Beste,

Een poosje terug bekeek ik een filmpje over een online cursus sociale vaardigheden. Met behulp van animaties en opdrachten werd daarin uitgelegd hoe je contact maakt op een feestje, hoe je vriendschappen onderhoudt, en hoe je een goede vriend of vriendin bent.

Hoewel het niet met zoveel woorden werd gezegd, was de cursus bedoeld om eenzame mensen te helpen uit hun isolement te komen.

Ik stelde me voor dat er door het hele land cursisten in hun eentje achter hun computer zaten, zich bekwamend in het interpreteren van gezichtsuitdrukkingen en oefenend op de juiste toon om een onbekende aan te spreken.

Misschien oefenden ze wel hardop. Misschien was, terwijl ze bezig waren, de avond wel gevallen, en lichtten hun gezichten op in het blauwige schijnsel van hun beeldscherm. Misschien keken ze af en toe op van dat scherm, om in hun donkere, gordijnloze ruiten enkel hun eigen reflectie te zien.

Mijn hart brak, bedoel ik, hoe goed bedoeld (en wie weet, effectief) zo’n cursus ook is.

Dat overkwam me de afgelopen maanden wel vaker. Sinds juni verzamelde én las ik een groeiende stapel boeken, krantenartikelen en wetenschappelijke publicaties over eenzaamheid. Hoe meer ik erover las, hoe ingewikkelder het fenomeen werd.

Eenzaamheid las ik ergens; het wordt veroorzaakt door steden en stond ergens anders. Het zit in ons hoofd, leerde ik, maar het Het hoort bij het leven, maar we moeten er

Ik begon me af te vragen of eenzaamheid niet zowel de essentie van het bestaan was, alsook een non-onderwerp, zó allesomvattend en groots dat ik er onmogelijk nog iets zinnigs over kon zeggen.

En ik vroeg me af wat die groeiende aandacht voor eenzaamheid – niet alleen van mij, maar ook onder maatschappelijke organisaties, wetenschappers, en de media – te zeggen had over onze tijd.

Als je ergens maar lang genoeg over doet, dan word je vanzelf actueel: gisteren kwam het essay dat ik hierover schreef online, precies op de eerste dag van de

Wie is er bang voor eenzaamheid Vandaag begint de Week tegen Eenzaamheid. Eenzaamheid is niet nieuw, maar dat we ernaar kijken als een bedreiging van de volksgezondheid wél. Ook nieuw: de collectieve angst die ze inboezemt. Die angst zegt veel over de tijd waarin we leven. Lees mijn essay hier terug.

Wat me in elk geval duidelijk is geworden: strijden tegen eenzaamheid, eenvoudig is het niet. Om eruit te raken heb je in elk geval meer nodig dan ‘meegesleept worden in... leuke en sociale activiteiten,’ schrijft Correspondent-lid Gerda onder mijn stuk:

‘Want eenzaamheid is niets anders dan het gevoel gewoon gemist te kunnen worden, en in een grote groep wordt dat gevoel alleen maar versterkt (één persoon meer of minder is dan

Ik ben erg benieuwd naar jullie kijk op het fenomeen – en op de zin en onzin van het ‘bestrijden’ ervan.

Boeken, artikelen en een podcast

Het is onmogelijk om in één stuk recht te doen aan alles wat er over dit veelomvattende onderwerp te zeggen valt. Daarom deel ik hierbij, voor wie zich verder wil verdiepen, de beste boeken en stukken die ik er de afgelopen tijd over las:

Olivia Laing, De eenzame stad. Over de kunst van het alleen-zijn (2016) Ik heb dit boek al vaker genoemd en geciteerd in deze nieuwsbrief; het is wat mij betreft en van de mooiste beschouwingen over het onderwerp die er zijn. Laing bespreekt het werk van een viertal New Yorkse kunstenaars voor wie eenzaamheid zowel onderwerp als drijfveer was, en verhaalt daarbij ook over haar eigen periode van grootse eenzaamheid in die stad. Lees hier meer over De eenzame stad Lars Svendsen, A Philosophy of Loneliness (2017) Svendsen, een Noorse filosoof, schreef eerder boeken over de filosofie van angst, vrijheid en verveling. In dit compacte maar ook complete boek zet hij de meest recente inzichten over eenzaamheid uiteen, en gaat hij dieper in op het verband tussen eenzaamheid en vertrouwen, vriendschap, en liefde. Eenzaamheid, stelt Svendsen, is een emotie: en emoties zijn iets waarvoor je je verantwoordelijkheid kan én moet nemen. Lees hier meer over A Philosophy of Loneliness John T. Cacioppo & William Patrick, Loneliness: Human Nature and the Need for Social Connection (2008) John T. Cacioppo, neurowetenschapper aan de Universiteit van Chicago, is een spilfiguur in het groeiende en bloeiende veld van eenzaamheidsstudies. Hij is van mening dat eenzaamheid evolutionair verklaarbaar is – kort door de bocht: wie zich eenzaam voelt, die zoekt gezelschap, en in een groep heeft de mens een grotere overlevingskans – en bestudeert de effecten ervan op ons brein. Er zijn ongeveer drie miljoen wetenschappelijke artikelen met zijn naam erboven, maar in dit boek, dat hij samen met William Patrick schreef, legt hij zijn bevindingen uit in lekentaal. Een goede introductie voor wie meer over deze wetenschappelijke benadering van het onderwerp wil weten. Lees hier meer over Loneliness Emily Singer, ‘Evidence for the Necessity of Lonelines’ (2016) Eind vorig jaar identificeerden twee onderzoekers aan MIT de specifieke neuronen die waarschijnlijk een rol spelen bij het ontstaan van eenzaamheid in ratten. In deze longread legt wetenschapsjournalist Emily Singer helder uit wat ze precies ontdekten, en hoe hun bevindingen de evolutionaire uitleg van John T. Cacioppo lijkt te staven. Lees het verhaal van Emily Singer hier terug Cody Delistraty, ‘How loneliness generates empathy and shapes identity ’ In tegenstelling tot alleen-zijn of afzondering, toestanden die je ook als prettig kan ervaren, is eenzaamheid per definitie onprettig. In dit essay op Aeon vraagt journalist Cody Delistraty zich af of er ook positieve kanten aan zitten. Hij slaat er de wetenschappelijke literatuur op na en concludeert onder meer dat eenzaamheid ons misschien wel creatiever maakt. Of dat een troost is, is de vraag, maar het is een interessante gedachte. Lees het verhaal van Delistraty hier terug Julia Bainbridge, The Lonely Hour (podcast) In deze podcast interviewt journalist Julia Bainbridge verschillende mensen over eenzaamheid én over alleen-zijn. Niet alle afleveringen zijn even sterk, maar er komen veel verschillende thema’s en situaties aan bod, en ze brengt het onderwerp op een andere manier tot leven dan veel geschreven beschouwingen dat doen. Bezoek hier de website van The Lonely Hour

Wie nog meer heeft aan te bevelen: deel het vooral hieronder. Ik heb in dit lijstje geen fictie opgenomen, maar er zijn natuurlijk heel veel romans – van J.D. Salingers Catcher in the Rye tot Hanya Yanagihara’s A Little Life – die al dan niet impliciet over eenzaamheid gaan. Ook dat soort tips zijn van harte welkom.

Tot de volgende,

Lynn.

Wil je volgen wat ik zoal lees en schrijf? Schrijf je in voor mijn nieuwsbrief Op De Correspondent verdiep ik me in moderne sleutelwoorden en schrijf ik over alledaagse cultuur. Wil je per mail op de hoogte blijven van nieuwe stukken in de maak en wat ik zoal voor moois tegenkom op De Correspondent en daarbuiten? Schrijf je dan in voor mijn nieuwsbrief! Inschrijven doe je hier