Er was eens een jochie uit het zuiden van Amerika, geboren halverwege de jaren veertig. Veel kans op succes was hem niet gegeven: hij was arm en slecht ter been - in een op sport gericht land.

Maar op een dag rukte hij de spalken van zijn benen en bleek hij te kunnen rennen met de snelheid van het licht. Hij kreeg een studiebeurs vanwege zijn footballtalent, ging bij het leger om te dienen in Vietnam.

Toen zijn lief hem verliet begon hij uit verdriet te rennen, eindeloos te rennen. Honderden mensen juichten hem toe langs de snelweg.

Via een omzwerving in de garnalenhandel kwam hij uiteindelijk terecht waar het karma hem wilde hebben: simpelweg gelukkig, met een dotje van een zoon.

Er was nóg eens een jochie uit het zuiden van Amerika, geboren halverwege de jaren veertig. Veel kans op succes was hem niet gegeven: hij was arm en zwart - in een langs kleurlijnen verdeeld land.

Maar op een dag vond hij een atletiekbaan in de buurt en bleek hij te kunnen rennen met de snelheid van het licht. Hij kreeg een studiebeurs vanwege zijn footballtalent, militaire dienst in Vietnam weigerde hij nadat zijn beste vriend omkwam in die oorlog.

Toen zijn lief hem verliet stak hij haar, eindeloos vaak, en vluchtte voor de politie. Honderden mensen juichten hem toe langs de snelweg.

Via een omzwerving langs een Bananasplit-achtige realityshow kwam hij uiteindelijk terecht waar het karma hem wilde hebben: in een gevangenis in Nevada, veroordeeld tot 33 jaar.

Het eerste verhaal: Forrest Gump. Fictie. Perfect aan te halen om een punt te maken. Vooroordelen zijn gevaarlijk, respect voor vrouwen is het hoogste goed, vrijheid is onbetaalbaar en vooral: wie goed doet, goed ontmoet.

Het tweede verhaal: Orenthal James Simpson. Feit. Perfect aan te halen om een punt te maken. Vooroordelen kun je gebruiken, respect voor vrouwen hoef je niet te hebben als je beroemd bent, vrijheid is te koop en vooral: karma is een bitch.

Ingezet om de geschiedenis een gezicht te geven

Feiten zijn soms ongeloofwaardiger dan fictie, zo ook hier. Wat Forrest Gump en O.J. Simpson gemeen hebben, is dat ze worden ingezet om een deel van de Amerikaanse geschiedenis een gezicht te geven.

In Gumps geval: oorlog, het hippietijdperk en de aidscrisis. In Simpsons geval: de perversiteit van celebritycultuur, institutioneel racisme en de kracht van vooroordelen.

Wat heeft de toekomst, en het Amerika waarin hij vrijkomt, voor O.J. Simpson in petto?

Wat Simpsons verhaal zo bijzonder maakt, is dat het relevant blijft. Gedurende zijn leven, van jongvolwassene tot de zeventigjarige man van nu, is Simpson door anderen ingezet om een punt te maken.

Afgelopen zondag kwam hij vrij uit de gevangenis, waar hij bijna tien jaar zat vanwege een overval. Hij zat financieel aan de grond nadat hij werd vervolgd voor (en vrijgesproken van) de moord op zijn ex-vrouw in 1994. Niemand wilde nog met hem samenwerken, zijn spullen moest hij verpanden, hij stal ze terug en werd betrapt.

Nu een van de meest besproken en symbolische beroemdheden weer vrij is, rijst de vraag: wat heeft de toekomst, en het Amerika waarin hij vrijkomt, voor O.J. Simpson in petto?

Het waarschijnlijkste antwoord: een onwaarschijnlijke transformatie.

Transformatie 1. Van groot atleet naar diversiteitsparadepaardje (1969-1979)

O.J. Simpson werd bekend als sporter. Hij was al aangemerkt als American football-superster toen hij nog op de universiteit speelde, rende tijdens zijn sportcarrière als eerste ooit binnen één seizoen en werd meermaals uitgeroepen tot sportman van het jaar.

Veel jonge zwarte jongens zagen hem als rolmodel: een man die op hen leek en die tegen alle verwachtingen in een plek bemachtigde aan de top.

Clubeigenaars, reclamebonzen en andere zakenlui zagen een kans. Naarmate de roep om diversiteit in het medialandschap luider werd, niet al te lang na de van de jaren zestig, werd Simpson ingezet om aan te tonen dat zij heus niet discrimineerden. Zo was hij lang prees hij rolschaatsen aan, cowboylaarzen, scheerapparaten.

Extra handig voor adverteerders: Simpson nam alle kansen om geld te verdienen kritiekloos aan. Hij sprak zich nooit uit tegen ongelijkheid of racisme terwijl hij het podium en de macht had om zaken aan te kaarten.

In de documentaireserie spreken vrienden en voormalig zakenpartners van Simpson over deze tijd. Ze zijn het over een ding eens: was er geld te verdienen, dan stond Simpson vooraan in de rij. Gevraagd naar zijn verantwoordelijkheid als zwart rolmodel, claimde hij ooit: ‘But I’m not black, I’m O.J.’

Transformatie 2. Van moordverdachte naar symbool van onderdrukking (1994-1995)

Na de jaren van sport volgden de jaren van de commercie en de b-films. Hij speelde in was sportcommentator, werd door elk tv-programma gevraagd breed glimlachend een optreden te doen.

Maar achter die charmante lach ging een agressieve man schuil: negen keer belde zijn ex-vrouw Nicole Brown de politie omdat hij haar mishandelde, negen keer werd er niks mee gedaan omdat de politie fan was van The Juice, zoals Simpson genoemd werd.

En toen werd Brown dood gevonden op haar oprit; het lijk van haar nieuwe vriend Ron Goldman lag een paar meter verderop.

En toen werd Brown dood gevonden op haar oprit

Simpson was de enige verdachte. Zijn bloed lag overal, zijn haren en voetstappen werden gevonden op de plaats delict, bloed van de slachtoffers zat in zijn auto en woning, een handschoen met zowel zijn bloed als dat van de slachtoffers werd gevonden in zijn achtertuin, zijn alibi - hij moest een vlucht halen - was wankel en hij had zijn ex dus al vele malen mishandeld en bedreigd.

Het kon niet moeilijk zijn Simpson veroordeeld te krijgen,

Dat was buiten Simpsons advocaten gerekend: ze haalden de ongelijkheid binnen het rechtssysteem en het stelselmatige racisme van de Amerikaanse Ze bepleitten dat hun cliënt verdacht was dóórdat hij zwart was.

Simpson werd verdachte in een tijd waarin de politie van Los Angeles onder vuur lag vanwege haar racistische manier van werken, waarin de zwarte taxichauffeur Rodney King op camera werd mishandeld door witte agenten en geen van de agenten werd gestraft. Waarin het zwarte meisje Latasha Harlins werd doodgeschoten terwijl ze een pakje sap wilde kopen en haar moordenaar vrijuit ging. In 1992 vonden in Los Angeles massale rellen plaats waarbij de zwarte bevolking van de stad gelijkheid eiste.

Wat Simpson met deze ongelijkheid en onderdrukking te maken had? Helemaal niks. Daar waar vooral zwarte burgers met een laag inkomen vaak onterecht worden vastgezet en het geld niet hebben zich daartegen te verdedigen, had Simpson alle geld van de wereld om een advocatenteam samen te stellen én de charme om overal mee weg te komen, zelfs met huiselijk geweld.

Toch werkte de truc van zijn advocaten. Een groot deel van zwart Amerika schaarde zich achter Simpson en diens advocaat Johnny Cochran, die al jaren publiekelijk vocht tegen politiediscriminatie. Belangrijker nog: Simpsons verdediging kreeg ook Hij werd vrijgesproken terwijl wit Amerika

Schrijnender is dat Simpsons vrijspraak niets aan het rechtssysteem veranderde, zoals zwart Amerika hoopte. Er werd van de verkeerde man een voorbeeld gemaakt, waardoor veranderingen aan het bevooroordeelde rechtssysteem

En toen Simpson vrij was, bleek nogmaals hoe weinig vechten voor gelijkheid hem al die tijd had geboeid: hij was zijn zwarte supporters op slag vergeten en trok weer richting zijn rijke witte vrienden, die hem intussen niet meer moesten.

Nooit eerder kenden zoveel mensen Simpson, nooit eerder was hij zo alleen.

Transformatie 3. Van vrij man naar cultfiguur, naar veroordeeld crimineel (1996-2007)

Het werd nog erger. Simpson verloor al zijn sponsordeals, moest zijn huizen verkopen en verhuisde naar Florida omdat de belastingdienst daar geen beslag kon leggen op wat hij nog over had. In de jaren die volgden, kwam hij regelmatig in het nieuws met jonge blonde vrouwen aan de arm, bol van de drugs wauwelend in de camera’s van de roddeloutlets.

Omdat Simpson bij zoveel mensen uit de gratie was geraakt, probeerde hij een wit voetje te halen bij de mensen die hem tijdens zijn rechtszaak hadden gesteund. Hij begon langs zwarte kerken te trekken, inclusief om de banden te herstellen met de zwarte gemeenschap.

Het mocht niet baten. Simpson was een shockfactor geworden die door de media te pas en te onpas werd ingezet. Talloze boetes en vergrijpen werden breed uitgemeten, met als hoogtepunt te hard varen in een beschermd zeekoeiengebied.

Toen ook de talkshows ontdekten hoe schaamteloos Simpson was geworden, was de beer los. Overal waar hij te gast was, en werd hij beschimpt. Lulligste was nog wel wat er gebeurde na een interview met Ruby Wax. Toen hij de presentatrice uitnodigde op zijn hotelkamer ‘voor een verrassing’, deed hij Met een banaan.

Om toch nog iets van eigenwaarde terug te krijgen, besloot Simpson in 2007 zijn gedwongen afgestane sportbekers terug te stelen van een oud zakenpartner. De politie kreeg er lucht van, Simpson werd betrapt en moest voor een jury - van mensen die tien jaar eerder allemaal zijn moordzaak hadden gevolgd - zijn onschuld bepleiten.

Transformatie 4. Van veroordeeld crimineel naar vrij man (2007-2017)

Dat lukte niet. 33 jaar kreeg hij opgelegd, voor een gewapende overval en kidnapping. Een overdreven straf voor hetgeen hem ten laste werd gelegd. Maar al tijdens de zaak werd duidelijk dat hij eigenlijk gestraft werd voor de moord op zijn ex-vrouw, twaalf jaar eerder. Media liepen weg met het verhaal: ‘Hij kwam ermee weg, nu komt de rekening.’

Ook de dienstdoende jury en rechter waren zijn eerdere aanklacht niet vergeten. Toen die rechter een paar jaar later op straat had ze haar schouders opgehaald en gelachen: ‘Karma does come back around.’ Simpson was eindelijk veroordeeld voor de crimineel die hij was, meenden zijn tegenstanders.

Zelfs Simpsons rechter zei: ‘Karma does come back around’

Maar de straf die hem was opgelegd was zo overdreven, dat Simpsons advocaten makkelijk konden bepleiten dat een vroegtijdige vrijlating op zijn plaats zou zijn. Want: 33 jaar voor een amateuristisch jatpartijtje zonder slachtoffers?

En zo gebeurde het dat de eerste mogelijkheid op voortijdige vrijlating, afgelopen zomer, aan Simpson werd toegekend. Via een puntensysteem bepaalde de gevangenis in hoeverre hij een gevaar vormde voor de maatschappij. Dat werkt ongeveer zo: Ben je ouder dan 41 jaar? Punt eraf. Kun je niet makkelijk van de radar verdwijnen na je vrijlating? Punt eraf. Zijn uiteindelijke score viel in de categorie ‘low risk.’ Omdat je in de V.S. niet twee keer vervolgd mag worden voor hetzelfde misdrijf, bleven de mishandeling en de vermeende moord van zijn ex-vrouw buiten beschouwing.

Transformatie 5: van vrijgelaten crimineel naar…? (2017 tot in de oneindigheid)

Toen de rechter bepaalde dat Simpson vrijgelaten mocht worden, werd die zitting - zoals alle grote gebeurtenissen in zijn leven - live Hij was iets dikker, een stuk grijzer en kaler geworden. Hij lachte om de advocaat die hem per ongeluk feliciteerde met zijn negentigste verjaardag - hij was toen net zeventig geworden. Hij nam de complimenten over zijn goede gedrag in de gevangenis tevreden in ontvangst, kantelde bij elke kritische vraag zijn hoofd, alsof hij het niet goed verstaan had.

Toen hij zondag vrijkwam, haalde een van zijn laatst overgebleven vrienden hem op. ‘Ik heb heus nog vrienden,’ had hij ervoor gezegd, zijn ogen wijd opengesperd. Terug naar Florida, waar hij woonde voor zijn overval, mag hij niet meer: de gemeente heeft het hem verboden er een huis te bezitten.

Hij hoeft zich voorlopig niet te vervelen, want terwijl hij vastzat kwamen twee televisieseries over zijn leven uit: O.J.: Made in America en American Crime Story: The People vs. O.J. Simpson. Twintig uur tv over hem en hem alleen, hij zal ervan smullen.

Want dat Simpson een narcist is, moge duidelijk zijn. Het is dan ook niet ondenkbaar dat hij de (en hoon) rond zijn persoon interpreteert als liefde, en dat zijn volgende stap er een richting de media gaat zijn. Een realityshow wellicht, of een perstour langs iedereen die hem maar hebben wil.

Want dat zijn symbolische waarde en persona relevant blijven, staat vast. Het is de recentste transformatie van Simpson. Een die kon plaatsvinden, misschien juist doordat hij er zelf even niet was: zijn transformatie tot symbool van een veranderend Amerika. Zijn positie binnen de popcultuur, zijn cultstatus en zijn bekendheid - juist ook bij generaties die opgroeiden na de zaak (bijvoorbeeld door de realityshow Keeping Up With The Kardashians, die familie was nauw betrokken bij de zaak), is alleen maar groter geworden.

In de tijd dat hij vastzat werd er diepgaander over hem geschreven en uitgezonden dan ooit. In plaats van shocknieuws en roddels bleek er ineens tijd voor analyse en reflectie. De aanleiding varieerde: soms omdat de zaak precies twintig jaar geleden diende, dan weer in het licht van de huidige strijd tegen racistisch politiegeweld.

Afgelopen zomer nog kwam Jay-Z met een alomvattende analyse van Simpson. Zijn nummer ‘The Story of O.J.’ is een aanklacht tegen machtsmisbruik en de nog steeds scheve rassenverhoudingen in de Verenigde Staten.

Het lied begint met een sample uit Nina Simones ‘Four Women,’ dat gaat over de manier waarop zwarte mensen wordt aangepraat hun huidskleur en lichaam te haten. Daarna oreert Jay-Z dat zwarte mensen op belangrijke posities en in de populaire cultuur zich bewust moeten blijven van hun verantwoordelijkheden.

In de video wandelt Jay-Z door Brooklyn en toont hij beelden van racistische archetypes, afgewisseld met beelden van slavenveilingen, lynchings en brandende kruizen.

YouTube
Bekijk en beluister hier Jay-Z’s ‘The Story Of O.J.’

de zwarte cultuur gezamenlijk vooruitbrengen. Niet in de val van faam en geld trappen en daarmee je culturele achtergrond verloochenen, altijd in het achterhoofd houden hoe perceptie en vooroordelen nog altijd een rol spelen. Hij rapt:

‘’Light nigga, dark nigga, faux nigga, real niggaRich nigga, poor nigga, house nigga, field niggaStill nigga, still niggaO.J. like, ‘I’m not black, I’m O.J.’

[...]Okay

[...]House nigga, don’t fuck with meI’m a field nigga with shined cutlery’’

De laatste transformatie van O.J. Simpson

O.J. Simpson is in zijn leven gekoppeld aan nogal wat historische ontwikkelingen: de opkomst van de beroemdheid als grootmacht, de rechtszaak als vorm van entertainment, de ontwikkeling en bestrijding van institutioneel racisme. Parallel aan die historische tijdlijn loopt zijn persoonlijke geschiedenis, gekenmerkt door onwaarschijnlijke transformaties.

Van jochie in een achterbuurt naar Amerika’s grootste sportheld. Van b-acteur naar moordverdachte. Van symbool voor de burgerrechtenstrijd naar beroemde paria. En nu van veroordeelde crimineel naar… ja, naar wat eigenlijk? Wat gaat Simpsons volgende transformatie zijn? Het Amerika dat hij aantreft aan de goede kant van de tralies is anders, met hernieuwde aandacht voor politiegeweld tegen de zwarte bevolking, met Black Lives Matter.

Trump heeft al weleens laten weten graag een potje met Simpson te willen golfen

Maar ook het Amerika van Donald Trump - een presidentschap waarvan weleens dat Simpson er de basis voor heeft gelegd. Simpson was immers een van de eerste beroemdheden die zoveel macht en zoveel geld kon inzetten dat hij wegkwam met alles: liegen, vrouwen intimideren en mishandelen, megalomanie. Trump heeft al weleens laten weten graag een potje met Simpson te willen golfen.

Het zou er best van kunnen komen, want wat Simpson deed sinds zijn vrijlating is in lijn met hoe hij zich voor de celstraf in 2007 gedroeg. Hij en sprak af dat ze hem ‘toevallig’ zouden tegenkomen op straat, zodat hij op camera zijn afgrijzen over de aanslag in Las Vegas kon uiten. Werd in een winkel gespot terwijl hij stond te stuntelen met een iPhone, waarna hij tegen een andere klant had gezegd: ‘Ik zit hier vast, ik wil hier niet zijn’. En naar tv-zenders om de hoogste bieder te vinden voor het eerste officiële interview dat hij zal geven.

Het verhaal van O.J. Simpson tot nu toe was een verhaal van misbruik. Van O.J. (media, reclamevolk, zijn advocaten) en door O.J. (zijn ex-vrouw, het leed van zwart Amerika). Het is het verhaal van vrijheid te koop, van vooroordelen als ultieme waarheid. Het is het verhaal van Amerika in al zijn tegenstrijdigheden.

Ongeloofwaardiger dan Forrest Gump, maar life is like a box of juice, nietwaar?

Meer verhalen?

Podcast: We zijn thuis bij Sevn Alias, een van de populairste muzikanten van nu We hebben een muziekpodcast: Artiesten Die We Tof Vinden En Waar We Meer Van Willen Weten. In deze pilotaflevering zijn we thuis bij Sevn Alias, die deze vrijdag zijn nieuwe album Picasso lanceert. ‘In Nederland zijn gewoon veel mensen die van feestmuziek houden.’ Beluister de podcast hier Lees dit boek voor de zwarte kanten van de Nederlandse geschiedenis De zwarte bladzijden van onze vaderlandse geschiedenis, ze zijn te lezen in het vandaag verschenen boek Roofstaat compact van Ewald Vanvugt. Ik sprak vorig jaar ambassadeur Akwasi Owusu Ansah over de volledige versie: ‘Samenleven gaat pas echt lukken als elke Nederlander zich gerepresenteerd voelt.’ Lees het interview hier terug