Wat is belangrijker, duur of duurzaam? Wie om het klimaat geeft, verkoopt Eneco niet

Rond de mogelijke verkoop van het publieke energiebedrijf Eneco is iets merkwaardigs aan de gang. Formeel nemen 53 gemeentes die eigenaar zijn deze maand een principebesluit of zij het energiebedrijf willen verkopen. In de praktijk is het de Rotterdamse D66-wethouder Adriaan Visser die alles op alles zet om de verkoop door te drukken.

De grote, en tot nu toe niet echt beantwoorde vraag is: waarom?

Namens de aandeelhouders schuwt Visser hard en soms misleidend spel niet. Iets dat hij Jeroen de Haas, de bestuursvoorzitter van Eneco, trouwens verwijt. Daarbij suggereert de wethouder dat de raad van bestuur van een vennootschap in publieke handen eigenlijk zijn mond moet houden zolang de aandeelhouders delibereren.

Hoewel Visser voor en achter de schermen via de door hem geleide aandeelhouderscommissie druk uitoefent op zijn mede-eigenaren, heeft hij met veel omhaal van woorden een weinig uitgewerkte visie op de noodzaak van verkoop. Daarmee treedt Visser in een van de meest ongelukkige tradities van zijn partij.

Eneco splitste zich niet, en verduurzaamde wel

Het is bijna van A tot Z aan D66 te danken dat Nederland als enige een rigide splitsing van energiebedrijven heeft doorgevoerd. Volgens oud-EU-topambtenaar en later minister Laurens Jan Brinkhorst moest Nederland vooroplopen en netwerkbedrijven afsplitsen van productie- en leveringsbedrijven. De netwerken bleven in veilige overheidshanden, terwijl de handel concurrerend en commercieel zou worden.

Van een geopolitiek Nederlands belang had deze redenering geen benul. Europa was een vrijhandelsgebied van melk en honing. Poetin, Erdogan, het Midden-Oosten, Noord-Afrika, allemaal ver weg.

Dankzij zijn publieke eigenaren kon Eneco zich ontpoppen als het meest duurzame van de grote energiebedrijven

De rest van de Europese Unie zou volgen, verzekerden Brinkhorst en de talloze adviesbureaus die het ministerie van Economische Zaken op sleeptouw namen. Dat gebeurde alleen niet.

Met de constante inkomensstroom van hun netwerkbedrijven lieten landen als Frankrijk en Duitsland hun handelsbedrijven zich ontwikkelen als sterke speler op de Europese energiemarkt. Het ongesplitste Zweedse staatsbedrijf Vattenfall nam Nuon over en haalde alle kennis hier weg.

Dankzij zijn publieke eigenaren kon Eneco die theoretisch leuke, maar in de praktijk onnodige splitsing tien jaar traineren en zich intussen ontpoppen als het duurzaamste van de grote energiebedrijven. Essent en Nuon lieten hun duurzame plannen, voor zover die bestonden, varen nadat zij – inderdaad, voor veel geld – in buitenlandse handen waren gekomen.

Dividend opstrijken, weinig vragen en nu klagen

Donderdag praat de gemeenteraad van Den Haag over mogelijke verkoop. Den Haag is met 16,5 procent de tweede aandeelhouder, na Rotterdam. Tijdens een commissievergadering tekende zich vorige week een mogelijke meerderheid tegen verkoop af.

De verantwoordelijke wethouder, D66’er Tom de Bruijn, waarschuwde voor verlies aan invloed op het eventuele verkoopproces als de Haagse Raad tegen zou stemmen. Dat is natuurlijk een weinig principieel argument. Bovendien een omstandigheid waar Den Haag zich als aandeelhouder kennelijk aan heeft verbonden. Misschien ook weer te veranderen als genoeg gemeentes hun eurotekens uit de ogen wrijven.

Natuurlijk is 60 miljoen een hoop geld voor een gemeente als Zoetermeer (2,34 procent eigenaar). Het veelgehoorde argument ‘we hebben toch geen invloed op Eneco’ fungeert als makkelijke schaamlap. Al die gemeentes, Rotterdam voorop, die klagen over een gebrek aan invloed op Eneco, hebben zitten slapen als aandeelhouder. Dividend opstrijken, weinig vragen en nu klagen.

De unieke kans voor de gemeentes

Maar het is natuurlijk nooit te laat. De aandeelhouders die niet verkopen, of deels in overleg met het bedrijf verkopen aan een langetermijnaandeelhouder, zoals een groot pensioenfonds, kunnen dat doen op grond van nieuwe afspraken met Eneco. Daarin kunnen zowel de duurzame koers als de zeggenschap opnieuw worden geformuleerd.

De gemeentes kunnen hun duurzame doelstellingen realiseren via een energiebedrijf dat daar toch al op mikt

Het is zelfs mogelijk dat de eindelijk wakker geworden gemeentelijke en niet-verkopende aandeelhouders nieuwe afspraken maken met de Eneco-bestuurders over hun honorering. Rotterdams wethouder Visser maakt te pas en te onpas opmerkingen over De Haas en zijn vele tonnen salaris. Dat is te hoog, zeker voor een vooralsnog in wezen publiek nutsbedrijf. Maar het is een volstrekt onzakelijk argument in de verkoopdiscussie. Categorie stemming maken.

Eerder pleitte ik ervoor dat het nieuwe kabinet de verkoop actief ontmoedigt.^* Effectiever is het wanneer een meerderheid van de aandeelhouders voors en tegens afweegt en concludeert dat zij een unieke kans hebben hun duurzame doelstellingen te realiseren via een energiebedrijf dat daar toch al op mikt.

Wat Visser belooft

Volgende donderdag krijgt de gemeenteraad van grootaandeelhouder Rotterdam (31,7 procent) de kans de wethouder aan de tand te voelen. Zijn geharnaste strijd voor verkoop kan Rotterdam een miljard aan speelgeld opleveren. In plaats van een tot nader order heel aardig dividend krijgt de gemeente op de verkoopopbrengst zo goed als geen rente. Het geld kan in een duurzaamheidsfonds, zegt Visser. Maar hij erkent dat hij daar niet over gaat.

Datzelfde bezwaar geldt voor de verkoopwilligen die hun groene geweten sussen met de verzekering dat zij een eventuele koper kunnen binden aan duurzame voorwaarden. Hoe naïef kan je zijn. Er zijn weinig bedrijfsovernames bekend waarbij de koper zich veel gelegen laat liggen aan bijzondere, niet-afdwingbare voorwaarden waar hij later geen zin in heeft.

Natuurlijk is de raad van bestuur van Eneco eigenwijs. Toevallig hebben zij wel een heleboel in gang gezet dat helpt Nederland duurzamer te maken. Toevallig is dat hoognodig. Deze 53 gemeentes hebben nu de historische kans het geld dat in het verleden door hun burgers is opgebracht via hun energierekening gericht in te zetten voor de omslag naar schone energie.

Wat deze 53 gemeentes te doen staat

Beste raadsleden van Den Haag, Rotterdam en andere gemeentes, laat u niets wijsmaken door mensen met modieuze commerciële praatjes en beloftes over kopers die zij niet kennen en niet kunnen dwingen. Maak met Eneco nieuwe afspraken en ga samen aan de slag.

En als u die bus met 25 nieuwe bewindslieden tegenkomt, vraag of ze meedoen met wat u lokaal op de rit heeft.

Straks, na de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2018, kunnen de inwoners van de 53 Enecogemeentes laten weten waar zij aan hechten. Dan wordt een eventuele verkoopbeslissing pas definitief. Smelten en wegspoelen of toch maar een nieuw plan maken.

Meer lezen?