‘Over een paar decennia gebruiken vrijwel alle huizen geen aardgas meer. Ze hebben allemaal een warmtepomp en zodra de dakpannen worden vervangen komen er zonnepanelen en zonneboilers voor in de plaats. Energie wordt lokaal uitgewisseld en dat schept sociale cohesie: je voorziet samen in je energie.’

Dit is het toekomstvisioen van Auke Hoekstra, de belangrijkste bron achter een groot nieuw verhaal dat ik afgelopen dinsdag publiceerde. Het is een hoopgevend stuk over de opkomst van schone energie. Dat leek me, om 2018 te beginnen, wel gepast.

Hoekstra heeft diep nagedacht over de toekomst van onze energievoorziening. Hij promoveert nu aan de Eindhoven University of Technology op een nieuw model om de intrede van elektrische auto’s te voorspellen en hij weet ook veel over wind- en zonne-energie.

Ik kwam hem voor het eerst tegen op Twitter, waar hij deelde die in één oogopslag laat zien dat het Internationaal Energie Agentschap Ik mailde hem en we raakten aan de praat. Het resultaat: een beschrijving van vijf bouwstenen die samen het motorblok van de toekomst vormen.

Het stuk staat vol voorspellingen over toekomstige ontwikkelingen, maar allemaal op basis van secuur rekenwerk. Hoekstra noemt wat hij doet ‘simpelweg een beetje logisch doordenken en -rekenen.’ Maar in de bijdragen onder het stuk – waar ontstonden – deelde hij op verzoek van Rob Wijnberg ook (hint: niet van minder CO2-uitstoot).

Over mannen die de toekomst voorspellen

Toevallig publiceerde The New Yorker deze week ook over toekomstvoorspellingen. Het tijdschrift greep terug op een boekje uit 1968, Toward the Year 2018, waarin voorspellingen werden gedaan over het jaar 2018. Veel inschattingen waren vermakelijk verkeerd. Zo voorspelde een meteoroloog dat we ‘aan het einde van de jaren tachtig’ de bliksem onder controle zouden brengen.

Een van de weinige rake voorspellingen was de grootschalige verstoring van het klimaat door de stijgende concentratie van CO2.

Wat verder opviel: er waren bijna alleen maar (oudere) mannen gevraagd om bij te dragen, geen vrouwen, en het ging niet over burgerrechten, een onderwerp dat in die jaren zo belangrijk was. Zulke omissies waren geen toeval, zegt een van de betrokkenen achteraf. De mannen die de toekomst aan het beschrijven waren, deden dat op zo’n manier dat zij de dienst zouden blijven uitmaken. De technologie die ze vooruitschoven, paste perfect binnen het kader van het bedrijfskapitalisme dat toen opkwam.

Een uitdaging van de centrale macht?

De schone-energierevolutie die Hoekstra nu beschrijft, kan dat model uitdagen. ‘In de huidige energievoorziening komt het geld terecht bij een kleine groep,’ zegt Hoekstra. ‘Iedere keer als je energie inkoopt, lekt er geld weg naar de elite van eigenaren en aandeelhouders. Met zonnepanelen kun je een middelvinger opsteken naar het grootkapitaal. De ongelijkheid kan kleiner worden.’

Hoekstra vergelijkt het met het internet. Dat democratiseerde de wereldwijde communicatie. Door de opkomst van het web kon iedereen ineens iets zeggen en zouden burgers hun stem kunnen opeisen. We zouden – zo werd aan het begin van dit millennium nog gretig voorspeld – veel groter zeggenschap over onze informatie en onze nieuwsvoorziening krijgen.

Die belofte is maar deels ingelost. Het web wordt nu gedomineerd door, afhankelijk van hoe je telt, drie tot vijf bedrijven met ongekend veel macht. Een van de belangrijkste steunpilaren van het vrije web – de netneutraliteit die gelijke toegang tot het internet voor iedereen garandeert –, is in de VS eind 2017 onder invloed van winstbeluste monopolies.

Deze zevenmijlsgeschiedenis van het web is een belangrijke parabel voor de opkomst voor duurzame energie. Zonnepanelen op ieders dak kunnen het bedrijfskapitalisme uitdagen. Ze kunnen, net als windparken in handen van lokale gemeenschappen, leiden tot een vorm van waarin burgers eigenaar zijn van hun eigen energiebronnen en waarin buurten en regio’s samenklitten om zichzelf van schone energie te voorzien.

Hoe zonnepanelen voor zeggenschap en sociale cohesie kunnen zorgen

In principe lenen de technieken die Hoekstra beschrijft zich daar goed voor: ‘zonnepanelen, batterijen, warmtepompen en brandstofcellen kunnen optimaal op kleine schaal ingezet worden,’ zegt hij. Zo decentraliseren ze de macht en leiden ze tot relatieve autonomie op lokaal niveau.

NRC Handelsblad beschreef hoe de groei van zonnepanelen kan doorzetten ondanks het voornemen van minister Eric Wiebes (Economische Zaken & Klimaat, VVD) Ook mensen die zelf geen dak hebben, kunnen eigenaar worden van zonnepanelen elders; op het dak van de school van hun kinderen, bijvoorbeeld, of bij een boer op de stal.

inderdaad, maar het hoeft zo niet te gaan. ‘Het kan ook zijn dat de meeste mensen zeggen: energie is zo’n gedoe, regel het maar voor me.’

Dan zullen – zo verwacht ik – bobo’s uit het progressieve bedrijfsleven de groene-energievoorziening van bovenaf implementeren. Ze zullen de touwtjes stevig in handen houden, samen met anonieme investeerders, bureaucraten en regelaars. En dan gaat dat democratische potentieel verloren, dan blijft energie een ver-van-mijn-bedshow. Persoonlijk zou ik dat zonde vinden.

Wat jullie? Ik ben benieuwd of jullie concrete voorbeelden kennen waar verduurzaming inderdaad tot meer zeggenschap en sociale cohesie leidt? Ik tipte zelf al eerder een stuk over de inwoners van Puerto Rico, die na de ravage die orkanen Irma en Maria aanrichtten, een samenleving proberen op te bouwen die

Een vergelijkbaar voorstel is voor Groningen al eens gedaan de provincie zou koploper kunnen worden in het renoveren en energieneutraal maken van woningen. Na de zware aardbeving van maandag is zo’n pleidooi misschien wel weer op zijn plek.

Je kunt overigens Dan kom je te weten wat er maandag precies gebeurde, waarom sommige politieke partijen willen ingrijpen en andere niet, wat de financiële belangen zijn van de schade-afhandelaars en hoe lastig het is het aantal bevingen omlaag te brengen.

Tot de volgende,

Jelmer

P.S.