Note to self: Hoe notities maken je leven verrijkt

‘Stuk schrijven voor De Correspondent over notities.’

Dat noteerde ik laatst in mijn zakboekje toen een professor me vertelde hoe ze haar belangrijkste bevindingen uit interviews nauwkeurig archiveerde. Door die methode ontdekt ze - soms jaren later - dwarsverbanden die haar anders waren ontgaan.

Als ik een paar bladzijden terugblader, kom ik een andere notitie in mijn boekje tegen:

‘Wanneer ik een boek lees, onderstreep ik belangrijke citaten en vouw daarna de hoek van de bladzijde om. Een week nadat ik het boek uit heb, schrijf ik de belangrijkste citaten over op steekkaarten. Die rubriceer ik vervolgens op thema, zoals ‘liefde,’ ‘ego’ en ‘bescheidenheid’.’

Dat schreef ik op tijdens een interview met de Amerikaanse auteur Ryan Holiday. Op zijn ranch in Texas staat inmiddels een kast vol steekkaarten.

Ik kan smullen van dit soort notitiemethodes en heb al veel tijd in mijn leven besteed aan het lezen over de manieren waarop schrijvers en academici noteren. Logisch wellicht, door mijn beroep. Maar ook als je niet publiceert, kan een goed notitiesysteem veel voor je betekenen.

Je hoeft niet te publiceren om te profiteren van notities

Holiday gebruikt zijn steekkaarten met wijsheden ook in zijn privéleven. Als hij een verjaardagskaart schrijft, een toost uitbrengt, of een vriend met liefdesverdriet wil troosten.

En wat te denken van je eigen ideeën? Als je een ingeving niet opschrijft, is de kans groot dat je deze ’s avonds alweer vergeten bent.

Als ik het teruglas, dacht ik altijd: waarom heb ik dit in godsnaam opgeschreven?

Dan was dat idee blijkbaar niet goed genoeg, zeggen sommige mensen dan.

Onder wie tuinarchitect Piet Oudolf. Hij ontwierp onder andere het High Line-park in New York. Daar kwam geen notitieboekje aan te pas, vertelde^* Oudolf aan Vrij Nederland:

‘Vroeger maakte ik wel notities, maar het is als met het opschrijven van dromen, als ik het teruglas, dacht ik altijd: waarom heb ik dit in godsnaam opgeschreven? Alles wat ik bewust of onbewust registreer, komt er op een zeker moment wel uit. En zo niet, dan was het dus niet belangrijk.’

Toch denk ik dat het goed is om ook je mogelijk onbelangrijke ideeën vast te leggen.

‘Een brainstorm met je vroegere zelf’

De Amerikaanse auteur Steven Johnson houdt sinds 2004 een ‘spark file’ bij. Dat is een Google-document waar hij ideeën op chronologische volgorde in noteert. Ook de grappige kleine ingevingen die hij anders wellicht vergeten was.

‘Een manier om bagage in vliegtuigen af te schaffen,’ een ‘theorie over of je beter eerst goed of slecht nieuws kunt delen’ en ‘een idee voor een boek over ideeën.’

Een paar keer per jaar leest Johnson het lange document door.

Omdat de context is veranderd, kan een idee dat aanvankelijk onbelangrijk leek toch een goed idee blijken

‘Het voelt op een grappige manier alsof je met vroegere versies van jezelf brainstormt. Je ziet je vroegere zelf een idee aftasten dat nu - vijf jaar later - volstrekt logisch is. Of, nog beter, je wordt herinnerd aan een idee dat opeens relevant blijkt voor een nieuw project waar je net aan begonnen bent.’

Omdat de context is veranderd, kan een idee dat aanvankelijk onbelangrijk leek toch een goed idee blijken. Dat boek over ideeën kwam er - vier jaar nadat Johnson de ingeving opschreef - alsnog.

Een spark file is niet alleen voor schrijvers relevant. Of je nu een projectontwikkelaar bent die wilde ideeën voor nieuwe gebouwen bijhoudt of een banketbakker die nieuwe thema’s voor taartjes noteert: zo’n document kan je inspireren en inzicht geven in hoe je ideeën over je vak veranderen.

Vergeten reistips, citaten en cadeaus

Een notitieblok kan ook dienen als een tweede geheugen, dat je precies op het juiste moment oude informatie presenteert.

Denk bijvoorbeeld aan die vakantie- en reistips die je in tijdschriften en kranten tegenkomt. Op het moment dat je ze leest, heb je er vaak niets aan. ‘Leuk hoor, dat vistentje in Lissabon, maar ik heb geen trip naar Portugal op de planning staan.’ En op het moment dat je wél een keer naar Lissabon gaat, ben je die geheimtip allang weer vergeten.

Een notitieblok kan ook dienen als een tweede geheugen, dat je precies op het juiste moment oude informatie presenteert.

Of denk aan al die mooie citaten die je in boeken onderstreept. Die wil je blijkbaar nooit meer vergeten, maar kijk je er ooit nog naar? Misschien zou je veel steun kunnen beleven aan een citaat over rouw waarvan je vergeten bent dat je het jaren geleden hebt gemarkeerd.

Of die ene tip uit een vakblad die je graag wilde toepassen, maar na één drukke werkdag alweer vergeten was?

Of dat ideale cadeau dat je voor een vriendin bedacht? Acht maanden voor haar verjaardag. Tegen de tijd dat ze de kaarsjes mag uitblazen, ben je het vergeten en zoek je wéér een fles wijn uit.

Had je er maar notities van gemaakt.

Zo leer je patronen herkennen

Stel dat je voor de achtste keer een restaurant in Portugal in je notities opneemt. Dan zou je op het idee kunnen komen dat je onbewust blijkbaar heel graag naar het Iberisch schiereiland wilt.

Ook dat is een voordeel van notities maken: je gaat patronen herkennen die je anders waren ontgaan.

Zo had The New York Times-journalist Jenna Wortham in haar tijd als technologieschrijver altijd een forse stapel post-its bij de hand. Als ze haar dagelijkse rondje technologieblogs maakte, schreef ze er interessante nieuwe start-ups, investeringsrondes of ondernemers op. Die post-its plakte Wortham in een lange rij op haar bureau en dit hielp haar om te ontdekken wanneer er een nieuwe technologietrend op doorbreken stond.

Holiday zei in ons interview iets soortgelijks. Als hij aan een nieuw boek begint, pakt hij zijn steekkaarten erbij, en ‘dan schrijven die boeken zichzelf.’ Soms komt hij zelfs op een boekidee omdat hij ziet dat een bepaald thema in zijn notitiekast uitpuilt.

Deze notitiemethodes kun je toepassen om patronen te zien in je eigen vakgebied of privéleven. Jarenlang maakte ik in musea foto’s van werken die ik indrukwekkend vond. Daar schreef ik kort bij waarom. Als ik me verveelde, opende ik dat digitale mapje om te kijken wat me door de jaren heen verraste. Zo leerde ik mijn eigen kunstsmaak herkennen.

Eliud Kipchoge, de beste marathonloper van deze tijd, noteert na elke training en wedstrijd kort hoe hij zich voelde. De patronen die hij daardoor ontdekt, helpen hem nog gerichter te trainen.

Een brainstorm met jezelf, goede tips die niet verloren gaan, patronen herkennen - om al die redenen: hier drie tips voor het goed bijhouden van notities.

1. Noteer (ook) met de hand

Gebruik zo veel mogelijk pen en papier. Dat klinkt misschien gek, in tijden van notitieapps, maar met de hand noteren heeft voordelen.

Iets met de hand opschrijven kost meer moeite dan tikken, en juist daarom is het een goed idee. Want als je met de hand schrijft, worden je hersenen meer gestimuleerd.^* In plaats van het simpelweg aanraken van een toets, voel je het papier, houd je een pen vast, en moet je deze heel precies richting geven. Door die extra stimulansen ben je je bewuster van de tekst.

Ook denk je beter na over hoe je iets gaat formuleren: ten eerste schrijf je selectiever omdat je niet onbeperkt de ruimte hebt. Ten tweede moet je de zinnen weloverwogen opschrijven, want er is geen backspaceknop. Schrijven met de hand is bedachtzamer, waardoor je de informatie beter verwerkt.^*

Daarom zorg ik dat ik altijd pen en papier binnen handbereik heb. Ik draag een zakboekje van paspoortformaat bij me voor notities tijdens ontmoetingen. Op mijn bureau ligt een blok van A5-formaat, dat ik gebruik om mijn gedachten te ordenen. Op mijn nachtkastje ligt een dankboek waarin ik elke avond drie dingen noteer waar ik dankbaar voor ben.

Het hoeven geen chique neplederen boekjes te zijn. Levend journalistenmonument Gay Talese gebruikt het karton dat de stomerij in zijn overhemden stopt.

2. Ga systematisch te werk

In het wilde weg noteren kan waardevol zijn. Bijvoorbeeld om je gedachten te ordenen. Maar als je net als Johnson een ‘brainstorm met je vroegere zelf’ wenst, loont het om te bedenken hoe je notities het beste kunt archiveren.

Neem het onderstrepen van citaten in boeken. Hoe kom je die geheugensteuntjes weer tegen?

De Bulgaarse publicist Maria Popova - bekend van de online bibliotheek Brain Pickings - maakt in elk boek een alternatieve inhoudsopgave. Als Popova een interessant idee leest, neemt ze dat over op een lege bladzijde en schrijft ze het paginanummer erbij. Wanneer ze het boek later nog eens raadpleegt, ziet ze in één oogopslag wat ze de moeite waard vond.

Je kunt je notities ook slim archiveren.

Gay Talese verzamelt aan het einde van de dag zijn stomerijkarton, werkt die notities met een typemachine uit en slaat ze op. Als hij een grote reportage schrijft, zoekt hij de notities erbij om zijn gevoelens van de dagen dat hij op pad was in zijn verhaal te verwerken.

Dit is hoe ik het doe: als een van mijn zakboekjes vol is, maak ik van alle pagina’s een foto. Die sla ik op in Evernote. Omdat die app handschriften kan herkennen, komen die notities in zoekopdrachten naar boven. En als notities in een van de onderstaande wensenlijstjes passen, tik ik ze ook nog over:

• romans die ik nog wil lezen;
• non-fictie;
• films en series om te zien;
• café’s, restaurants en musea om te bezoeken;
• gedachteoefeningen om te doen.

Welke archiefmethode kies jij?

3. Bepaal wanneer je de notities doorleest

Nu hoef je alleen nog te bedenken wanneer je het archief induikt. Soms is het vanzelfsprekend dat je oude notities bekijkt. Als ik op reis ga, zoek ik altijd even naar die bestemming in mijn Evernote-archief.

Maar ik heb ook een paar vaste momenten geprikt om door mijn archief te bladeren.

Gedurende de week schrijf ik na elke werkontmoeting even op wat mijn belangrijkste inzichten waren. Elke vrijdagmiddag krijg ik een pushnotificatie van mijn agenda om die notities na te lopen en er eventueel acties aan te verbinden.

En zoals Steven Johnson elke paar maanden zijn ‘spark file’ doorleest, ruim ik elk kwartaal een middag in om mijn Evernote te organiseren. Dat is nodig, omdat ik niet altijd even gedisciplineerd noteer: ik vergeet erbij te schrijven waarom ik iets opsla of gooi al mijn notities op één grote hoop in de inbox van Evernote. Het is nog nooit gebeurd dat ik tijdens een opruimsessie niet een handig idee of citaat tegenkwam dat weer relevant was.

Kies een vast moment, noteer het in je agenda en grasduinen maar!

Dit kost toch allemaal heel veel tijd?

Ja.

En dat is het punt.

Systematisch notities maken staat wat mij betreft symbool voor altijd willen blijven leren.

Als we tijd investeren in het vastleggen van onze ideeën, geleerde lessen, voornemens en fouten, groeien we denk ik ook als mens.

En nee, je hoeft niet direct zo’n complex systeem op te tuigen zoals ik hierboven beschrijf. Ten eerste is dat in het begin te intimiderend. Ten tweede is een complex systeem het resultaat van een simpel systeem dat werkte en uitgebreid werd.

Begin gewoon met bijhouden van een lijstje over een onderwerp dat je belangrijk vindt.

Zoals een selfmade bankdirecteur van Wall Street ooit deed. Ik las over hem in een zelfhulpboek uit de jaren dertig van de vorige eeuw. Hij had nooit een opleiding genoten, maar wel de top gehaald. Dat was hem gelukt door ‘radicale zelfreflectie,’ en daarvoor had hij maar één lijstje nodig.

Elke zaterdagavond dacht de directeur terug aan de ontmoetingen van de voorbije week. Vervolgens noteerde hij elke fout die hij had gemaakt, en wat hij daarvan leerde. Daardoor kreeg hij steeds meer inzicht in wat hij beter kon doen.

Als we de tijd nemen om notities te maken en deze te raadplegen, nemen we tijd voor reflectie. Zo krijgen we meer inzicht in wat we in ons leven belangrijk vinden.

En misschien belanden we ook nog eens in dat Lissabonse restaurant.

Lees verder