Twee weken geleden nam ik deel aan de Winterschool van het Digital Methods Initiative van de Universiteit van Amsterdam. Meer dan honderd onderzoekers en studenten kwamen bij elkaar om met behulp van openbare data inzicht te krijgen in allerlei sociale vraagstukken die nauw samenhangen met internetcultuur. Eén groep boog zich bijvoorbeeld over de #metoo-beweging. Een ander keek naar de representatie van zwangere vrouwen en naar tips voor zwangeren in verschillende landen.

Een aantal groepen ging met politieke bewegingen aan de slag. Eentje keek naar het ontstaan van complottheorieën in (extreem)rechtse kringen. Een ander onderzocht of er naast Alt-right zoiets bestaat als de Alt-left. Binnenkort zal ik meer over dit onderzoek vertellen - alle verslagen worden nu geschreven.

Mijn groep hield zich bezig met het Europese Ik ontfermde mij over het Europese netwerk op Facebook als geheel. Opvallend is dat zeer veel radicale en extreme groepen op Facebook actief zijn. Hun pagina’s liken andere pagina’s, maar doorgaans niet zo veel en vaak zijn het relevante likes.

Groepjes studenten zoomden in op delen van dat netwerk, te weten enkele landen (Zweden, Duitsland, Polen, Hongarije, Turkije en Engeland) of transnationale bewegingen zoals Pegida en de Een andere groep keek naar extreemrechtse bewegingen van enkele landen buiten Europa, zoals Brazilië, de Filippijnen, India en Israël.

Het is allemaal work in progress, dus ik wil geen definitieve conclusies Maar de voorlopige bevindingen leveren een paar interessante aanwijzingen voor verder onderzoek op.

1. Rechtspopulistische partijen zijn vaak lokaal verbonden

Het viel direct al op dat de rechts-populistische partijen in nationale clusters zitten. Dat betekent dat ze - op Facebook - weinig interesse hebben voor bewegingen buiten hun eigen land en vooral dus lokaal verknoopt zijn. Een voorbeeld is de AfD.

Het netwerk van de AfD.

2. Pegida is een uitzondering

Voor een aantal bewegingen geldt dat niet, zoals Pegida. Die beweging heeft op Facebook veel meer internationale connecties en niet alleen in Europa, maar ook daarbuiten. Overigens viel bij nadere inspectie op dat buiten Duitsland en Oostenrijk veel Pegidapagina’s een nieuwe koers zijn gaan varen. Ze houden de pagina nog wel aan - en daarmee een grote schare fans - maar hebben hun beweging bijvoorbeeld hernoemd, of zijn ook andere, vaak meer lokale issues gaan formuleren.

Het netwerk van Pegida.

3. Brazilië en Israël liken Europa en vice versa

Van de rechtspopulistische bewegingen buiten Europa zijn vooral die van Israël en Brazilië aan het Europese netwerk verbonden. In het geval van Israël is dat door twee dingen verklaarbaar: ten eerste de sterke verbondenheid met het uiterst rechtse netwerk van de Verenigde Staten (dat weer sterk verbonden is met een aantal Europese netwerken) en ten tweede de populariteit onder extreemrechtse Europese bewegingen van de Israëlische strijdkrachten.

De relatie tussen Israël en de VS.

4. Welke woorden vaak vallen in uiterst rechtse discussies

We hebben ook een hele ruwe discoursanalyse gedaan van verschillende landen. We hebben van ieder land de tien meest ‘engaged’ Facebookposts van 2017 binnengehaald. Dat zijn niet per se de meest gedeelde posts, maar posts waar vooral veel op gereageerd is. De tekst hebben we door nationale woordwolkmakers (interessant woord) gehaald.

Dat leverde flinke verschillen op tussen landen. Ik vind het aantal posts te klein en de methode nog te grof om er harde uitspraken over te doen (ik ben dit nu aan het automatiseren, zodat we veel meer tekst én mediagebruik én beeld kunnen meenemen in de analyse). Maar dit zijn de verschillen:

Een simpele discoursanalyse van tien verschillende landen.

Je ziet bijvoorbeeld in het Verenigd Koninkrijk een preoccupatie met terrorisme, maar ook met vrouwen en kinderen. In Duitsland daarentegen gaan de meest verhitte gesprekken op Facebook blijkbaar over mobilisatie van actievoerders en minder over islam en vluchtelingen. Brazilië wordt gedomineerd door geld - niet zo gek gezien de enorme corruptieschandalen die er nu spelen.

Kortom: dit smaakt naar meer en hopelijk kan ik in de loop van februari of in maart dan eindelijk enkele doorwrochte resultaten presenteren in een verhaal met een kop en staart.

Dan over rassenleer

Op dit moment verdiep ik mij in de rassenleer van Jared Taylor, de Amerikaanse Alt-rightleider die in oktober langdurig met Thierry Baudet Ik kreeg veel vragen van lezers over wat die rassenleer nu precies behelst en wat ervan klopt. Ook ben ik benieuwd in hoeverre dit soort ‘wetenschappelijk’ raciaal denken is genormaliseerd.

Met lezer en bioloog heb ik het boek van Taylor gelezen dat hij die avond met Baudet mee had genomen, White Identity: Racial Consciousness in the 21st Century. Voor meer verdieping las ik het boek van Stephen Gould, The Mismeasure of Man en nu ben ik bezig in Behave: the Biology of Humans at Our Best and Worst, van (waarvan een aantal hoofdstukken relevant is voor dit onderzoek).

Ik ben nog op zoek naar goede bronnen om de traditie en verspreiding van dit raciale denken beter te begrijpen, dus tips zijn van harte welkom.

Om die normalisering in kaart te brengen, ben ik bezig met een aantal data-analyses. Ik onderzoek bijvoorbeeld Google Trends, maar ook de verspreiding van dit denken over Reddit door de jaren, met behulp van Als je bijvoorbeeld naar ‘race realism’ zoekt op Reddit krijg je dit soort overzichten.

‘Race realism’ op Reddit. Iedere kleur is een subreddit, dus een thematisch kanaal. Hoe groter de oppervlakte, hoe vaker de term wordt genoemd in de comments. Hier zie je na 2016 dus een flinke toename van het aantal vermeldingen.

Mocht je nog ideeën hebben over hoe die normalisering verder in kaart te brengen, dan hoor ik het graag. Ook als je meer algemene vragen, of verzoeken hebt over het ‘wetenschappelijk’ racisme, laat het me vooral weten. Ik kan er nu nog rekening mee houden.

En dan nog over de veiligheidsindustrie

Goed nieuws vanuit Brussel. Het Europees Parlement maakt het moeilijker om surveillancesoftware buiten Europa te exporteren. Deze aanscherping van bestaande regelgeving is mede ingegeven door de verhalen van ons project Security for Sale.

De Hague Security Delta, een publiek-private samenwerking voor de veiligheidsindustrie, wordt onderzocht door de gemeente Den Haag. De organisatie kan niet goed onderbouwen wat ze met de miljoenen aan subsidies heeft gedaan. Dit onderzoek is ingegeven Follow the Money en De Correspondent.

Tot slot nog een vraag

Ik wil graag mijn Europese netwerk van onderzoekers (academici, ngo’s, journalisten) naar radicaal- en extreemrechts uitbreiden. In de VS zijn er groepen die bijvoorbeeld op Facebook informatie met elkaar delen. Ik ben nu eenzelfde soort groep aan het opzetten voor Europa - een plek waar we het nationale nieuws en ontwikkelingen (en data) kunnen delen en duiden. Hebben jullie aanbevelingen wie ik daarvoor uit kan nodigen?