‘We geraken tot knechtschap, met behoefte aan zingeving, en de bazen doen heel andere dingen.’

Zo stelt schrijver Maxim Februari in zijn met Lex Bohlmeijer. Februari waarschuwt voor een aanstaande realiteit waarin we geregeerd worden door ‘een intelligentie die gericht is op weten en niet op begrijpen.’

‘De bazen’ in zo’n wereld zijn de partijen met de kennis, de data: bedrijven die ons steeds beter kennen. Daarmee helpen ze ons gek genoeg allerminst met het begrijpen en beantwoorden van de fundamentele levensvragen.

Die zijn namelijk het terrein van de roman en de kunst. Ze stellen ons in staat de regie over ons leven weer in handen te nemen, door die fundamentele vragen te stellen en een poging te doen onszelf en te wereld te begrijpen.

Met dit gesprek in mijn hoofd liep ik afgelopen week - bij toeval - de aantrekkelijk verlichte, naar vers gemalen koffie geurende ‘showroom’ van The School of Life binnen. Op de plank ‘nieuw’ vond ik een boekje getiteld dat in 107 pagina’s tegemoet komt aan mensen die gefrustreerd en verdrietig zijn over de kwalijke aspecten van het moderne kapitalisme (denk: Februari), dat steeds onuitroeibaarder lijkt, maar ons tot nog toe niet echt gelukkig heeft gemaakt.

Ik kon de verleiding niet weerstaan, kocht het essay en las het in de tijd die het kost om een rol Oreo’s te consumeren.

Op die herkenbare droge, Britse toon van Alain de Botton (wiens naam niet op het boekje staat - The School of Life vermeldt nooit auteurs) duidt het in enkele pagina’s de wordingsgeschiedenis van de consumptiemaatschappij. Die slaagt er goed in om op gigantische schaal te voorzien in behoeften uit de lagere regionen van de piramide van Maslow, maar laat de consument onvervuld en ongelukkig achter.

Een toekomstig, beter kapitalisme, zo luidt het pleidooi, is niet per se een vernietigd kapitalisme, maar een kapitalisme dat met succes voorziet in ‘hogere’ behoeften: creativiteit, openheid, acceptatie en, niet te vergeten, moraliteit. En het begint niet met recht, poltiek of geld, maar met een beter begrip van de menselijke psychologie.

Kapitalisme en moraliteit, kortom, zijn niet per se onverenigbaar. Ook het kapitalimse kan - net als kunst, waaruit veel voorbeelden worden genoemd - vragen én antwoorden formuleren op de fundamentele levensvragen die Februari zo belangrijk vindt. Dat is tenminste de positieve boodschap van The School of Life.

Hun hoofdkwartier, waar succesvolle branding, gemoedelijkheid en persoonlijke groei samensmelten, zou je daar als een voorbeeld van kunnen zien. Een kapitalisme, misschien, waarvan je niet meer bang hoeft te zijn dat het je alle zeggenschap uit handen neemt, maar dat je bedient in je behoefte aan zingeving, begrijpen en moreel handelen.

Het klinkt utopisch, om niet te zeggen naïef en het laat zich wel verdacht goed consumeren en verteren, maar het spreekt wel tot de verbeelding. Het boekje, zo realiseer ik me, wijst hetzelfde spanningsveld aan tussen idealisme en consumentisme, dat een vormt in mijn serie over het moderne leven. En het biedt ook nog een denkrichting om die schijnbare tegenstelling te doorbreken.

Ten slotte, om dat belangrijke onderscheid tussen kennen en begrijpen van Februari nog eens te vieren: een fantastisch, onmogelijk met data te onderbouwen over niet-bestaande wezens, dat fundamentele vragen én antwoorden biedt over de menselijke verbeelding.