De machtigste terrorist ter wereld maakt vrede in Syrië ondenkbaar
De Syrische vredesbesprekingen in Genève dreigen op een fiasco uit te lopen. Al-Qaeda verbrak alle banden met de gewelddadige Abu Bakr al-Baghdadi en zijn radicale terreurorganisatie Islamic State of Iraq and Sham. Die is namelijk niet in Syrië om Bashar al-Assad te bestrijden, maar om een Midden-Oosten omspannend islamitisch kalifaat te stichten.
Op 3 februari verbrak de hoogste leider van Al-Qaeda definitief alle banden met de radicale terreurorganisatie Islamic State of Iraq and Sham (ISIS). Al-Qaeda’s leider Ayman al-Zawahiri, de opvolger van Osama bin Laden, heeft namelijk nooit gewild dat de Irakese afdeling van Al-Qaeda onder leiding van Abu Bakr al-Baghdadi haar activiteiten naar Syrië uit zou breiden. Maar Baghdadi negeerde instructies van bovenaf en begon een eigen offensief in Syrië waarbij de nadruk veeleer op het stichten van een islamitische staat kwam te liggen dan op het bestrijden van Bashar al-Assad.
ISIS is een van de grootste actieve jihadistische milities in Syrië. Zij streeft naar een islamitische staat waar Irak, Libanon en Palestina deel van uit moeten maken.
De eigenzinnige lijn van Al-Baghdadi, die in december nog door Time Magazine werd uitgeroepen tot ‘the world’s most powerful terrorist,’ veroorzaakte grote spanningen tussen de verschillende Syrische oppositiegroepen.
Op 3 juni vorig jaar braken er gevechten uit tussen ISIS en en andere terreurgroepen waaronder de Al-Nusra Brigade, waardoor Syrië ten prooi viel aan een nog diepere geweldsspiraal. Het onderlinge geweld bracht nieuwe stromen vluchtelingen op gang. Zo zochten (en zoeken) honderdduizenden Koerdische Syriërs hun heil in de Koerdische Regionale Autoriteit van Noord-Irak, nu ook de Koerdische gebieden in Syrië steeds meer in de battle grounds veranderen.
De macht van Baghdadi
Ondertussen krijgt de wereldwijde angst voor een radicale islamitische staat in Syrië steeds meer de overhand. In de tweede ronde van de ‘vredesonderhandelingen’ in Genève (Genève-II), is dan ook niet langer de inzet van de internationale gemeenschap om Bashar Al-Assad het veld te laten ruimen, maar om met nieuwe verkiezingen en de vorming van een coalitie van nationale eenheid de geweldsimpasse te doorbreken en een vreedzaam transitieproces op gang te brengen.
Terwijl de oorlog voortwoekert, is de redelijk onbekende maar terroristische master mind Abu Bakr Al-Baghdadi uitgegroeid tot een onbegrensd gevaar
Die onderhandelingen lijken gedoemd te mislukken. Voor grote delen van de formele Syrische oppositie is het aanblijven van Assad nagenoeg onbespreekbaar. En Assad voelt zich gesterkt door nieuwe steunbetuigingen van buitenaf en de recente gebiedsheroveringen, waardoor hij de touwtjes weer steeds strakker in handen krijgt.
Maar zelfs al zouden de onderhandelingen met goed gevolg worden afgelegd, dan nog zal Syrië geen vrede vinden. Want terwijl de oorlog voortwoekert, is de redelijk onbekende maar terroristische master mind Abu Bakr Al-Baghdadi uitgegroeid tot een onbegrensd gevaar. Zo controleert hij met ISIS de Syrische stad Raqqa (en omgeving), wier inwonertal mede door grote vluchtelingenstromen gegroeid is tot één miljoen. De stad werd op 5 maart 2013 binnen een paar uur ingenomen door andere rebellengroepen, waaronder de Al-Nusra Brigade, maar viel vervolgens snel in handen van ISIS. Ook controleert Baghdadi’s leger gebiedsdelen aan de Turkse grens.
In de door ISIS gecontroleerde gebieden wil de terreurgroep niet alleen laten zien dat ze kan vechten, ze weet ook hoe ze de gebieden moet controleren. In Raqqa is ISIS een winning the hearts and minds-campagne begonnen met de stichting van een school, distributie van voedsel en winning van brandstof (de groep heeft verschillende oliebronnen en raffinaderijen veroverd).
Tegelijkertijd kent haar bestuur een duidelijk orthodox-islamitisch karakter: er zijn shariatribunalen ingesteld, de sluier is verplicht, roken is verboden en amuletten (zoals de hand van Fatima, die tegen het boze oog moet beschermen) worden vernietigd, omdat ze door deze ultra-orthodoxe strijders als heidens worden beschouwd. Journalisten en activisten die zich tegen het islamitische bestuur uitspreken worden door de rechtbanken veroordeeld of verdwijnen spoorloos.
Radicale islamitische terreurorganisaties die door Al-Qaeda’s geloofsbrieven geïnspireerd zijn en al dan niet met wetenschap en toestemming van Al-Qaeda’s hoogste leiders onder haar naam en vlag opereren: het neemt wereldwijd steeds prominentere vormen aan. Denk aan de kortstondige vestiging van een Al-Qaeda-staat in Mali, de steeds prominentere vestiging in Somalië (de terreurorganisatie Al-Shabaab) en tot de consolidatie van delen van Jemen en Pakistan. Baghdadi’s opmars in Irak en Syrië blijft echter het meest beangstigende en tegelijk spectaculaire voorbeeld.
De strijders van ISIS komen uit de gevangenis
ISIS is zo mogelijk een van de meest gewelddadige terreurorganisaties ter wereld. In Irak kwamen in 2013 zeker 7.900 burgers om door aan terrorisme gerelateerd geweld, waarvan het merendeel voor rekening kwam van ISIS. Stuurde Baghdadi in 2011 naar schatting 800 tot 1.000 strijders aan, in 2013 lag dit aantal op 7.000 tot 10.000.
De exponentiële toename aan mankracht komt mede door de zuigende werking van ISIS’ grande entrée in Syrië. Veel buitenlandse (en dus ook jonge westerse) jihadisten hebben zich sindsdien bij de terreurorganisatie aangesloten.
Volgens Amerikaanse overheidsrapporten heeft het gewapende conflict in Syrië binnen tweeënhalf jaar meer buitenlandse strijders aangetrokken dan de vijfentwintig jaar durende oorlog in Afghanistan in totaal. Die strijders zijn er niet alleen om hun Syrische broeders te helpen, ze willen meer. De ambities van ISIS houden namelijk niet op bij een “bevrijd” Syrië, Baghdadi wil een grensoverschrijdend islamitisch kalifaat en zo het leeuwendeel van de buitenlandse strijders aan zich binden.
Het gewapende conflict in Syrië heeft binnen tweeënhalf jaar meer buitenlandse strijders aangetrokken dan de vijfentwintig jaar durende oorlog in Afghanistan
Waar nodig haalt Baghdadi zijn mannen ook gewoon uit de zwaarbewaakte gevangenissen van Irak. Zo wisten vijftig van zijn mannen na twee goedgeplaatste autobommen in een haast thrillerachtige aanval op Bagdad Central Prison (voor velen van ons beter bekend als Abu Ghraib) meer dan vijfhonderd gevangenen te bevrijden. Bagdad Central Prison huisvest Iraks meest gevaarlijke Al-Qaeda-strijders, die gedeeltelijk nog gearresteerd zijn door de Amerikanen en zijn vervolgd door de nieuwe Irakese regering.
In de Amerikaanse rapporten worden ze getypeerd als ‘high-ranking Al-Qaeda operatives, battlefield tacticians en bombmakers.’ In de korrelige filmpjes van de bewakingscamera’s is te zien hoe de gevangen ‘Allah al-Akbar’ roepend de woestijn inrennen, of op pick-uptrucks worden geladen en weg worden gereden richting het Syrische front. Het was niet de eerste en de laatste aanval van Baghdadi’s groep. In de loop van vorig jaar lanceerde hij 24 autobomaanvallen en braken zijn mannen in nog acht Irakese gevangenissen in.
Een papieren werkelijkheid
Ondertussen blijft Baghdadi (een schuilnaam, officieel heet hij Ibrahim bin ‘Awad bin Ibrahim al-Badri al-Radawi al-Husseini as-Samar’i) onzichtbaar. Ook aan zijn vertrouwelingen laat hij zijn gezicht nooit zien. Op het hele internet circuleert maar één foto van de strijder, een mug shot gemaakt voor een arrestatiebevel (‘death or alive’) door de Amerikaanse veiligheidsdiensten. Er staat 10 miljoen op zijn hoofd.
De opkomst van een loose agent als de geheimzinnige Baghdadi, die een steeds groter aantal strijders aanstuurt, vormt één van de grootste uitdagingen en gevaren voor instabiele conflictgebieden als Syrië en Irak. De formele partijen mogen weliswaar onder VN-suspiciën met elkaar aan tafel praten over vrede, zolang radicale terreurorganisaties geleidelijk aan gebiedsuitbreiding doen zal die vrede nooit meer zijn dan een papieren werkelijkheid.
Voor deze analyse heb ik dankbaar gebruik gemaakt van een recente reportage uit Time Magazine, aangevuld met gesprekken die ik voerde met Syrische activisten.
Komt een land bij de dokter
Michelle van TongerlooAls straatarts ziet Michelle van Tongerloo dagelijks hoe ingewikkeld helpen is geworden. In haar boek Komt een land bij de dokter laat ze zien hoe het beter kan.
