Dit was jaar vier van De Correspondent (met een blik op de toekomst)

Op 30 september 2017 bestaat De Correspondent alweer vier jaar. Jaren die misschien wel het beste getypeerd kunnen worden als stormachtig. Sinds onze crowdfunding in 2013 groeiden we van 18.933 leden tot bijna 60.000 leden vandaag.

Daardoor werd het ook steeds drukker om ons heen: waren we in het begin nog een clubje van dertien, inmiddels telt onze redactie 46 fulltime medewerkers en zeker twee keer zoveel freelance collega’s. 

Onze verhuisgeschiedenis leest als die van een echte start-up: begonnen in de woonkamer van correspondent Maurits Martijn, daarna met z’n allen in een hok in Amsterdam-Noord, en inmiddels alweer ruim twee jaar in een voormalig atelier aan de Weesperzijde in Amsterdam. Komende zomer hopen we onze intrek te nemen in een heus kantoor met drie keer zoveel ruimte, recht onder onze collega’s van creatief bureau en mede-oprichter Momkai.

Zoals verhuizen inmiddels een heuse traditie is, is dit jaarverslag dat ook. Trouwe leden weten dat we ieder jaar op twee manieren verantwoording afleggen aan degenen die ons betalen: in ons financiële jaarverslag kun je zien waar jouw 6 of 60 euro lidmaatschapsgeld precies aan is besteed, in dit journalistieke jaarverslag kun je nalezen wat we er precies van hebben gemaakt.

Dat is trouwens een steeds moeilijkere opgave, want we zijn in de loop der jaren steeds meer gaan doen. Van podcasts en video’s maken tot boeken uitgeven en van thema’s bouwen tot grote onderzoeksprojecten starten: het is praktisch onmogelijk geworden alles in een jaarverslag te vatten. Dit stuk beschrijft dus waar we het meest trots op zijn en wat we beter hadden kunnen doen. Aan het einde tref je een kort kijkje in de toekomst.

Nu alvast: bedankt voor het mogelijk maken van onze journalistiek!

1. Onze beste onderzoeksjournalistiek

De afgelopen twaalf maanden hebben we geïnvesteerd in onderzoeksjournalistiek. Dat wil zeggen: correspondenten zijn meer gaan samenwerken aan verhalen en hebben daar relatief meer tijd in gestopt, tot soms wel twaalf maanden voor een onthulling.

Eén van die onthullingen leverde correspondent Jelmer Mommers op de redactie de bijnaam ‘Shellmer’ op. Hij liet in een grote reconstructie zien hoe oliegigant Shell al sinds de jaren tachtig intern waarschuwt voor de levensgrote gevaren van klimaatverandering, terwijl het bedrijf tegelijkertijd nauwelijks actie ertegen ondernam.

De scoop is het resultaat van nauwe samenwerking met leden en het opbouwen van een netwerk rondom het oliebedrijf. Onze uitgever Ernst-Jan Pfauth schreef hierover een stuk dat laat zien hoe vruchtbaar samenwerken met leden voor journalisten kan zijn.

Een ander onderzoeksproject was Security for Sale, waarin we met 23 collega-journalisten uit negen landen in Europa de groeiende veiligheidsindustrie in kaart brachten. De belangrijkste conclusie: er vloeien miljarden naar Europese veiligheidsbedrijven zonder aantoonbare resultaten voor onze veiligheid. Het verhaal werd in elf Europese media gepubliceerd.

Daarnaast deed correspondent Jesse Frederik langdurig onderzoek naar belastingontwijking en ontdekte hij, onder andere, dat Nederland - niet Luxemburg, niet Bermuda - het grootste belastingparadijs voor Amerikaanse multinationals is. 

Er werden meer onthullingen gedaan op De Correspondent dit jaar. Zo toonde gastcorrespondent Han van de Wiel aan dat Nederland veel meer schadelijke broeikasgassen uitstoot dan de Nederlandse overheid beweert, liet correspondent Maite Vermeulen zien hoe hulporganisatie Free Press Unlimited censuur pleegde bij een door die club gefinancierd medium in Zuid-Soedan, openbaarde gastcorrespondent Manon van den Brekel dat Nederland veel meer Indonesische mannen en kinderen op Sulawesi doodde dan bekend en schreef correspondent Lucien Hordijk dat gespecialiseerde kinderartsen onnodig dure groeihormonen voorschrijven in ruil voor onderzoeksgeld van farmaceutische bedrijven.

Het grootste onderzoeksproject bewaarden we voor het laatst: deze week publiceerden we drie grote reconstructies over een hormoonschandaal. De conclusie: de Nederlandse overheid deed er vanwege economische belangen alles aan dit schandaal verborgen te houden voor het Nederlandse publiek. Een conclusie die we na twaalf maanden graafwerk van drie correspondenten en vier co-auteurs hard hebben kunnen maken.

2. Onze mooiste projecten

Naast meer onderzoeksjournalistiek zijn we het afgelopen jaar ook meer gaan werken in projectvorm. Een van de hoogtepunten was het initiatief Nieuw in Nederland, onder leiding van correspondenten Dick Wittenberg en Greta Riemersma. Met de hulp van meer dan 350 leden van De Correspondent organiseerden zij een groot groepsinterview met vluchtelingen en haalden er tientallen verhalen uit.

Ook vermeldenswaardig is het project Schuldvrij! van correspondent Jesse Frederik, die - met hulp van documentairemakers Ester Gould en Sarah Sylbing en lobbyist Annemieke Gehrels - de schuldenindstrie in kaart bracht. Het project is ook een mooi voorbeeld van wat wij ‘constructieve journalistiek’ noemen: Jesse brengt niet alleen de problemen in kaart, maar werkt ook samen met activisten en ambtenaren om te komen tot oplossingen.

Trots zijn we ook op het project van correspondent Heiba Targhi Bakkali genaamd De Dementie Dagboeken, waarbij ouderen in verschillende fasen van dementie een gesproken dagboek voor ons bijhouden en ons daarmee unieke inkijkjes geven in het leven van mensen met dementie.

Daarnaast onderzocht correspondent Thalia Verkade een aantal maanden lang revolutionaire ideeën over mobiliteit in haar project Fiets vs File, organiseerde correspondenten Maurits Martijn en Dimitri Tokmetzis een Privacyweek en bond correspondent Michiel de Hoog de strijd aan met de onterechte strafschop in zijn zoektocht naar betere spelregels in het voetbal.

3. Onze grootste zeperds

Goed, tot zover waar we trots op zijn. Maar, zoals ieder journalistiek medium betaamt, gaat er ook bij De Correspondent natuurlijk ook weleens iets mis. Geregeld moeten we stukken corrigeren. Dat doen we altijd transparant: met vermelding onderaan het stuk. Soms maken we ook grotere fouten: dan is de kop misleidend, de insteek van een verhaal niet goed gekozen of had het verhaal beter niet geschreven kunnen worden.

Zo maakte correspondent Lennart Hofman een paar maanden geleden een explainer over een wapendeal van 110 miljard dollar die president Donald Trump met Saoedi-Arabië zou hebben gesloten. Daar moest hij in een volgend stuk op terugkomen. Er was helemaal geen deal en de afspraken die al stonden waren door Barack Obama gemaakt. Nog beter opletten als Trump nieuws probeert te maken dus.

Verder publiceerden we op 1 juli een pittig betoog tegen de participatieverklaring. Alleen kwamen we er na publicatie achter dat die pas op 1 oktober ingaat én dat de tekst van de verklaring aangepast was. Dat hadden we beter moeten checken.

Een ander verhaal dat tot veel kritiek en een aantal aanpassingen leidde was de fotoreportage van gastcorrespondent Tomaso Clavarino. In de oorspronkelijke kop stond dat zijn verhaal over ‘kindsoldaten’ ging, maar dat werd niet hard gemaakt in het artikel. Ook werden we gewezen op een aantal andere fouten die wij hadden moeten voorkomen. Inmiddels laten wij al onze buitenlandverhalen standaard door externe experts meelezen.

Bij een onderzoek dat correspondent Sinan Çankaya presenteerde over waarom de meerderheid van de Nederlanders tegen aanpassing is van Zwarte Piet, miste ook enige context. Hoe had hij de tegenstanders precies bestudeerd? Veel lezers begrepen dat terecht niet, waardoor de boodschap niet overkwam. De les: onderzoeksmethoden moeten altijd duidelijk toegelicht en verantwoord worden.

Een vergelijkbare conclusie kon je ook trekken na het project Kunnen We Praten?, waarin gastcorrespondent Joris Luyendijk sprak met ontevreden burgers, in de regel vaak mensen die op de PVV stemmen. Het project bracht veel teweeg: een aantal leden was boos dat wij lezers van het AD, met wie we in dit project samenwerkten, een maand gratis toegang gaven om mee te praten in de bijdragen. Daarover hadden we duidelijker kunnen communiceren. Ook riep het project vragen op over de open interviewvorm, waarin ongefundeerde (soms zeer boude) uitspraken van geïnterviewden onweersproken bleven. De kritiek was voor ons een goede aanmoediging om het de volgende keer beter te doen.

4. Onze nieuwste boeken

Onze boekenuitgeverij deed goede zaken dit jaar. Niet in de laatste plaats door het internationale succes van ons allereerste boek Gratis geld voor iedereen van correspondent Rutger Bregman. Dat boek werd het afgelopen jaar in maar liefst 24 talen vertaald en in 25 landen wereldwijd uitgegeven.

We hadden meer bestsellers te vieren. Zo verkochten we van Je hebt wél iets te verbergen - Over het levensbelang van privacy, van correspondenten Maurits Martijn en Dimitri Tokmetzis al meer dan 40.000 exemplaren. Tijdens het Grote Privacy Experiment in Utrecht en Gent, waarmee we het boek lanceerden, merkten we al hoezeer het thema privacy inmiddels leeft - iets wat vier jaar geleden, toen Maurits en Dimitri aan hun onderzoek begonnen, nog veel minder het geval was.

Ook mochten we een boek uitgeven van misschien wel de grootste Nederlandse schrijver van zijn generatie: Thuis ben je van Arnon Grunberg. De boekpresentatie was al net zo bijzonder als het boek zelf: leden kwamen op bezoek in de hotelkamer van ‘Hotelmens’ Arnon.

Het recentste succes op ons boekenfront is het Dankboek - Dagboek voor een tevredener leven van correspondent en uitgever Ernst-Jan Pfauth. Met zijn pleidooi voor dankbaarheid bereikte hij al in de eerste week plaats 2 op de Nederlandse bestsellerlijst.

5. Onze verbeteringen aan het platform

Bij De Correspondent werken zeven developers fulltime aan het verbeteren van het platform. Lang niet genoeg medewerkers om de eindeloze wensenlijst van nieuwe functies te kunnen ontwikkelen, maar ook met dit kleine team hebben we het afgelopen jaar weer een paar belangrijke functies kunnen realiseren.

Een van de grootste functies lanceerden we exact een jaar geleden: de Thema’s. Daarmee is het mogelijk om niet alleen op correspondenten, maar ook op onderwerp het steeds rijkere archief op onze site te doorzoeken en tot je te nemen. We zijn nu druk bezig de Thema’s iets laagdrempeliger te maken, zodat we sneller en vaker nieuwe onderwerpen kunnen toevoegen.

Ook nieuw is de functie om geïnterviewden, experts en andere relevante personen uit te nodigen om bij te dragen onder een stuk en in gesprek te gaan met andere leden. Wij zien journalistiek als een gesprek tussen journalisten, experts en leden. Ook deze functie willen we nog verder ontwikkelen.

Ondertussen hebben we ook gedacht aan niet-leden. Zo hebben we de homepage die je ziet als je geen lid bent sterk verbeterd (je kunt als lid deze pagina bekijken door in een incognito-venster naar decorrespondent.nl te gaan) en hebben we het sneller en gemakkelijker gemaakt om een lidmaatschap af te sluiten.

Verder hebben onze developers veel gesleuteld aan de achterkant van de site, met name aan het privacyvriendelijker maken ervan. Zo zijn we afgestapt van het zeer privacy-onvriendelijke Google Analytics naar het open source-dataprogramma Piwik, waarmee we nu jullie gegevens in eigen beheer hebben in plaats van ze weg te geven aan Google. 

Tot slot zijn we op dit moment heel druk met een flinke verbetering van onze homefeed, de pagina waarop je de meest recente artikelen vindt. Het belangrijkste doel: niet langer alleen maar chronologisch onze artikelen presenteren, maar de presentatie meer laten leiden door relevantie. Zodra onze eerste tests zijn volbracht, zul je de eerste - veelbelovende - resultaten kunnen zien.

6. De beste bijdragen van jullie, onze leden

Onze journalistiek is niet los te zien van de inhoudelijke bijdragen van onze leden. Ook dit jaar ontvingen wij weer talloze tips, bijzondere anekdotes en factchecks van jullie. Een selectie:

1. Veel Nederlanders zijn hun vertrouwen in de gevestigde politiek kwijt en stemmen daarom op de PVV, constateerde journalist Joris Luyendijk. Daarom begon hij op De Correspondent met de serie Kunnen we praten?, om de boosheid en het wantrouwen van die groeiende groep te beschrijven en te begrijpen. Niemand legt het schipperen tussen twee werelden beter uit dan studente Lisa: ‘Mensen buiten deze [elitaire] bubbel worden gelijk als dom bestempeld, terwijl deze mensen de dupe zijn van haast alle politieke beslissingen.’
2. Olie- en gasbedrijf Shell weet al tientallen jaren van de gevaren van klimaatverandering. Ondanks die kennis gaat het door met de exploitatie van vervuilende grondstoffen, onthulde correspondent Jelmer Mommers dit jaar. Shellmedewerker Joris reageerde onder Jelmers reconstructie met een inhoudelijk weerwoord: ‘De olie- en gasindustrie wordt veel vergeleken met de tabaksindustrie, maar een betere vergelijking is de suikerindustrie. De hele wereld gaat er kapot aan, maar ondertussen gaan we met z’n allen lekker door.’
3. Correspondent Jesse Frederik doet dit jaar onderzoek naar de schuldenindustrie. Correspondentlid Loes onder een artikel: ‘Toen ik voor mijn vriendin bezwaar wilde indienen, kwamen er drie adressen uit waar je bezwaar tegen de ten onrechte uitgevoerde beslaglegging moest aantekenen. Om zeker te zijn, hebben we naar alle drie een formulier gestuurd. Ik betaalde de postzegels. Zij had daar zelfs geen geld voor. Je moest twee postzegels per brief plakken. Dat is ongeveer 6 euro.’
4. De beroemde bioloog Stephen Jay Gould kreeg kanker. Hij zou nog maar acht maanden te leven hebben maar stierf pas twintig jaar later. Correspondent Sanne Blauw liet aan de hand van Goulds levensverhaal zien hoe weinig het gemiddelde zegt over een individueel geval. Datawetenschapper Shanna: ‘Wanneer een arts het heeft over een gemiddelde of een mediaan, dan heeft hij het over een versimpeling van de werkelijkheid: een model. Wanneer je kijkt naar de data waarop het model gebaseerd is (de scheve kromme grafiek in je artikel), dan krijg je direct weer een veel gevarieerder beeld, maar ook minder duidelijkheid over het ziekteverloop. Daarbij komt dat de data in de grafiek gebaseerd zijn op een steekproef en dat dé werkelijkheid in de algemene populatie nog weerbarstiger is.’

7. Onze andere vertelvormen

Goede journalistiek komt niet in een vaste verpakking. Daarom hebben we ook dit jaar geëxperimenteerd met nieuwe vertelvormen.

Zo publiceerden we een verhaal waar audio en fotografie werden gecombineerd. Hiervoor reisde fotograaf Ahmet Polat af naar Istanbul en nam de kijker mee. Terwijl je naar de podcast luistert kun je door zijn foto’s scrollen.

Ook was er een stuk met enkel video’s, een beeldverhaal over landonteigening in China en tijdens de Amerikaanse verkiezingen hadden we een beeldverslag vanuit verschillende wijken in New York dat iedere 3 uur werd aangevuld.

Een vertelvorm die zich het afgelopen jaar nog veel verder heeft ontikkeld, is die van de podcast. We hebben verschillende podcastvormen gevonden die passen bij onze journalistieke missie, zoals de leerlingenpodcast En Nu Luisteren! en de Rudi & Freddie Show. Met deze nieuwe vormen bereiken we steeds vaker ook een nieuw publiek, dat ons niet leest maar luistert.

Naast het zoeken naar nieuwe of betere vertelvormen hebben we het afgelopen jaar meer internationale beeldmakers gekoppeld aan onze auteurs. Deze fotografen en illustratoren stonden dichter bij de problematiek waarover geschreven werd, wat zorgde voor bijzondere producties.

Mooie voorbeelden hiervan zijn de Peruaanse Rochi León, die twee weken lang de Interoceanic Highway voor ons afreisde; de Ecuadoraanse illustrator Bonil, die zich kritisch durfde uit te laten over de president en de Pakistaanse Noormah Jamal, die graag op dezelfde plekken als de geportretteerde Sabeen Mahmud kwam.

Behalve ver van huis, proberen we ook binnenshuis bijzondere verhalen en series zo goed mogelijk een gezicht te geven. Onze redactioneel vormgevers Leon Postma en Leon de Korte hebben dit jaar nog meer producties van beeld voorzien. Van infographics tot video’s, van boeken tot evenementen, alle uitingen gebeuren in huisstijl van De Correspondent. Bij de series Fiets vs File en de Privacyweek kwam dit goed tot zijn recht.

8. Onze prijzen

In november vorig jaar won correspondent Maurits Martijn samen met onderzoeker Cees Wiebes De Loep. Zij kregen deze prijs voor onderzoeksjournalistiek uit Nederland en België voor Operatie Leunstoel, hun onthullende verhaal over een geheime samenwerking tussen de CIA en Nederland. Een maand eerder kregen Maurits en Cees voor hetzelfde verhaal de prijs voor de beste online onderzoeksjournalistiek van de VOJN. 

Het prachtige Greetings from Aleppo viel ook in de prijzen. Deze voor De Correspondent gemaakte documentaire over de terugkeer van fotograaf Issa Touma naar zijn stad Aleppo, ontving de DIG Award.

Niet alleen losse artikelen en series vielen in de prijzen, ook de Correspondent als organisatie werd gelauwerd. Vorige week nog, op zaterdag 23 september, ontvingen wij de Prijs voor de Cultuur van de Vrede. Die kregen wij omdat onze vorm van journalistiek volgens de organisatie niet zorgt voor polarisatie maar voor verbinding.

Andere nominaties: correspondent Maite Vermeulen was genomineerd voor de Lira Scherpenzeelprijs, in de categorie journalisten onder de 30; en correspondent Sinan Çankaya voor The Commentator Award van de European Press Prize.

Op dit moment, eind september, zijn wij nog in afwachting van enkele prijsuitreikingen waarvoor wij genomineerd zijn. Zo zijn twee van onze podcasts genomineerd voor de Lovie Awards. De Rudi & Freddie Show, van onze correspondenten Rutger Bregman en Jesse Frederik, is genomineerd in de subcategorie Best Host. De show Goede Gesprekken van Lex Bohlmeijer in de subcategorie Interview/Talkshow.

En vier verhalen van De Correspondent zijn genomineerd voor de VOJN Awards, de jaarlijkse prijzen voor de beste internetjournalistiek van Nederland. In de categorie datajournalistiek sleepte Rufus Kain, correspondent Muziekindustrie, een nominatie binnen met zijn onderzoek naar ongelijkheid in de muziekwereld. De tweede nominatie, in de categorie podcast, is voor Sanne Blauw, correspondent Ontcijferen, Maite Vermeulen, correspondent Conflict & Ontwikkeling en podcastmaker Romanee Rodriguez. Tot slot mag ik zelf hopen op een prijs in de categorie opinie, waarvoor ik twee keer ben genomineerd.

9. Onze internationale samenwerkingen

Het afgelopen jaar hebben we bij De Correspondent meer ingezet op grensoverschrijdende journalistiek. Want veel ontwikkelingen, van criminaliteit tot klimaatverandering, houden zich niet aan de afbakening van landsgrenzen. Door samen te werken met tientallen journalisten van over de hele wereld, zijn we steeds beter in staat die grenzeloze ontwikkelingen beter in kaart te brengen.

Een goed voorbeeld van zo’n samenwerking is het project Security for Sale, waarvoor we met journalisten van onder andere VPRO Tegenlicht, Die Zeit, ARD, Dagbladet Information, Knack en Svenska Dagbladet de Europese veiligheidsindustrie uitplozen.

We deden ook mee aan een onderzoek van het Organized Crime and Corruption Reporting Project over Russische witwasoperaties in Europa. Gastcorrespondent Bart Crezee schreef voor ons een inzichtelijk stuk over de Nederlandse betrokkenheid.

Onze klimaatcorrespondent Jelmer Mommers ging ook de grens over. Voor zijn verhaal over Shell werkte hij samen met Damian Carrington van The Guardian. Ook Dagbladet Information uit Denemarken werd publicatiepartner. Mede hierdoor werd het stuk over de hele wereld opgepikt. 

We doen meer met vertalingen. Om meer bekendheid te krijgen buiten het Nederlandse taalgebied, vertalen we - onder leiding van hoofd vertalingen Erica Moore - inmiddels elke week een artikel naar het Engels. Daardoor heeft onze Engelse nieuwsbrief nu al 15.500 volgers.

Ook werken we steeds meer samen met correspondenten van over de hele wereld. Lia Valero uit Colombia heeft bij ons het afgelopen jaar bijzondere producties gemaakt over de nasleep van het vredesproces in haar land. De Turkse journalist Zeynep Sentek schreef over de ontwikkelingen in Turkije. Ook verwelkomden we gastcorrespondenten uit Canada, Italië, Pakistan, het Verenigde Koninkrijk, de Verenigde Staten en Denemarken, die ons unieke perspectieven boden op wereldlijke problemen.

10. Onze nieuwe mensen

Ook het afgelopen jaar groeide onze redactie weer met nieuwe collega’s. Van een nieuwe adjunct-hoofdredacteur tot versterking bij ons sprekersbureau.

Hieronder vind je de nieuwe gezichten in willekeurige volgorde:

11. Onze toekomstplannen voor 2018

Zoals je ziet: 2017 was een druk en spannend jaar. Maar zo druk en spannend als het wordt in het komende jaar, is het nog niet geweest. Want in 2018 hopen we ons Nederlandse platform uit te breiden naar het Engelse taalgebied, onder de naam The Correspondent. Hoe we dat gaan doen, zijn we nu met de New York University aan het onderzoeken.

Je kunt het komende jaar steeds meer internationale auteurs verwachten, die hopelijk tot de vaste schare correspondenten zullen gaan behoren. Ook gaan we gestaag veel meer van onze eigen Nederlandse auteurs vertalen naar het Engels, zodat de enorme Engelstalige wereld ook een medicijn tegen de waan van de dag tot zich kan nemen.

We gaan het komende jaar overigens niet alleen virtueel de grens over, we gaan ook fysiek verhuizen: naar een mooiere en grotere redactieruimte nabij het Westerdok in Amsterdam. Daar hebben we veel meer ruimte dan we nu hebben, bijvoorbeeld om leden te ontvangen en om podcasts en video’s binnen de muren van ons eigen kantoor te produceren.

En inhoudelijk? We blijven ernaar streven het best mogelijke medicijn tegen de waan van de dag te bieden, door nieuwswaardige journalistiek te maken van structurele ontwikkelingen die doorgaans niet op de radar van de actualiteit staan.

Thema’s die zeker voorbijkomen: de verzwegen geschiedenis van Nederland, de opkomst van nieuwe politieke bewegingen wereldwijd, de invloed van technologie en bedrijfsleven op ons onderwijssysteem, de falende Nederlandse verzorgingsstaat en de verborgen armoede die daarachter schuilgaat.

Voor nu nogmaals: dank voor jullie steun!

Lees ook: