We Are the Best, een ode aan vrijblijvende opstandigheid

Om jezelf te worden moet je toch op z’n minst je haar een keer goed verknippen. Je kapsel laat zien wie je bent, en vooral ook wie niet. Helemaal als je dertien bent en je elke dag begeeft in de arena die de schoolkantine heet.

De vriendinnen Bobo en Klara, protagonisten in het nieuwe tienerportret We Are the Best van de Zweedse regisseur Lukas Moodysson, nemen hun kapsel serieus. Dat van Bobo is een zelfgeknipte ragebol; Klara draagt een aaibaar hanenkammetje. (Echt hardcore zijn ze nog niet.) ‘Weten jullie niet dat punk dood is?’, pest een keurig gekapt schoolgenootje, maar de twee laten zich niets vertellen.

Zo dood kan punk dan trouwens nog niet zijn: de film, die gebaseerd is op de graphic novel van Moodyssons vrouw Coco, speelt zich af in de vroege jaren tachtig in Stockholm. Daar brengen Klara en Bobo hun tijd door op hun met posters behangen slaapkamers – boze bordjes op de deur om gênante ouders buiten te houden – luisterend naar tegendraadse, schreeuwerige bandjes.

Buiten die slaapkamers ruziën de vader en moeder van Klara en ontvangt Bobo’s alleenstaande moeder luidruchtige vrienden. In het huis woedt dat rommelige, beschonken feestgedruis waar Scandinavische cinema een patent op lijkt te hebben: warm, ongepolijst, Europees. Bobo trekt zich getergd terug, smijt de deur dicht en belt Klara. Of ze het echt meende, van die punkband die ze wilde beginnen.

Klara meent het nog steeds. Tijdens de gymles – niemand wil ze in hun team – bedenken ze hun eerste anarchistische songtekst: Stop de sport! In het lokale jeugdhonk confisqueren ze vervolgens de oefenruimte en voorzien hun strijdkreet van gepaste begeleiding. Spelen kunnen ze niet, het is vrolijk rammen en raggen op het drumstel en de basgitaar. De punkessentie hebben ze alvast te pakken.

Moodyssons vrolijkste werk tot nu toe

Zo ordeloos, onbezonnen en aandoenlijk ongemakkelijk als die oefensessie, is Moodyssons hele film. Het is misschien wel zijn vrolijkste werk tot nu toe. Geen mensensmokkel, misbruik of overspel. Zelfs geen coming-out-drama zoals in het lieve Fucking Åmål. Qua sfeer doet We Are the Best nog het meest denken aan het kleurige en chaotische Together (Tilsammen) over een woongroep in de jaren zeventig, waarin maatschappelijke idealen het afleggen tegen dagelijkse menselijke besognes.

Hoe hard ze ook hun best doen om anders te zijn, in hun vrijblijvend activisme voegen de pubers zich natuurlijk naar het stereotype van de alternatieve dwarsligger

Idealen zijn ook de nieuwe hobby van Klara en Bobo. In Afrika sterven kinderen, zo laten ze nergens na te onderstrepen; de bom kan elk moment vallen en het kapitalisme is de bron van al het kwaad. Hoe hard ze ook hun best doen om anders te zijn, in hun vrijblijvend activisme voegen de pubers zich natuurlijk naar het stereotype van de alternatieve dwarsligger. De film steekt er mild de draak mee, toont net als in Together de kinderlijke naïviteit ervan, de impotentie ook.

Maar het mooie aan We Are the Best is dat het niet alleen lachen is om Klara en Bobo. Moodysson wendt zijn uitzonderlijke talent aan om de puberervaring invoelbaar te maken. Subtiele, woordloze momenten – een schuchtere blik in een weerspiegelende ruit, lamlendig gehang op bed – verraden de typisch dertienjarige onzekerheid onder al dat relgedrag. 

Die met die bril

Vooral de contemplatievere, minder brutale Bobo kampt met twijfels over haar uiterlijk. Is die ragebol wel ruig genoeg? Ben ik niet gewoon lelijk? Ook de omgeving helpt niet mee: meermaals worden de meisjes toegeschreeuwd en uitgelachen door pestkoppen. Klara geeft ze de vinger, maar Bobo kan zich er niet helemaal voor afsluiten.

Als ze de knappe maar brave blondine Hedvig (die echt gitaar kan spelen) bij hun band vragen begint Bobo zich echt ondergeschikt te voelen. Klara is dominant, Hedvig is getalenteerd en beiden vallen beter in de smaak bij het andere geslacht. Dat blijkt als ze contact zoeken met een jongensband.

De mannelijke punks gaan duidelijk een stapje verder. Meer leer, meer metaal, puntigere kapsels. En ook met vrouwen weten ze wel raad. Als de meisjes even niet luisteren, fluistert de ene tegen de andere: ik neem Hedvig, neem jij Klara. Bobo – ‘die met die bril’ – valt buiten de boot. In een prachtig shot, op het dak van een besneeuwd flatgebouw, laat Klara zich voorzichtig omhelzen door een van de jongens, terwijl Bobo provocatief de rand opzoekt.

We waren toch tegen make-up?

De toon is Moodyssons: bitterzoet, overhellend naar blijheid, maar toch ook met oog voor de schaduwzijden. In We Are the Best ligt de nadruk op onschuld – de hoofdrolspeelsters zijn zo schattig dat ze inderdaad weggelopen lijken uit een stripverhaal – maar ook daar waar die onschuld grenst aan onvoorzichtigheid of dreigt om te slaan in kwaaie wil, wordt ingezoomd.

Ook daar waar onschuld grenst aan onvoorzichtigheid of dreigt om te slaan in kwaaie wil, wordt ingezoomd

Bobo, in een zwakker moment, waagt het om de nieuwe ‘verkering’ van Klara stiekem te bellen en hem op te zoeken. Resultaat: bitch fight junior, met Hedvig als christelijke bemiddelaar.

Behalve over losweken uit het nest, gaat de film hier in op de dynamiek van de vrouwenvriendschap, de driehoeks-vrouwenvriendschap om precies te zijn. Wat er tussen de meisjes al broeit, wordt op de spits gedreven wanneer er testosteron in het spel komt. Mooi detail is dat Klara plotseling make-up draagt. Een jaloerse Bobo protesteert onder het vaandel van hun activisme: we waren toch tegen make-up?

We blijven altijd dertien

Moodysson is geïnteresseerd in de spanningen die volwassen emoties als jaloezie en hypocrisie opleveren voor opgroeiende mensen die zich er voor het eerst geconfronteerd mee zien, het buitenproportionele maar begrijpelijke drama dat ermee gepaard gaat.

Het verrassend universele verhaal – Moodyssons jongerenfilms zijn zeker niet exclusief voor jongeren – toont wat idealisme en activisme maar al te vaak zijn (ook als je de dertien al bent gepasseerd): manieren om je identiteit mee vorm te geven. Lifestyle. En, misschien wel de kern van de film, heel veel lol.

We Are the Best doet dan ook niet moralistisch over zulke vrijblijvendheid. Deze ode aan opstandigheid geeft je het gevoel dat iedereen ergens nog een beetje dertien is, en dat ook zal blijven. 

YouTube