FNV sleept PostNL voor de rechter. Want ook pakketten sorteren moet eerlijk betaald worden

Zwart van de belangstellenden zal het bij het kantongerecht in Enschede niet zien als deze zaak tegen PostNL daar voorkomt. Een datum voor de eerste zitting staat nog niet vast. Toch zal er geschiedenis worden geschreven. Een uitspraak raakt alle 700 duizend uitzendkrachten in Nederland en alle 17 duizend uitzendbureaus.

Dat het tot een rechtszaak zou komen, zat er dik in sinds de FNV op 5 december vorig jaar actievoerde bij het Haagse hoofdkantoor van PostNL. Tientallen flexwerkers beschuldigden het bedrijf van systematische en doelbewuste onderbetaling. Ze eisten nabetaling van vijf jaar achterstallig loon, mede namens ruim driehonderd collega’s in drie pakketsorteercentra waar PostNL samenwerkt met het uitzendbureau In Person.

Daarbij beriepen ze zich op twee onderzoeksrapporten van de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Daaruit blijkt dat In Person gebruikmaakt van een schijnconstructie om zo goedkoop mogelijk arbeidskrachten te kunnen leveren aan PostNL voor de pakketsorteercenta in Amersfoort, Waddinxveen en Goes. In zo’n geval is niet alleen het uitzendbureau verantwoordelijk, maar ook de opdrachtgever, hier dus PostNL.

PostNL kiest voor de confrontatie

Bij dit soort arbeidsconflicten is het gebruikelijk dat partijen eerst tot een minnelijke schikking proberen te komen. Dat is in het belang van werknemers, omdat een gerechtelijke procedure al gauw een jaar kost. Bij een eventueel hoger beroep komt daar nog eens anderhalf tot drie jaar bij. Al die tijd weten werknemers niet waar ze recht op hebben en zien ze geen cent.

Maar al snel werd duidelijk dat PostNL de confrontatie kiest. Dat is vanuit het bedrijfsoogpunt ook logisch. Het postconcern vindt de onderzoeken van de Inspectie ‘eenzijdig’ en ‘onvolledig’ en noemt de conclusies ‘juridisch onjuist.’ Het heeft de Inspectie dan ook gevraagd om intrekking of aanpassing van haar rapporten.

Voor de vakbond zit er niks anders op dan het concern voor de rechter te dagen. De dagvaarding gaat vandaag de deur uit. Ze is gericht aan de vier bedrijven die worden gedaagd: dat zijn drie bv’s van uitzendbureau In Person én PostNL Pakketten Benelux BV. Die laatste partij is het snelstgroeiende onderdeel van PostNL en onbetwist marktleider in Nederland, met 600 duizend bezorgde pakketten per dag.

Zo’n dagvaarding in een civiele procedure is een lijvig document. Ze geeft niet alleen weer wat de eis is, maar ook de onderbouwing en het beschikbare bewijsmateriaal. In dit geval gaat het om 73 pagina’s, exclusief bijlagen. De dagvaarding leest als een aanklacht tegen voortschrijdende marktwerking en flexibilisering van de arbeidsmarkt. Ten koste van lonen en zekerheden van het kwetsbaarste deel van de werkende bevolking.

Alles om de arbeidskosten te drukken

Dertig jaar geleden bestond het personeel van het postbedrijf nog uit louter ambtenaren. Met de privatisering in 1989 werden zij plotseling werknemers. Ze hadden nog wel een vaste baan. Sinds het begin van de nieuwe eeuw maakten die vaste arbeidskrachten op steeds grotere schaal plaats voor uitzendkrachten.

Maar de loonkosten moesten nog verder omlaag. Een aantal arbeidskrachten wordt niet eens meer volgens de cao van PostNL of de cao voor de uitzendbranche betaald. De dagvaarding constateert: ‘De race naar beneden heeft hiermee zijn wettelijke ondergrond bereikt.’

De race naar beneden heeft hiermee zijn wettelijke ondergrond bereikt

Hoe deed PostNL dat?

Volgens de vakbond ontwikkelde PostNL Pakketten samen met uitzendbureau Tempo-Team een model om de loonkosten in de pakketsorteercentra tot een minimum te beperken. De partijen noemen dat ‘subcontracting,’ een systeem waarin zo veel mogelijk werk wordt uitbesteed, ook dat van leidinggevenden.

Een woordvoerder van Tempo-Team zegt dat de uitzendgroep in Nederland al in 2007 begon met ‘outsourcingdienstverlening’: het aannemen of uitvoeren van uitbesteed werk. Begin 2009 kreeg Tempo-Team Outsourcing het verzoek van PostNL Pakketten om ‘een aanbieding uit te werken op basis van outsourcing van sorteerwerkzaamheden.’

Hoe dat er op papier kan uitzien, tonen de samenwerkingsovereenkomsten tussen het uitzendbureau In Person en PostNL. ‘Het betreft nadrukkelijk niet het inlenen van uitzendkrachten door PostNL Pakketten,’ onderstrepen de twee bedrijven. ‘Het betreft zowel de uitbesteding van sorteerwerkzaamheden alsmede de leiding en toezicht op de medewerkers die de sorteerwerkzaamheden uitvoeren.’

In Person doet zich hier dus voor als zelfstandige onderaannemer, maar levert in werkelijkheid uitzendkrachten via een bv die alleen op papier bestaat. De Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid kwam dan ook tot de conclusie ‘dat de schriftelijke situatie niet overeenkomt met de feitelijke situatie.’ Door deze schijnconstructie hoeft In Person arbeidskrachten niet veel meer dan het minimumloon te betalen, in plaats van het salaris dat ze volgens de cao van PostNL of de uitzendbranche horen te krijgen.

Zo ontduikt het bedrijf de Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs. Want die schrijft voor dat ter beschikking gestelde arbeidskrachten recht hebben op dezelfde arbeidsvoorwaarden als vaste werknemers die vergelijkbaar werk doen binnen hetzelfde bedrijf. Gelijk loon voor gelijk werk.

Schijnconstructies optuigen is stelen van de samenleving als geheel

De constructie die PostNL in de pakketsorteercentra gebruikt, beschreef de toenmalige minister Asscher van Sociale Zaken volgens de dagvaarding al in 2013 in een brief aan de Tweede Kamer. Sinds 1 juli 2015 is de Wet aanpak schijnconstructies van kracht. Die moet de rechtspositie van werknemers versterken, bijdragen aan eerlijke beloning en voorkomen dat bedrijven de wet en cao omzeilen.

Want dergelijke praktijken zijn slecht voor werknemers, maar ook voor werkgevers die te maken krijgen met oneerlijke concurrentie, schreef Asscher. En ze zijn slecht voor de overheid die premies en belastingen misloopt. Schijnconstructies optuigen is stelen van de samenleving als geheel.

Tot eind 2012 betaalde PostNL alle arbeidskrachten in de pakketsorteercentra conform de cao voor PostNL. Dat doet het nu nog bij een beperkt aantal vaste krachten in Halfweg en Zwolle. Maar volgens de FNV maakt het zeker bij veertien pakketsorteercentra gebruik van contractingconstructies. In zeven daarvan werkt ze samen met de uitzendgroep Tempo-Team.

Er zijn helaas ook malafide organisaties actief. Wij keuren deze situatie af

Volgens Tempo-Team is er geen enkele aanleiding te veronderstellen dat de diensten die het bedrijf verleent aan PostNL Pakketten ‘niet legaal zouden zijn dan wel in strijd met de Wet Aanpak Schijnconstructies.’ ‘Helaas constateren wij in de markt,’ voegt een woordvoerder daaraan toe, ‘dat er naast goede vormen van outsourcingsdienstverlening ook foute vormen bestaan en malafide organisaties hierin actief zijn. Wij keuren deze situatie af.’

Bij welke pakketsorteercentra Tempo-Team actief is en met welke diensten, wil de uitzendgroep ‘vanuit concurrentieel oogpunt’ niet zeggen. Tempo-Team is een dochterbedrijf van Randstad, het op een na grootste uitzendconcern ter wereld.

Wat de eisers willen en wat de uitspraak van de rechter betekent

Dat drie dochterbedrijven van uitzendbureau In Person zich hebben bediend van een schijnconstructie om arbeidskrachten in drie pakketsorteercentra jarenlang onder te betalen, staat volgens de dagvaarding in elk geval vast. Een constructie die is opgetuigd ‘op instigatie van PostNL’ dat daar ‘sinds jaar en dag doelbewust van heeft geprofiteerd.’

De FNV eist vijf jaar achterstallig loon namens ruim driehonderd pakketsorteerders voor een totaalbedrag van ruim 5 miljoen euro. Plus een schadevergoeding van 100.000 euro van elk van de vier betrokken bv’s.

In een reactie wast PostNL de handen in onschuld. Volgens het postconcern is er bij de pakketsorteercentra in Amersfoort, Waddinxveen en Goes ‘geen sprake van terbeschikkingstelling van arbeidskrachten’ door In Person, maar doet dat bedrijf voor eigen rekening sorteerwerk voor het postconcern. De Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs is dan ook niet van toepassing, vindt PostNL, dus is de samenwerking met In Person ook niet strijdig met de wet Aanpak schijnconstructies.

De vakbond wijst in de dagvaarding op de verstrekkende consequenties als het kantongerecht de gebruikte constructie van PostNL en In Person niet veroordeelt. Dan mogen alle overige 17 duizend uitzendbureaus dezelfde constructie gebruiken. Dan dreigen alle 700 duizend uitzendkrachten te worden teruggeworpen op het wettelijk minimumloon.

De FNV ziet dat andere bedrijven soortgelijke constructies nu al toepassen, ook in andere branches – zoals een tabaksfabriek, een glasfabriek en een matrassenfabriek. De kantonrechter stelde bij het stuwadoorsbedrijf Stuwarooij in Hedel gebruik van zo’n schijnconstructie vast. Maar die onderneming ging in hoger beroep. De gedupeerde arbeidskrachten die waren ondergebracht bij zeker vijf bedrijven, wachten nog altijd op gerechtigheid en achterstallig loon.

Zo zou het ook kunnen gaan in de zaak tegen PostNL. Een kwestie van lange adem. Een mogelijk lichtpunt: dit kabinet heeft in het regeerakkoord 50 miljoen euro per jaar extra in het vooruitzicht gesteld, onder meer voor beter toezicht op schijnconstructies.

Meer lezen?