Rechtbank oordeelt in misbruikzaak ‘profeet van God’: Veertien maanden celstraf

Lisa is dertien jaar oud wanneer ze God tegen het lijf loopt. Een van zijn zelfbenoemde profeten in ieder geval.

‘Mag ik eens voor je bidden?’ vraagt een man haar op een avond. Ze woont op dat moment tijdelijk in een pleeggezin. De man is met haar pleegouders bevriend en bij hen op visite.

Vanaf dat moment vraagt hij dat vaker, als ze elkaar tegenkomen na de kerkdienst.

‘Ik wilde in die tijd alleen maar dood,’ vertelt Lisa nu, een kleine tien jaar later. ‘Dus ik dacht: bidden, waarom niet?’

Het voelt meteen speciaal; eindelijk heeft iemand aandacht voor haar. De man weet soms dingen die hij echt niet kan weten. ‘Daar moet God wel achter zitten,’ denkt Lisa dan.

Michael D., zo heet de man. Een profeet van God met de naam van een engel. Met zijn vrouw Annemarie staat hij vrijwel iedere zondag voor haar klaar. Lisa draait mee in hun jonge gezin en knapt zienderogen op.

Ook Michaels gebeden doen haar goed. Nog wel.

Lees hier de verantwoording bij dit verhaal. En heb je weinig tijd? Lees de belangrijkste bevindingen uit het stuk dan hier, in de korte versie.

Na Michael volgen apostel Mattheus en zijn beschermengel Daniël

Een jaar later, begin mei 2009, ontdekt Lisa ook nog eens de hemel op aarde. Ze bezoekt de Heaven on Earth-conferentie in Zwolle. Op het podium staat ene Mattheus van der Steen, een jonge kerel die haar in niets doet denken aan de kerken die ze gewend is.

Hij ziet er goed uit, maakt grapjes op de rand van het gepaste en soms eroverheen. Dit is nog eens een dominee naar mijn hart, denkt Lisa als ze hem ziet preken.

Zijn nogal dwingende stijl van collecteren deed wel wat vreemd aan, herinnert ze zich later, maar ze voelt zich hier - tussen honderden leeftijdgenoten - toch vooral thuis.

Van der Steen geldt dan binnen de Nederlandse pinksterkerk als een grote belofte. Een voorganger uit een andere kerk, Daniël Renger, vertelt over ‘een woord van God’ waaruit zou blijken dat ‘een slanke, lange, blonde jongeman zijn leven binnen zou komen.’ Dat moest Mattheus van der Steen zijn.

Volgens Renger zou Van der Steen zelfs door God gezonden zijn om een ‘opwekking’ tot stand te brengen in het geseculariseerde Europa. En ver daarbuiten, want het pinkstergeloof is wijd vertakt en inmiddels de snelstgroeiende tak van het christendom.

Een jaar of tien geleden raakte daarbij het ‘apostolisch’ leiderschapsmodel in zwang, een structuur waarbij God direct tot een apostel spreekt die aan het hoofd van een kerk staat. Dit is de tak van het pinksterchristendom waar House of Heroes toe behoort.

Zoals gebruikelijk in dit soort kerken vormt Daniël Renger met andere pinksterprominenten op de conferentie een kring om apostel Mattheus. Zij verklaren in hem een gezalfde van God te zien en beloven God hem en zijn gezin te allen tijde te beschermen.

Youtube plaatst cookies bij het bekijken van deze video Bekijk video op Youtube

Na de conferentie wordt Lisa actiever in de kerk die Mattheus uit de grond stampt. Hij noemt die House of Heroes, ‘een familie waar helden worden geboren.’ Het contact met profeet Michael houdt Lisa in die tijd in stand.

Als Lisa vijftien is, ruim anderhalf jaar na hun eerste ontmoeting, krijgt Michael een profetie: hij ziet een anker, vast aan een boot, in een rots steken. God spreekt duidelijk, vertelt hij haar enthousiast: zij is het anker, de boot is zijn gezin en Jezus is de rots. Via zijn gezin zou Lisa aan Jezus worden verbonden.

Niet veel later trekt ze bij Michael en Annemarie en hun kinderen in. Want het gaat nog steeds niet goed met haar. Ze kan zich dan ook op dat moment - begin 2010 - geen beter pleeggezin voorstellen dan deze hartelijke familie. Uiteindelijk leeft ze een klein jaar permanent in het huis van de familie D. en in de jaren daarna op minder regelmatige basis.

Hoe Lisa bij een profeet van God in huis kwam te wonen

Ze weet nog goed hoe haar entree in het gezin verliep. "Om een nieuwe start te maken" kreeg ze 200 euro shoptegoed van Michael. Met zijn vrouw gaat Lisa de stad in. ‘Eenmaal daar moest ik een lingeriezaak in. Ik mocht twee dure setjes uitzoeken van Annemarie, maar wilde liever andere kleding uitzoeken van mijn geld. Toch stond ze erop dat ik die setjes kocht.’

Thuis moet ze de gekochte waar meteen aan Michael tonen. ‘Het kon hem wel bekoren, want hij had een woord van God ontvangen, waarin hem werd verteld dat Annemarie met mij naar die lingeriezaak moest. Annemarie luisterde daarnaar.’

Een week later blijkt waar dit ‘woord van God’ vandaan kwam. Michael vraagt haar een van de setjes aan te doen. ‘Hij zei dat ik mooi was, en dat was precies wat ik toen wilde horen,’ legt Lisa uit. ‘Niemand zei zulke dingen tegen me.’

Echt ongepast en onbehaaglijk voelt het als Michael de weken daarna steeds verder gaat. ‘Omdat ik ’s avonds veel angsten had en slecht in slaap kwam, werd ik altijd door een van mijn pleegouders naar bed gebracht. Vaak was dat Michael.’

Lisa klinkt aangedaan, maar gedecideerd als ze de gruwelijke herinneringen ophaalt. ‘Op een avond haalde Michael de deken van me af om me beter te kunnen zien. Ik had toen alleen een slipje aan. De dag erop vertelde hij aan Annemarie dat ik mij ‘aan hem getoond’ zou hebben. Hij belde me op school op dat ik zijn verhaal moest steunen. Anders zou hij me direct op straat zetten.’

Annemarie is des duivels en legt de schuld bij Lisa, die haar man zou hebben verleid. ‘Maar nog geen week later deed Michael hetzelfde. Hij zei: ‘Je weet dat jij de schuld krijgt, dus je houdt je mond’.’

‘Op een ochtend kwam hij bij mij in bed liggen en trok hij mijn slipje uit. Ik schrok me kapot. Ik weet nog de spanning die door mijn lichaam heen ging toen dat gebeurde. Ik was in de war en begreep niet waarom hij verder ging.’

Ik had last van dissociaties, waardoor mijn lichaam soms als het ware bevroor. Tijdens die momenten kon hij mij betasten en zijn ding doen

Daarna heeft Michael vrij spel en wordt het steeds erger. ‘Hij werkte twee dagen per week vanuit huis. Hij vroeg me dan om bij hem op schoot te komen zitten en vertelde uitgebreid over ‘zonden’ uit zijn eigen seksuele verleden en over wat hij in zijn huwelijk tekortkwam.’

‘Hij wilde ook weten wat ik allemaal mee had gemaakt op dat gebied. Hij stuurde me berichtjes als ik op school zat, waarin hij vroeg om even naar het toilet te gaan en voor hem na te doen wat hij in een pornofilmpje had gezien. Of hij vroeg me om zelf wat te bedenken, want hij vond het vervelend als het maar van één kant kwam.’

Lisa gehoorzaamt, want ze denkt: zonder Michael en Annemarie ben ik weer op mezelf aangewezen. Op de momenten dat Michael te ver gaat, kan ze zich niet verzetten. ‘Ik had last van dissociaties, waardoor mijn lichaam soms als het ware bevroor. Tijdens die momenten kon hij mij betasten en zijn ding doen.’

Volgens Lisa is het nooit daadwerkelijk tot gemeenschap gekomen, al fantaseerde Michael daar volgens haar wel over. Zo liet hij haar allerhande voorwerpen inbrengen om te meten ‘hoe ver hij zou kunnen komen’ en bracht hij ook zijn vinger in haar mond om te ontdekken tot hoe ver hij in haar keel kon komen.

Ook toonde hij haar volgens Lisa na het douchen eens zijn penis en bracht deze in de buurt van haar hoofd. ‘Op het moment dat Michael een hoogtepunt voelde naderen rende hij gauw naar het toilet om het zelf af te maken. Daarna moest ik met hem samen altijd ‘onze schuld’ bij God belijden hardop zodat de ‘onreine’ demonen niet naar binnen zouden komen bij mij.’ Ze beweert zelfs dat Michael haar weleens ‘ritueel gewassen’ heeft.

Lisa vraagt het zich nu geregeld af: waarom ging ik niet weg? Waarom verzette ik mij niet heviger? Omdat ze als kwetsbaar tienermeisje zonder vaderfiguur in de ban raakte van een God die belooft dat alles goed komt, weet ze inmiddels. Mannen die zich uitgeven als vertegenwoordigers en bemiddelaars van deze God, hadden nagenoeg vrij spel. ‘Ik dacht dat ik God moest gehoorzamen.’

De programmeur die zijn pleegdochter ‘deprogrammeert’

Michaels verklaringen zijn destijds al duidelijk. Lisa moest worden bevrijd van haar banden met het verleden, zo vertelde Michael haar keer op keer. Haar depressies, haar schoolprestaties, de problematische relatie met haar ouders: alles was volgens hem te verklaren door de duivel.

‘Hij had het er altijd over dat ik vol demonen zou zitten. Die zou hij er wel uit bidden, bijvoorbeeld door nare dingen uit mijn jeugd te laten herbeleven. Dan hield hij mij vast en hijgde in mijn oor, zodat ik mij los moest worstelen.’

Op een opname die ze van zo’n sessie maakte - niet als bewijsmateriaal: ‘Ik wilde niet vergeten wat God via Michael tot mij zei, dus nam ik het op’ - is goed te horen hoe hij te werk ging. Michael, in het dagelijks leven programmeur, spreekt daar over oude programma’s in Lisa’s geheugen die hij in naam van God moest ‘deprogrammeren.’

Terwijl Lisa erbij is gaan liggen, is te horen hoe Michael nu eens fluisterend, dan weer schreeuwend tegen haar tekeergaat: ‘In de naam van de Here Jezus verbreek ik gewoon op dit moment de verbinding tussen je gevoel, je lichaam, en je langetermijngeheugen. […] zodat je lichaam niet in opstand komt tegen seksuele prikkelingen, in Jezus’ naam, we halen dat nu weg. […] We breken die bandjes, nu! En je lichaam, naar je vagina toe, op dit moment, in Jezus’ naam, en aaaaalle emoties die daarin opgeslagen zijn, die haal ik nu weg, in Jezus’ naam. En Satan, je laat haar nu lossssss.’

Op de opname is ook te horen hoe ze minutenlang ‘weg’ is door de dissociaties, en tussen haar aanvallen door zwakjes ‘niet doen’ fluistert wanneer hij haar raaskallend in tongentaal bezwerend toespreekt.

Hoe vaak dit nu voorkwam? In Lisa’s herinnering waren er in de tijd dat ze bij het gezin over de vloer kwam bijna elke dag ongewenste intimiteiten. ‘Hij legde, als zijn vrouw even in de keuken was, zijn hand op mijn benen, onder de tafel. Of hij droeg me op de deur open te laten bij het douchen, zodat hij vanuit de gang naar me kon kijken. En zodra we alleen waren greep hij zijn kans.’

Michael had kortom macht over Lisa. En Annemarie, Michaels vrouw, had geen idee. Ze dacht dat het bij een incident bleef, aldus Lisa. Naarmate Lisa ouder wordt, trekken Michael en zij steeds vaker met elkaar op. Zo neemt hij haar steeds vaker mee uit rijden voor zogeheten ‘gebedsroutes.’

‘Hij liet God dan bepalen waar we heen moesten - hier links, dan rechts - om uiteindelijk altijd in een afgelegen stuk bos terecht te komen. Daar smeerde hij tentharingen in met olie - gewoon, olie uit de keuken - om deze met mij in de grond te slaan. Territoriaal bidden noemde hij dat. Daarna reed hij met mij naar een parkeerplaats in de buurt en kwam hij aan zijn trekken.’

En dan worden Michael en Lisa collega’s

Als Lisa achttien wordt, lijkt Michael de grip op zijn pleegdochter te verliezen. Na de scheiding van haar ouders trekt ze namelijk weer in bij haar moeder, die op dat moment haar steun wel kan gebruiken. Ondertussen werkt Lisa voor de kerk van belofte Mattheus van der Steen, waar ze sinds het voorjaar van 2013 op vrijwillige basis het kinderwerk draaiende houdt.

In de snelgroeiende gemeente van House of Heroes zijn soms wel vijftig kinderen op wie tijdens de kerkdienst moet worden gepast, een taak waar in de kerk maar weinig animo voor bestaat. ‘Iedereen wilde in de dienst aanwezig zijn, want daar was de blessing, de zegen van God te vinden.’

Michael bewondert Mattheus Van der Steen mateloos en besluit met zijn gezin over te stappen naar zijn kerk. Waar hij in zijn eigen kerk maar weinig erkenning vindt, verwacht hij door Mattheus - ook een man van God, immers - wel op waarde te worden geschat.

Dus laat hij Lisa een mail sturen aan Mattheus, met daarin een aan hem geopenbaarde profetie. Die mailt beiden terug: ‘Bedankt voor het toesturen van de indruk die Michael kreeg! ALTIJD doen en ze [Michael en Annemarie, KS] zijn altijd zeer welkom in welke aard of toon dan ook, het is geweldig dat de Heer door Zijn kinderen spreekt.’

De twee blijken het goed met elkaar te kunnen vinden. Michael wordt door Mattheus al snel een ‘vriend’ en een ‘broeder’ genoemd. En als Mattheus in de zomer van 2014 wegens privéomstandigheden plotseling op reis moet, bieden Michael en Annemarie direct aan de vliegtickets voor Mattheus en zijn vrouw te betalen.

Zo verschaft Michael zich opnieuw toegang tot Lisa’s leefwereld. Als er in diezelfde zomer gezocht wordt naar een nieuwe ‘voorganger kinderwerk’ om samen met Lisa voor de kinderen uit de kerk te zorgen, steekt Michael zijn hand op.

Lisa raadt Mattheus met klem aan om goed over die aanstelling na te denken, ook omdat Michael in Lisa’s herinnering bepaald geen affiniteit met kinderen had. Maar als Mattheus besluit hem toch aan te stellen, accepteert ze dat uiteindelijk. ‘Ik dacht dat het dan wel Gods wil zou zijn, als twee mannen van God ervan overtuigd zijn dat het zo moest wezen…’

Ook ín de kerk vindt misbruik plaats

Ook als de twee collega’s zijn, slaat Michael toe. Volgens Lisa ‘soms tot een kwartier voor de dienst,’ in de ruimte waar even later tientallen ouders hun kinderen aan hen afstaan. De kerk - met soms wel vijfhonderd bezoekers per zondag intussen een gemeente van middelgrote omvang - heeft op dat moment nog niets door.

Dat zou snel veranderen. In januari 2015 zijn alle voorgangers op teamweekend in België. Als ‘voorgangers kinderwerk’ zijn ook Lisa, Michael en Annemarie uitgenodigd. ‘Er was nooit ergens geld voor en er werd elke week om giften gebedeld. Maar dit teamweekend was uitstekend verzorgd,’ herinnert Lisa zich.

Tijdens het weekend begint het Rebekah, de echtgenote van Mattheus, op te vallen dat Lisa en Michael nogal close zijn. Ze ziet Michaels hand onder de tafel op haar schoot rusten en wijst een van de aanwezige kerkleiders daarop.

En dan houdt Lisa het niet meer: terwijl een van de andere voorgangers met een gitaar aanbiddingsliedjes speelt, stort Lisa in. ‘Ik lag daar midden in de zaal heel hard te huilen.’

Van der Steen en zijn vrouw Rebekah nemen haar mee de gang op en stellen haar gerust: Lisa zou onder geen enkel beding met Michael mee terugrijden naar Nijkerk. Zelf kon Lisa op dat moment geen woord uitbrengen.

Een dag later heeft Van der Steen zich bedacht. Michael en Lisa kunnen niet meteen stoppen met het kinderwerk, omdat dan de wekelijkse samenkomsten in het geding zouden komen. En hij behandelt de kwestie vanaf dat moment als een buitenechtelijke affaire van Michael, in plaats van een ongepaste relatie tussen een pleegvader die zijn aangenomen dochter misbruikt.

Een intern onderzoek, zonder gevolg

Toch neemt Mattheus achter de schermen de nodige maatregelen. Hij vraagt Wouter, een collega uit het leiderschapsteam, de twee in de gaten te houden. Bij verschillende gelegenheden wordt Lisa door hem indringend bevraagd.

Aan de telefoon bevestigt Wouter dat hij de taak kreeg toebedeeld. Ook zegt hij alle informatie aan de kerkleiding te hebben doorgespeeld. ‘Ik vermoedde wel dat er iets speelde, maar ik zag het als twee volwassen mensen die een buitenechtelijke relatie onderhielden. Dat het al zo lang speelde, heb ik nooit geweten. Maar toen ze eenmaal zelf met hun verhaal naar buiten kwamen [negen maanden na het weekend in België, KS] zat mijn werk erop. Het werd toen een zaak voor Mattheus van der Steen en Daniël Renger.’

Ik vermoedde wel dat er iets speelde, maar ik zag het als twee volwassen mensen die een buitenechtelijke relatie onderhielden

Wouter beweert dat hij zijn handen van de zaak aftrok nadat Van der Steen besloot geen ruchtbaarheid aan de misbruikzaak te willen geven. Eind dat jaar wordt Wouter in zijn woorden ‘plotseling’ uit het leiderschap van de kerk gezet, omdat hij ‘niet over het juiste DNA’ zou beschikken.

En zo blijft alles bij het oude, in de maanden na het Belgische voorgangersweekend. Lisa wordt gevraagd haar kinderwerk te blijven doen. Officieel omdat ze niet gemist kan worden, in de praktijk - zo blijkt later - omdat Van der Steen er alles aan gelegen is de kwestie ‘klein’ te houden.

Maar dan volgt de biecht

Ondertussen heeft Michael zijn vrouw Annemarie nog niets verteld en is hij doodsbenauwd dat alles uitlekt. Hij smeekt Lisa haar mond niet voorbij te praten. Anders zou hij zich van het leven beroven, beweert hij. Begin september 2015 is de spanning ondraaglijk geworden en geven ze samen te kennen met hun werk voor de kerk te willen stoppen.

Het misbruik gaat intussen door. Als ze op 22 september naar een aanbiddingsavond in Rotterdam zijn geweest, parkeert Michael halverwege de auto en betast hij haar in het donker. Lisa: ‘Ik was zo van streek dat ik niet eens meer naar mijn eigen huis kon. Ik bleef dus bij Michael en Annemarie slapen.’

De ochtend erop vraagt Michael Lisa om boven op bed te gaan liggen. Hij zou haar wel even masseren om haar tot rust te brengen. De dagen na deze massage zit Lisa er helemaal doorheen. Op zondag 27 september neemt ze een vriendin uit de kerk in vertrouwen, die haar meteen op het hart drukt de kerkleiding in te schakelen.

Dat besluit ze te doen. Michael is in de dagen daarna wanhopig, zo blijkt uit een serie appjes, die hij op 27 en 28 september aan Lisa stuurt:

28-09-15 12:47:15: Michael: Ik heb je lief

28-09-15 12:47:23: Michael: Echt oprecht lief

28-09-15 12:47:33: Michael: En heb je daarin echt tekort gedaan

28-09-15 12:47:39: Michael: En fouten gemaakt

28-09-15 12:47:56: Michael: Huilend in de auto nu

28-09-15 12:48:07: Michael: Ik kan niet meer

De 28ste biecht Michael de kwestie op bij Annemarie. Die avond wordt het echtpaar samen ontboden voor een gesprek met Lisa en de kerkleiding. Van deze ‘biecht’ wordt een opname gemaakt, die later van groot belang blijkt.

Nog steeds zou Lisa verantwoordelijk zijn

Voor Lisa heeft dit alles een ongewenste uitwerking. Twee dagen na de biecht stelt Annemarie dat Lisa verantwoordelijk is voor alles wat haar en haar man is overkomen.

Ze mailt: ‘Als je de schade: mijzelf, mijn kinderen maar ook Michael niet onder ogen komt, is er voor jou geen herstel mogelijk. De wortel zit in je hoogmoed en je gebrek aan naastenliefde. [...]’.

En: ‘Je bent hoogmoedig en zelfzuchtig hierin, je zult jezelf, je hartsgesteldheid, je ikgerichtheid hierin onder ogen moeten komen. Loop je hiervoor weg dan kan God je hierin nooit veranderen, en is dit je leven.’

Mattheus vraagt Lisa na dit gesprek om een ‘hemelse oplossing’ te zoeken voor de ontstane situatie. Hij stelt haar voor een time-out van drie maanden te nemen en in die tijd aan ‘herstel’ te werken.

Maar Lisa heeft na negen maanden wachten geen vertrouwen meer in deze weg en besluit eerst melding en vervolgens aangifte van de zaak te doen.

Maar waar is de opname gebleven?

De rechercheurs die op de zaak worden gezet, gaan direct op zoek naar het belangrijkste bewijsstuk: de opname waarop te horen is hoe Michael de kwestie aan Van der Steen en de andere kerkleiders opbiecht.

In dat gesprek, waarvan de transcriptie door de rechters ter zitting uitvoerig werd besproken, bevestigt Michael meerdere keren dat de aantijgingen van Lisa grotendeels op waarheid berusten, al dringt hij er tegelijk herhaaldelijk op aan dat zij ook haar aandeel erkent.

Van der Steen vertelt de politie echter dat de opname is verwijderd. Als Lisa bij hem aandringt over de brug te komen met de opname, licht hij dit besluit toe: ‘We ervoeren geen enkele vrede hierover en hebben ze in het belang van iedereen verwijderd.’

In een app aan Lisa van 16 oktober schrijft hij ondertussen: ‘We zijn bijzonder verward en teleurgesteld […] en voelen ons klemgezet. Helaas worden we betrokken bij deze hele situatie die Michael en jij veroorzaakt hebben in 7 jaar zonde en leugen.’

Als de politie in een indringend gesprek met de voorganger aangeeft dat Van der Steen strafbaar is wanneer hij niet meewerkt aan een onderzoek, belooft hij schoorvoetend ‘een technisch iemand te vragen hierna [sic.] te kijken.’

Hij is duidelijk geschrokken door de reprimande van de politie en spreekt op 16 oktober na het telefoontje van de politie in paniek Lisa’s voicemail in. De opname van deze voicemail is eveneens beluisterd. Te horen is hoe Mattheus tegen haar uitvaart: ‘Ik vind het heel jammer dat woorden verdraaid worden. Het lijkt er bijna op dat we worden uitgesloten, terwijl er tussen jou en Michael juist dingen waren waar wij juist bezorgd om waren, die we juist aan het licht hebben gebracht.’

Niet Lisa, maar Mattheus is hier het slachtoffer, is de boodschap: ‘We hebben er vele nachten slecht over geslapen.’

De rechter oordeelt

Uiteindelijk komt de opname van de biecht dan toch boven water. Niet via Mattheus, maar via Erica Duenk, een pastoraal werker aan wie Van der Steen de tape had toegestuurd. De politie had die bij haar gevorderd.

Eerder probeerde Duenk, die door Lisa was ingeschakeld haar bij te staan in deze periode, Lisa nog op andere gedachten te brengen. Maar toen de politie op de stoep stond en de opname vorderde, besloot ze mee te werken.

Op 10 oktober 2017, ruim twee jaar na de bewuste biecht, speelt de opname een cruciale rol in de rechtszaak die inmiddels speelt. Eerder kon Michael nog volhouden dat er vrijwel niets gebeurd was, nu wordt hij door de drie rechters met zijn biecht om de oren geslagen.

Hoewel hij in de zitting toegeeft dat hij op de opname de meeste voorvallen erkent, neemt hij nu afstand van zijn biecht. ‘Ik was geschrokken en totaal mezelf niet, en sprak veel verwarder dan ik van mezelf gewend ben.’

Hij geeft tegenover de rechters toe dat hij zijn vrouw met Lisa bedrogen heeft, maar ontkent zich schuldig te hebben gemaakt aan strafbare feiten. De omgang tussen hem en Lisa zou beperkt zijn gebleven tot een aantal voorvallen, waarin ze zichzelf in het bijzijn van de ander hebben bevredigd.

Volgens Michael zou dit met wederzijdse instemming (‘meer dan instemming zelfs, veel meer’) en ná haar achttiende verjaardag zijn gebeurd. Zijn advocaat noemde het dan ook een affaire ‘zoals die in de beste huwelijken voor kunnen komen.’

De officier van justitie die de aanklacht formuleert, denkt daar anders over. Ze eist 14 maanden onvoorwaardlijke celstraf en een schadevergoeding van circa 27.000 euro. En Michael? Die klinkt naarmate de middag vordert steeds moedelozer en spreekt zichzelf steeds vaker tegen.

Hij ontkent uiteindelijk vrijwel niets, maar legt de verantwoordelijkheid bij Lisa. Zijn vrouw Annemarie is zo kwaad dat ze door de rechtbank vermanend wordt toegesproken en uiteindelijk boos de gang op loopt.

Nader psychologisch onderzoek nodig

Op 24 oktober 2017 zou de rechter uitspraak doen. Twee jaar na de aangifte zag Lisa daar erg naar uit. Eindelijk zou haar duidelijk worden of de rechter de feiten in deze zaak voldoende bewijsbaar zou vinden.

De rechtbank gaf echter aan nog onvoldoende informatie te hebben om tot een oordeel te komen. De persrechter van de rechtbank in Zutphen licht dit besluit toe: ‘De rechters wisten nog te weinig over de verdachte. Daarom hebben ze geoordeeld dat er eerst een onderzoek door een psycholoog en een psychiater nodig is.’

Volgens Ruth Jager , Lisa’s advocaat, laat deze beslissing vooral zien hoe serieus de rechter de zaak neemt. ‘Ik leid hieruit af dat er over de vraag of de feiten zijn bewezen en of deze strafbaar zijn nog maar weinig twijfel bestaat, maar dat ze alleen nog twijfelen over de vraag of ze de verdachte alleen moeten straffen of ook moeten behandelen. Maar ze laten dat nu nog heel erg in het midden en Lisa daarmee in onzekerheid.’

Ze was verbijsterd over de rol die de kerk in het hele verhaal speelt en sprak van een doofpot. ‘Wanneer je als Mattheus van der Steen met zo’n zaak geconfronteerd wordt, werk je toch meteen mee met het onderzoek van de politie? Of deze houding strafbaar is, vind ik moeilijk te zeggen, maar zijn gedrag is zeker laakbaar.’

Wat de zaak volgens haar bijzonder maakt, is dat niet alleen de periode voor Lisa’s achttiende verjaardag, maar ook de jaren daarna - waarin zij meerderjarig was - ten laste gelegd zijn. ‘In zo’n geval moet je kunnen aantonen dat er sprake van dwang geweest is. In een eerder arrest [uit 2013, KS] oordeelde de Hoge Raad dat hier feitelijk sprake van is, op het moment dat iemand misbruik maakt van iemands godvruchtigheid en devotie.’

En dan toch: de uitspraak

Op 27 maart 2018 deed de rechtbank in Zutphen alsnog uitspraak . Beide feiten waarvan Michael D. werd verdacht (ontucht en misbruik) werden door de rechtbank ‘wettig en overtuigend’ bewezen geacht.

De eis van veertien maanden onvoorwaardelijk en een compensatie voor geleden schade van 26.686,18 euro werden dan ook volledig door de rechter overgenomen. D. heeft intussen via zijn advocate aangekondigd in beroep te gaan tegen de uitspraak.

Waarom dekte de kerk alles toe?

Om duidelijkheid te verkrijgen vraagt Lisa nog ruim voor de rechtszitting een gesprek met Van der Steen aan. ‘Ik kon en wilde gewoon niet geloven dat de kerk partij voor Michael had gekozen. Misschien zou ik excuses kunnen krijgen en op zijn minst op een goede manier weg kunnen.’

Maar op een opname van dit gesprek is te horen hoe ze vooral een boze kerkleider treft die niet van zins lijkt excuses aan te bieden voor zijn rol in dit verhaal. Van der Steen zegt Lisa: ‘We zijn een internationale en nationaal bekende gemeente, en als zaken bekend worden, dan blijft dat je gewoon je hele leven achtervolgen. Dat willen we niet! Wij hebben het heel klein proberen te houden. Want wij hebben niet bepaalde zaken gedaan, dat ligt tussen jou en die andere persoon. […] Ik vond het ook heel rot om dit hele proces toch wel een jaar lang samen in te gaan, en dan ineens, bats, boem, pats, politie erbij, justitie erbij, ja, dan houdt het voor ons op dat moment ook echt op.’

We zijn een bekende gemeente, en als zaken bekend worden, dan blijft dat je gewoon je hele leven achtervolgen

Van der Steen voert ook religieuze argumenten aan voor zijn handelswijze: ‘We gaan geen keuze maken tussen jou en Michael, tussen slachtoffer en dader. We zijn een christelijke gemeente die eet van de boom van het leven en niet van de boom der kennis van goed en kwaad. […] Voor mij kwam het over als revanche. Ik weet hoe het op zo’n moment werkt in de geestelijke wereld; dan trek je aan het kortste eind.’

De kerkleider toont zich verder bezorgd over wat een aangifte voor Michaels gezin zou betekenen: ‘Ik dacht: als zij deze route gaat kiezen, dan haalt ze letterlijk een pot wormen open, bij zowel jou als ook bij Michael en Annemarie. Ik had het ook verschrikkelijk hebben gevonden, zeg maar, als ze zouden worden opgepakt, wat natuurlijk uiteindelijk ook gebeurd is. Dat zal natuurlijk ook een enorm diepe impact hebben gehad op het gezin.’

Het patroon: toedekken en hopen dat het overwaait

Het relaas van Lisa past in een patroon van toedekken en wegstoppen. Eind 2012 speelde er een kwestie in Oeganda, waarbij Mattheus de leider van een ‘kinderdorp’ in bescherming nam nadat zeven jongens verteld hadden dat deze man hen ’s nachts zou ‘melken’ en in enkele gevallen zou hebben verkracht. Hij stuurde de eerder genoemde Daniël Renger direct na publicatie van mijn artikel hierover naar Oeganda om de zaak toe te dekken.

Ook eerdere ophef over ondermeer de wonderbaarlijke vondst van goudstof in Mattheus’ bijbel, frauduleuze genezingsclaims op het zendingsveld in Birma, controversiële gebedsreizen naar Noord-Korea en het op straat oppikken van ‘weeskinderen’ in Oeganda werd bezworen door de boodschapper in diskrediet te brengen of simpelweg alles te ontkennen.

En eind vorig jaar kwam ook een andere misbruikzaak uit House of Heroes voor de rechter. Marijn de V., lid van de kerkband en ten tijde van het misbruik het vriendje van Van der Steens oppas, werd veroordeeld tot twaalf maanden voorwaardelijke celstraf, na aftrek van het voorarrest van zeventien dagen.

Dit nadat hij als oppas van twee andere gemeenteleden hun beide dochters, van vijf en zes jaar, misbruikt had. Hij streelde de meisjes over hun geslachtsdelen en de oudste van de twee werd door De V. gevraagd zijn eigen geslachtsdeel aan te raken.

De ouders van de meisjes rekenden net als Lisa op steun vanuit de kerk, maar kregen volgens hen nul op het rekest. De stap naar de politie werd zelfs afgekeurd door de kerkleiding, officieel vanwege de psychische schade die de kinderen zouden ondervinden van een rechtszaak.

Moeder Talina is ruim een jaar na dato nog altijd aangeslagen: ‘Mijn oudste dochter is geestelijk echt aangeslagen. Ze krijgt intussen EMDR-therapie. Ook ik heb de ene nachtmerrie na de andere over de zaak. In de kerk zijn we niet meer welkom, terwijl Marijn alweer naar conferenties van de kerk gaat.’

Tot op de dag van vandaag horen ze niets meer van Van der Steen. ‘Ik voel me vreselijk in de steek gelaten,’ vertelt Talina. ‘Tot dit gebeurde was de kerk mijn hele leven. Nu kijken kerkleden mij niet eens aan als ik ze op straat tegenkom. Er wordt gefluisterd dat we het zouden hebben verzonnen. Terwijl: Marijn heeft alles bekend. Je mag het gerust opschrijven: van mij mogen dit soort kerkleiders zo van de kansel worden getrapt.’

Hoe dit steeds weer kan gebeuren

Wie in House of Heroes wordt opgenomen, kan het verleden achter zich laten en een nieuwe start maken - voor God is alles vergeten en vergeven, meent de kerkleiding. Het leidt tot een situatie waarin slachtoffers vogelvrij zijn en daders tot op zekere hoogte vrij spel hebben.

Religieantropoloog Miranda Klaver zucht als ze het hoort: ‘Leiders in dit soort kerken hebben de neiging zichzelf tot het slachtoffer te maken.’ De leider is van God gezonden en geniet als het ware een beschermde status.

Ze geeft aan dat House of Heroes in Nederland weliswaar een extreem geval is, maar dat er allerlei informele lijnen lopen tussen de meer en de minder radicale takken van de pinksterkerk.

Zo wijst ze op gebedsconferenties waar ook Mattheus van der Steen en andere sterren uit het internationale pinkstercircuit het podium delen met vertegenwoordigers van meer gevestigde kerken.

‘Het is voor traditionele kerken, zeker in de pinksterwereld, moeilijk dit type leiderschap al te luid te veroordelen. Ze zien ook dat dit de succesverhalen zijn, terwijl hun eigen kerken in rap tempo vergrijzen. Getalsmatige groei wordt nu eenmaal als een krachtig bewijs gezien voor de aanwezigheid van Gods geest.’

Hoe de zaak afliep

Eerder dit jaar kondigde Mattheus van der Steen een sabbatical aan, een tijd van ‘rust en overleg.’ Hij heeft zijn taken als voorganger intussen weer hervat. Tijdens zijn afwezigheid werden zijn taken waargenomen door Daniël Renger, de man die ooit een profetie over Van der Steen ontving en bij elke kwestie rond de kerk als een beschermengel voor hem in de bres springt.

Het wekt dan ook weinig verbazing dat het Renger is die deze week namens de kerkleiding een mail met vragen beantwoordt. Hoewel deze artikelen nog niet weerlegd zijn, zit hij nog altijd in zijn maag met eerdere artikelen die ik over House of Heroes schreef. ‘Zolang jij niet van plan bent te rectificeren of openlijk excuses te maken voor jouw gebrek aan journalistieke ethiek zien wij geen enkele reden om jou nu wel vertrouwen te geven door te reageren op jouw vragen. [...] We zullen op geen enkele wijze enige vorm van medewerking aan jouw vorm van journalistiek bedrijven leveren. [...] We wensen je wijsheid toe.’

Rebekah, de vrouw met wie Van der Steen twaalf jaar terug zijn conglomeraat aan stichtingen en bedrijven is begonnen en met wie hij drie kinderen heeft, is sinds 22 maart 2018 officieel gescheiden.

Ze geeft aan dat ze na de gebeurtenissen in België had verwacht dat Van der Steen Lisa in bescherming zou nemen. Na deze suggestie werd Rebekah door haar man volgens haar overal buiten gehouden, omdat ze ‘te emotioneel betrokken’ zou zijn. ‘Ik ontdekte dat mijn man roofdieren in bescherming neemt. Dat heeft mij de ogen geopend.’

Ik ontdekte dat mijn man roofdieren in bescherming neemt. Dat heeft mij de ogen geopend

Lisa’s huidige studie ligt door de rechtszaak vrijwel stil. Ze krijgt nog altijd intensieve therapeutische begeleiding. ‘Ook al maakt Michael fysiek geen deel meer uit van mijn leven, in mijn denken beheerst hij mij nog heel veel. [...] Alsof ik niet kan leven zonder dat Michael mij in de rede valt, in mijn gedachten en in mijn dromen ‘s nachts.’

Michael betoont spijt in de rechtbank, maar alleen tegenover zijn vrouw. Tot het laatst toe blijft hij volhouden dat Lisa hém verleidde. ‘Ik voel me niet eens tot haar aangetrokken, seksueel gezien.’ Het door de rechtbank gelaste onderzoek moet meer duidelijkheid geven over zijn verhaal en de mate waarin hij toegerekeningsvatbaar is.

Lisa: ‘Ik vind het vreselijk dat hij geen verantwoordelijkheid neemt voor zijn daden. Juist dat maakt het risico op herhaling groter.’ Hoewel ze van de kerk geen aangifte mocht doen omdat dit te belastend zou zijn voor Michaels kinderen, deed ze het juist voor hen, zegt ze.

‘Met naar bed brengen wreef hij eigenlijk altijd over mijn borst. Hij zei dat hij mijn vader was en dat het heel normaal was. Als hij zijn dochter naar bed bracht mocht hij ook over haar borst aaien, dus mocht dat bij mij ook. Ik ben heel erg bang dat hij ook zijn eigen kinderen gaat misbruiken als hij het idee heeft dat God hierover spreekt. Hij gelooft nog steeds dat hij een profeet is. Wie voorkomt dat er met zijn kinderen niet soortgelijke dingen gaan gebeuren?’

Nu het in de zaak vandaag eindelijk tot een uitspraak is gekomen blikt Lisa nog eenmaal terug. ‘Toen ik vanmorgen wakker werd dacht ik: het maakt me niets uit of het nu 2 of 14 maanden celstraf word. Als hij maar niet wordt vrijgesproken. Het raakt me dat ik nu eindelijk erkenning krijg voor wat er is gebeurd en dat de rechtbank mij ook als betrouwbaar ziet. Door Michael, zijn advocaat en door de kerk werd ik als onbetrouwbaar neergezet. Ik zou het allemaal zelf ook gewild hebben, terwijl de rechtbank nu duidelijk zegt dat dit in alles een context van afhankelijkheid heeft plaatsgevonden. En dat hij daar misbruik van gemaakt heeft.’

Hoewel de kerkleiding aanvankelijk alles ontkende, heeft kerkleider Van der Steen in een tweetal bijeenkomsten deels het boetekleed aangetrokken. Toch maakt Lisa zich geen illusies. ‘Nog steeds zullen er mensen in de kerk zijn die dit vonnis op een of andere manier rechtpraten. Het is ‘een stukje verdrukking’, zullen ze dan zeggen. Ze zullen de straf voor Michael vergelijken met de apostel Paulus, die ook in de gevangenis heeft gezeten. Of ze zullen zeggen dat de Geest van Izebel hier aan het werk geweest is {een uitdrukking die in pinksterkringen duidt op duivelse invloeden). Ik heb lang genoeg rondgelopen in die wereld om te weten dat God daar boven de rechtbank staat.’

Ben je slachtoffer van aanranding of verkrachting, neem dan contact op met Slachtofferhulp Nederland. Zit je zelf in een gesloten groep en wil je daaruit? Neem dan contact op met Sektesignaal Nederland. Heb je te maken met (seksueel) geweld in de huiselijke sfeer? Neem dan contact op met ‘ Veilig Thuis’.

Bij het maken van dit artikel werd ik bijgestaan door diverse collega’s. Rufus Kain en Nadia Mensink bezochten zittingsdagen en verrichtten researchwerkzaamheden. Journalist Romee Boots en religieonderzoeker Miranda Klaver waren actief als meelezer. Dinsdag 31 oktober volgt een artikel over hoe deze kerk in de bredere context van de pinksterkerk past.

Verder lezen?