net een bail-out gekregen van de trojka, de hele eurozone liep gevaar. En je dan druk maken over statistiek. Alsof je in een orkaan nog even je bed gaat opmaken.

Maar zonder statistiek was de storm misschien wel nooit begonnen. ‘We kunnen rustig stellen dat jarenlange fraude op het Griekse Bureau voor de Statistiek de oorzaak is van de financiële ellende,’ schrijven Eva Wiessing en Conny Keessen in Worstelen aan de rand van Europa.

Jaar na jaar werden economische cijfers beter voorgesteld dan ze waren. Zo werden militaire uitgaven niet goed meegenomen, waardoor het tekort in sommige jaren meer dan 2 miljard euro te laag werd ingeschat. 

Zonder die opgepoetste cijfers had Griekenland in 2001 waarschijnlijk de euro niet mogen invoeren. Na een flinke waarschuwing in 2004 bleef de fraude doorgaan. ^*

Niet gek dus, dat de trojka in 2010 eiste dat het statistisch bureau voortaan onafhankelijk te werk zou gaan. Enter: Andreas Georgiou.

Het gaat meteen verkeerd

‘Eigenlijk ging het meteen al mis,’ vertelde Georgiou aan Wiessing en Keessen. Al voordat hij aan de slag gaat, wordt zijn e-mail gehackt. Een lid van de Raad van Bestuur van het statistisch bureau koekeloert al maanden mee, vertelt de politie hem later. ‘Hij logde vaker in dan ikzelf en had de mails keurig in verschillende mapjes bewaard.’

Zijn nieuwe collega’s vertrouwen hem niet. Hij heeft 21 jaar voor het IMF gewerkt, woonde meer dan drie decennia in het buitenland. Hij is een buitenstaander, vinden ze, een marionet van de instellingen die het land de nek om willen draaien.

Maar Georgiou sluit zich op in zijn kantoor en gaat aan de slag. Hij komt met nieuwe cijfers voor 2009. Het begrotingstekort blijkt niet 13,6 procent te zijn, zoals eerder gerapporteerd, maar 15,4 procent.

En dan is de shit aan: Zoe Georganta, ook lid van de Raad van Bestuur, beschuldigt Georgiou in september 2011 van fraude. Hij zou de begrotingscijfers expres hebben opgeblazen, zodat Europa Griekenland op een economisch hongerdieet kon zetten.

Dat brengt ons tot het oordeel van deze week. Want de rechtbank pakte de aantijgingen op, en na eerder te zijn vrijgesproken kreeg Georgiou twee jaar voorwaardelijk voor plichtsverzuim. In een andere zaak is hij aangeklaagd voor landverraad. Dat zou hem levenslang kunnen opleveren.

Het bewijs?

Er is veel te zeggen over de praktijken van trojka. En mijn collega Jesse Frederik heeft dat ook veelvuldig gedaan hier op De Correspondent. Maar dat ze Georgiou zou hebben beïnvloed om de cijfers aan te dikken, dat lijkt pure nonsens.

Dat ‘plichtsverzuim’ ging vooral om het feit dat hij de Raad van Bestuur niet betrok. ‘Ik ben veroordeeld voor het volgen van de wet, omdat ik de cijfers niet bij mijn bestuur in stemming heb gebracht’ vertelde hij deze week aan de NOS. ‘Maar volgens internationale regels mag je die niet eens in stemming brengen.’

Internationale instellingen en experts scharen zich achter de statisticus.^* Hij zou zich aan de regels hebben gehouden, de kwaliteit van de cijfers hebben verbeterd en zich integer en professioneel hebben gedragen.

Terwijl de overduidelijke fraude van zijn voorgangers wordt genegeerd, is Georgiou de zondebok. ‘Ik word vervolgd voor not cooking the books,‘ zei hij tegen de Financial Times.^* ‘In Griekenland is statistiek een vechtsport.’

Waarom is dit belangrijk?

Ik wil deze film helemaal niet in 3D zien. En ook niet in 2D. Want statistiek hoort niet spannend te zijn, het hoort er gewoon te zijn. ‘Statistiek is als zuurstof,’ vertelde Hernán Muñoz van het Argentijnse ‘CBS’ me eerder dit jaar. ‘Je hebt het pas door als het er niet meer is.’

De Argentijnen kunnen het weten: in hun land werden acht jaar lang cijfers gemanipuleerd op bevel van de regering. En er zijn genoeg andere voorbeelden van cijfermanipulatie. De extreemste is wel de Russische statisticus die werd doodgeschoten omdat hij zei dat de bevolking kleiner was dan Stalin beweerde.

Ik zet cijfers graag in perspectief. Zeg dat ze niet altijd zijn wat ze lijken. Maar laat er geen twijfel over bestaan: goede statistieken zijn essentieel als je een land wil besturen. Je bestuurt je auto ook niet met je ogen dicht.

En om goede cijfers te verzamelen, heb je een onafhankelijk statistisch bureau nodig. Alleen dan komen de statistieken zo dicht mogelijk bij de werkelijkheid, en niet bij de werkelijkheid zoals politici die willen zien.

Het meestgehoorde citaat sinds ik schrijf over cijfers: ‘Er zijn leugens, grove leugens en statistieken.’ Bullshit. Er zijn leugens, grote leugens en dit citaat. Goede statistiek is geen leugen, maar een oprechte poging om inzicht te krijgen in de wereld.

Wie dat probeert verdient geen straf, maar veel respect.

Ik heb voor deze column dankbaar gebruik gemaakt van ‘ Worstelen aan de rand van Europa’ van Eva Wiessing en Conny Keessen, en van ‘GDP - A brief but affectionate history’ van Diane Coyle.

Verder lezen...