In 3 minuten: zo zit het met de klimaatzaak van Milieudefensie tegen Shell

Wat is er gebeurd?

Milieudefensie daagt Shell voor de rechter omdat het bedrijf blijft bijdragen aan gevaarlijke klimaatverandering. De milieuorganisatie stelt Shell formeel aansprakelijk voor diens bijdrage aan het probleem.

Wat wil Milieudefensie?

Milieudefensie eist dat Shell zijn olie- en gasproductie afbouwt zodat het concern in 2050 geen uitstoot van het broeikasgas CO2 meer veroorzaakt - niet door de eigen activiteiten noch door de verkoop van producten die vervolgens door anderen worden gebruikt.

Waarom stapt Milieudefensie naar de rechter?

Shell kent de risico’s van olie- en gasproductie voor het klimaat al decennia, maar blijft erin investeren. Volgens Milieudefensie creëert Shell daarmee een gevaar voor de samenleving. Het Nederlandse recht bevat een norm die zegt dat je niet willens en wetens onnodig gevaar voor anderen mag creëren. Shell laat andere opties links liggen om uitstoot te voorkomen en is daarom aansprakelijk, claimt Milieudefensie.

Maar Shell investeert toch al in windparken en andere oplossingen?

Ja, dat klopt, maar op het geheel van Shells investeringen gaat gemiddeld slechts 2 tot 5 procent naar de ‘schone’ divisie van het bedrijf. Het concern heeft de ambitie om in 2050 zijn vervuiling te halveren, maar dat is onvoldoende om ‘gevaarlijke klimaatverandering’ te voorkomen.

Kan een Nederlandse rechter een multinational als Shell beteugelen?

Shell is, gemeten naar de dagelijkse productie van olie en gas, het zevende oliebedrijf ter wereld.Het veroorzaakt vier keer zoveel uitstoot als Nederland. Maar omdat het hoofdkantoor in Den Haag zit, en omdat Shell het klimaatbeleid daar maakt, mag de Nederlandse civiele rechter zich erover uitspreken.

Er is eerder een klimaatrechtszaak geweest, van Urgenda tegen de Nederlandse staat. De rechter heeft de overheid toen de verplichting opgelegd de uitstoot te beperken. Zo’n koerswijziging wil Milieudefensie nu bij Shell afdwingen.

Wat geeft Milieudefensie recht van spreken?

Volgens het Nederlandse recht mogen organisaties die opkomen voor een bepaald belang zich bij de rechter melden als dat belang wordt geschaad. Milieudefensie vecht naar eigen zeggen voor een ‘schone en rechtvaardige wereld’ en vindt dat Shell dat belang schaadt.

Maar het uitstoten van CO2 is toch niet tegen de wet?

Dat klopt. Shell heeft vergunningen voor al zijn projecten. Maar dat een bedrijf zich aan de regels houdt, vrijwaart het niet van aansprakelijkheid voor veroorzaakte schade. Als je een gevaarlijke situatie ziet aankomen en je kunt haar voorkomen, moet je dat ook doen, zegt het Nederlandse recht. Dat geldt voor de overheid, voor burgers en voor bedrijven.

Is Shell zelf wel het probleem? Het zijn toch de consumenten die de brandstoffen gebruiken?

Inderdaad. Maar de bijdrage van iedere burger aan het probleem is verwaarloosbaar klein. Shell veroorzaakte bijna 2 procent van alle CO2-uitstoot sinds de industriële revolutie - voldoende om aansprakelijk te zijn voor dat deel van het probleem, vindt Milieudefensie. Wereldwijd zijn er slechts zes bedrijven die méér uitstoot hebben veroorzaakt.

Burgers hebben relatief weinig opties om helemaal van olie, kolen en gas af te komen en het beleid te beïnvloeden. Shell heeft veel invloed in binnen- en buitenland en investeert jaarlijks 20 tot 25 miljard dollar. Dat brengt een grotere verantwoordelijkheid met zich mee.

Is het de eerste keer dat zoiets gebeurt?

Ja. Er spelen in de VS en Duitsland ook klimaatrechtszaken, maar daarin eisen de aanklagers geld van fossiele-energiebedrijven om maatregelen te betalen tegen de gevolgen van klimaatverandering. De zaak van Milieudefensie is wereldwijd uniek omdat een koerswijziging van een olieconcern wordt geëist.

Behalve tegen bedrijven zijn er ook klimaatzaken tegen overheden die te weinig doen om de schade te beperken. Urgenda is daar een voorbeeld van, maar ook in Pakistan en Nieuw-Zeeland hebben rechters gevonnist dat het klimaatbeleid van de overheid onvoldoende was.

Maakt Milieudefensie kans gelijk te krijgen van de rechter?

Moeilijk te zeggen. Een van de cruciale vragen is of Shell een ‘zorgplicht’ heeft. In de klimaatzaak die Urgenda voerde tegen de staat, vond de rechter dat de staat te weinig deed om burgers tegen gevaarlijke klimaatverandering te beschermen. Maar de staat is er voor het algemeen belang én heeft z’n handtekenig gezet onder het klimaatakkoord van Parijs.

Shell heeft dat niet gedaan en de primaire verantwoordelijkheid van een beursgenoteerd bedrijf is geld verdienen voor de aandeelhouders. Of Milieudefensie toch hard kan maken dat de olie- en gasgigant een eigen verantwoordelijkheid heeft die hij niet neemt - dat moet nog blijken. Het zou een precedent scheppen waar alle olie- en gasbedrijven wereldwijd van huiveren.

Verder lezen?