Deze Europarlementariër vindt dat een onafhankelijk Catalonië de enige uitweg is

Josep-Maria Terricabras (1946) was hoogleraar filosofie aan de Universiteit van Girona. Tot de politiek hem riep. Al was hij geen lid, Republikeins Links van Catalonië deed een beroep op hem.

De partij zag in de geëngageerde denker een goede vertegenwoordiger van de Catalaanse zaak op Europees niveau. Sinds 2014 zit de prof, die zes talen spreekt, ook in het Europees Parlement.

Enkele dagen voor de Catalaanse parlementsverkiezingen van donderdag 21 december spreek ik Terricabras aan de telefoon. Hij is woedend. Over hoe de Spaanse regering én de Europese Unie de onafhankelijkheidsbeweging de nek om proberen te draaien.

Na het referendum van 1 oktober riep het Catalaanse parlement de onafhankelijkheid uit. In reactie hierop ontbond de Spaanse regering het Catalaanse parlement en zette het de regering af.

Minister-president Carles Puigdemont en acht van zijn ministers werden vervolgd wegens rebellie. Puigdemont vluchtte naar Brussel, acht ministers werden in het gevang gezet. Begin december kwamen er zes op borgtocht vrij,^* twee bleven vastzitten.

Intelligente stemmen die een andere visie verkondigen, komen zelden aan bod

Wat hiervan te vinden? In de Nederlandse media^* worden de voorstanders van onafhankelijkheid meestal geportretteerd als naïevelingen die in het sprookje van nationale soevereiniteit geloven en hun regio enorme economische schade zullen berokkenen.

Intelligente stemmen die een andere visie verkondigen, komen zelden aan bod. Vandaar dat ik Terricabras hier het woord wil geven. Niet vanuit het idee dat hij de waarheid verkondigt, wel in de overtuiging dat hij een uitdagend perspectief biedt op de onafhankelijkheid van Catalonië en de rol van de EU.

Catalonië is geestelijk al een eigen natie

Terricabras is een gepassioneerd pleitbezorger^* van het zelfbeschikkingsrecht van naties. Maar wat betekent ‘natie’ nog in tijden van migratie en globalisering?

‘Natie is een woord dat op allerlei manieren wordt gebruikt en misbruikt. Maar in feite is het een gevoel dat je tot een groep behoort,’ antwoordt hij.

‘Je identificeert je en voelt je thuis - vanwege de taal, het klimaat, de gastronomie, de geschiedenis, de wet, de tradities en meer – bij mensen op een plek op deze wereld.’

‘Dat heeft ook wettelijke en politieke gevolgen. Je organiseert je politieke leven met deze groep.’

Bestaat de Catalaanse natie dan wel? De mensen zijn zeer verdeeld. Velen willen bij Spanje horen.

‘Dat is een andere zaak. Je kan een natie zijn en niet onafhankelijk worden. Je kan samen met andere naties deel zijn van een federale staat.’

‘We weten zeker dat we op 27 september 2015 vrije verkiezingen hadden in Catalonië. Die zijn gewonnen^* door partijen die van tevoren hadden gezegd dat ze onafhankelijkheid zouden nastreven wanneer ze de meerderheid zouden krijgen.’

‘We hebben op 1 oktober 2017 nog een referendum georganiseerd om erachter te komen hoeveel mensen voor waren. Maar dat wilde Spanje niet. Het wilde het niet weten.’

‘Absoluut idioot. De Spaanse leiders denken dat eenheid iets heiligs is, iets massiefs en compacts. Alsof Duitsland niet bestaat uit Länder en de VS niet vijftig staten telt.’

De problematische scheiding van Spanje

De Spaanse hoogleraar verliest bij vlagen volledig zijn kalmte als hij over de Spaanse regering spreekt. Ziet hij dan nog wel enige kans om eruit te komen?

‘Dat is lastig,’ erkent hij. Het zou niet lastig moeten zijn als Spanje aanvaardde dat het een lid is van de Europese Unie en dat de EU wetten heeft die niet alleen in Hongarije en Polen maar ook in Spanje gelden.’

‘Als wat bij het referendum van 1 oktober gebeurde in Polen of Hongarije had plaatsgevonden, was er grote verontwaardiging geweest. Het Europees Parlement had er schande van gesproken.’

‘Het is voor mij een mysterie waarom dat niet is gebeurd bij Catalonië. Er moeten verborgen economische belangen zijn.’

Hoe kunnen we om tafel zitten met mensen die onschuldigen in de gevangenis hebben gegooid?

Dan nog: een onafhankelijk Catalonië heeft geen steun van de Europese Unie.

‘Meneer Juncker [voorzitter van de Europese Commissie, TV] is belachelijk. Hij heeft gezegd^* dat hij geen Europa wil met 95 kleine staten. Dat zegt hij terwijl hij uit Luxemburg komt, het kleinste land van de EU. Ik stel Juncker voor Luxemburg met Duitsland te verenigen.’

‘Ze zijn niet bereid Catalonië te aanvaarden, maar waren het wel bij Schotland. Waarom in godsnaam? Ik denk dat de Partido Popular ze meegesleept heeft. Dat is de meest corrupte partij^* in Europa. Ze hebben een zekere aanwezigheid in de Europese instituties. Het hoofd van het kabinet van de voorzitter van het Europees Parlement is een Spanjaard. De woordvoerder van de Europese Commissie is getrouwd met een PP-politica. Ik kan je vele voorbeelden geven.’

‘Ik ben ook intellectueel beledigd. Ik ben geen heel wijs man, maar ben wel heel wat jaren hoogleraar filosofie geweest. De rechter zegt dat hij onze vicepresident niet vrijlaat, omdat het gevaar bestaat dat hij de misdaden die hij heeft begaan herhaalt.’

‘Dat is absurd. Er is nog geen vonnis. Hij heeft dus geen misdaden begaan en kan ze niet herhalen. Als die rechter bij mij examen logica zou doen, zou hij natuurlijk niet slagen.’

Nogmaals de vraag: als u zo tegen Spanje aankijkt, hoe is het dan nog mogelijk tot een akkoord te komen?

‘Dat is absoluut onmogelijk. De meerderheid van de Catalanen heeft zich al geestelijk losgemaakt van Spanje. Praten zal moeilijk zijn. Hoe kunnen we om tafel zitten met mensen die onschuldigen in de gevangenis hebben gegooid? Maar het zal wel moeten.’

De rol van Europa voor Catalonië

Samen verder is onmogelijk, zegt Terricabras. Maar een scheiding zal Spanje ook niet aanvaarden, geeft hij toe. Als ik hem dan vraag wat de uitweg uit deze impasse is, legt hij de bal weer bij de Europese Unie.

‘Tot nu toe heeft de EU tegen Rajoy [premier van Spanje, TV] gezegd: doe waar je zin in hebt, als je het Catalaanse probleem maar oplost. Als ze zien dat het Catalaanse probleem niet verdwijnt, hoop ik dat ze een andere oplossing zullen voorstellen.’

‘Wij willen praten over een door beide kanten (Catalonië en Spanje, TV) erkend referendum. Want is het recht op zelfbeschikking niet vastgelegd in alle internationale verdragen?’

Er is geen enkele aanwijzing dat de EU bereid is de Catalaanse onafhankelijkheid te steunen.

‘De Europese Unie heeft eerder nieuwe landen erkend na oorlogen. Als ze niet snappen dat dit een politieke kwestie is die met praten moet worden opgelost, hebben ze er niets van begrepen en leiden ze Europa naar een ramp.’

Welke ramp?

‘Denk je dat we het gewoon aanvaarden als we niet tot een akkoord met Spanje komen? We zullen niet voor gewelddadige oplossingen kiezen, maar we zullen ons blijven verzetten. En denk je dat dit goed is voor Europa, een permanent probleem in Zuid-Europa?

‘Wij Catalanen zagen in Europa onze redding, onze hoop, onze toekomst. Maar ik ben er zeker van dat het enthousiasme sterk is bekoeld. Je zult me nu arrogant vinden, maar ik denk dat het voor de EU belangrijker is dat wij erin zitten dan andersom.’

Hoe kan Europa een Europa van de burgers worden?

‘Ik hield me in het Europees Parlement bezig met een nieuwe kieswet. Het was zo verschrikkelijk teleurstellend dat de grootste partijen – de EPP en S&D, die ideologisch eigenlijk hetzelfde zijn – alles dwarsboomden.’

‘Ze waren tegen het idee van een kieslijst met het ‘ritssysteem’ man-vrouw. Ze waren tegen transnationale lijsten, die uitdrukking geven aan het idee dat Europa meer is dan een club van staten. Wel waren ze voor een kiesdrempel, om alle kleine groepen te vernietigen. Hun Europa is een verbond van machtige staten.’

‘Ik vecht voor een ander Europa, dat van de burgers. We zullen vechten tot alles verandert of dat wij op zijn minst onze eigen weg kunnen gaan. We zouden een fantastische partner zijn voor Europa. Een netto-betaler, we zouden nieuwe ideeën brengen, we zijn overtuigde democraten.’

Zullen het vrije verkiezingen zijn, donderdag?

‘Nee, natuurlijk niet. Onze kandidaat zit in de gevangenis. De Partido Popular heeft illegaal verkiezingen uitgeschreven. Volgens de wet – waar meneer Rajoy de hele tijd over spreekt – kan alleen de president van Catalonië verkiezingen uitschrijven.’

Volgens de wet kan alleen de president van Catalonië verkiezingen uitschrijven

‘Stel je voor dat Merkel dat met de president van Nordrhein-Westfalen zou doen. Zijn tegenstanders zitten in de gevangenis of zijn in ballingschap. Vind jij dat allemaal passen bij vrije verkiezingen?’

Goed, of onafhankelijkheid wenselijk dan wel haalbaar is, betwijfel ik nog steeds. Een uitweg uit de impasse heeft Terricabras bepaald niet geboden. Maar de professor heeft wel mijn begrip voor de drijfveren van de mensen die naar onafhankelijkheid streven verhoogd.

En me doordrongen van het feit dat de Europese Unie in dit conflict uitblinkt in inconsequentie en nalatige afwezigheid.

Lees ook: