Hoewel radicaal- en extreemrechts in opkomst lijken in heel Europa (en daarbuiten), is er nergens een goed en vooral volledig overzicht te vinden van partijen, bewegingen en andere organisaties in Nederland en Europa.

Ik ben al maanden bezig om dit uiterst rechtse landschap in kaart te brengen, als onderdeel van mijn onderzoek naar hoe radicaal- en extreemrechts in Nederland en Europa veranderen. De afgelopen twee weken heb ik voornamelijk achter mijn laptop doorgebracht en heb ik een paar flinke stappen kunnen zetten.

Eerst: de menselijke observatie

Als eerste heb ik het archief van enigszins getemd. Kafka onderzoekt al sinds eind jaren zeventig extreemrechts in Nederland en houdt nauwgezet bij wie wat doet.

Het mooie van dit archief is dat het allemaal menselijke observaties zijn: van demonstraties, artikelen, benoemingen, ruzies binnen radicale organisaties, noem maar op.

Dat is ook het nadeel: de observaties zijn door mensen ingevoerd en die maken fouten. Ook gebruiken ze codes en afkortingen voor organisaties die voor buitenstaanders moeilijk te begrijpen zijn.

Met hulp van datawetenschapper David Graus heb ik over de periode 2010 tot heden alle observaties - meer dan 6.000 stuks - geordend. Of observaties op elkaar aansluiten bijvoorbeeld, wat weer kan betekenen dat organisaties op dezelfde demonstratie waren.

Deze data heb ik aangevuld met online onderzoek naar rechts-radicale en -extreme organisaties buiten Nederland. Daarbij heb ik gebruikgemaakt van allerlei Europese onderzoeken, nieuwsberichten en Wikipedia.

Van deze organisaties, zowel Nederlands als Europees, zijn er ongeveer zeshonderd relevant voor mijn onderzoek. Van al die organisaties heb ik ook hun online aanwezigheid onderzocht: websites, Facebookpagina, YouTubekanaal, Instagramaccount, Twitter.

Toen kwam stap twee: Facebook

Ik begon met Facebook. Met behulp van de ontwikkeld door Bernhard Rieder, heb ik van al deze organisaties de Facebookvrienden opgehaald.

Dit is handige informatie: de meeste organisaties hebben een Facebookpagina en hebben weinig vrienden. Dat geeft meer waarde aan zo’n vriendschap - de relatie heeft dikwijls enige betekenis, in tegenstelling tot pagina’s en personen die iedereen maar bevrienden.

Ik heb twee verschillende zoektochten gedaan. Eerst heb ik met Netvizz de vrienden van deze organisaties gezocht. Vervolgens heb ik de vrienden van de vrienden opgehaald. Dat levert een gigantisch netwerk op, maar is niet echt bruikbaar. De dataset met de vrienden heb ik vervolgens opgeschoond.

Toen kwam stap drie: YouTube

Ik heb de vrienden en abonnementen van de kanalen van de radicale en extremistische organisaties bij elkaar gezocht. Dit is eenvoudig te automatiseren met behulp van de eveneens van Rieder, een superhandige tool.

Ook dit levert een interessant netwerk op van kanalen die op elkaars filmpjes en podcasts geaboneerd zijn, of met elkaar bevriend zijn.

En net als bij Facebook geldt ook hier: de meest kanalen hebben weinig vrienden, dus de vriendschappen doen ertoe.

Wat heb ik zoal gevonden?

Het is te vroeg om conclusies te trekken - daarvoor moet ik nog wat data schoonmaken, op andere manieren combineren en enkele controles uitvoeren. Ook kunnen niet zomaar de verschillende netwerken over elkaar gelegd worden, omdat de informatie uit diverse bronnen komt.

Toch kan ik al wel een aantal observaties delen.

Er is een sterke verbondenheid tussen Vlaamse en Nederlandse organisaties. Die worden vaak samen genoemd in het archief van Kafka en linken vaak naar elkaar op Facebook en YouTube.

De radicale politieke partijen, zoals PVV, AfD en Front National, zijn erg nationaal georiënteerd. Er lopen vrij weinig lijnen naar organisaties in het buitenland. Dat betekent niet dat die relaties er niet zijn: ze zijn er gewoon niet op Facebook en YouTube en zijn ook niet vaak waargenomen door Kafka.

Hieronder zie je een uitsnede van het hele netwerk. Het is een beetje een zoekplaatje, maar de clusters zijn over het algemeen grote organisaties in afzonderlijke landen, zoals de Lega Nord in Italië, het Front National in Frankrijk, de English Defense League in Engeland, et cetera.

De grote clusters zijn over het algemeen landen.

Een aantal organisaties is juist heel internationaal georiënteerd. Pegida is er één, maar vooral de identitaire beweging is erg internationaal verknoopt. Dat vraagt om meer onderzoek.

Hieronder zie je het cluster van de identitaire beweging. De verschillende kleuren staan voor verschillende nationaliteiten. Je ziet dat er kleine nationale subclusters zijn, maar in tegenstelling tot bijvoorbeeld de radicale partijen die ik hierboven noem, zitten deze subgroepen dicht bij elkaar.

Het cluster van de identitaire beweging.

De komende tijd zal ik mijn data verder opschonen. Ideeën voor het bewerken, verrijken en visualiseren van de data zijn altijd welkom. Begin januari zal ik de data inbrengen in de Winter School van het Digital Methods Initiative, zodat academici uit heel Europa er een week mee kunnen stoeien. En hopelijk zullen dan ook snel de eerste verhalen volgen.

Tot slot, nog nieuws uit Europa

Eerder dit jaar publiceerden we met een grote groep journalisten over de Europese subsidies voor onderzoek naar veiligheidstechnologie. Vorige week maakte de Europese Commissie bekend dat er weer een miljard euro beschikbaar is voor wapenfabrikanten, technologiebedrijven, universiteiten en andere kennisinstellingen. Het blijkt dat de Commissie naar ons geluisterd heeft, maar of de subsidies nu wel zo’n goed idee zijn, dat

Nog een paar leestips:

  • De Volkskrant had vorig weekend een over Erkenbrand, een vrij nieuwe rechts-extremistische beweging. Ik kan alvast verklappen: dit is nog niet het hele verhaal, dus houd De Correspondent in de gaten.
  • Ook wil ik aanraden, namelijk die van de Amerikaanse journalist Will Sommer. Wekelijks bericht hij vanuit het riool van de Alt-right. Ben je weer even bij.
  • En dit weekend was er veel ophef (tja, wanneer niet) over in de New York Times waarin een neonazi wordt geportretteerd. Veel lezers vonden het smakeloos en een vergoelijking van problematisch gedachtegoed. Wat vind jij?