Deze rechts-populistische complottheorie wil maar niet verdwijnen

Een linkse elite heeft doelbewust de deuren naar Europa opengezet voor een invasie van moslims. Het doel van deze elite (en van de moslims) is niets minder dan de vernietiging van onze cultuur.

Zie hier een complottheorie die al bijna twee decennia verspreid wordt binnen rechts-populistische en -extremistische kringen. Als we de ontwikkeling van deze theorie volgen, zien we dat ze telkens in een andere gedaante terugkeert, te weten in het idee van Eurabië, het Coudenhove-Kalergiplan of in varianten op het ‘cultureel marxisme’.

Wat houden deze theorieën precies in, waar komen ze vandaan en wie verspreidt ze?

De eerste complottheorie: Eurabië

De term Eurabië is aan het begin van het vorige decennium gemunt door de Brits-Zwitserse schrijver Bat Ye’or, pseudoniem van Gisèle Littman. Volgens haar hebben Europese politici en Arabische regimes sinds de vroege jaren zeventig samengespand om immigratie van moslims naar Europa te stimuleren.

Die moslims zouden samenklonteren in steden om van daaruit een heilige oorlog, een jihad, te voeren tegen de oorspronkelijke Europese bevolking, om de boel langzaam over te nemen.

Tot die tijd zou een schimmig overlegorgaan, de Euro-Arab Dialogue (EAD), dankzij allerlei machinaties in media, op universiteiten en op scholen, de Europese geesten rijp maken voor onderwerping aan de islam, waarbij kritiek op de religie uit den boze is (een houding die dhimmitude wordt genoemd). Deze complottheorie pende Ye’or neer in haar boek Eurabia: The Euro‐Arab Axis, dat in 2005 verscheen.

Andere auteurs hebben op dit thema - doelbewuste capitulatie van Europese elites voor de islam - voortgeborduurd. De bekendste onder hen is wellicht de Italiaanse schrijfster Oriana Fallaci.

‘Europa is Europa niet meer, maar Eurabië, een kolonie van de islam’, schreef Oriana Fallaci

Zij hamerde er begin vorig decennium op dat ‘Europa Europa niet meer is, maar Eurabië, een kolonie van de islam, waar de islamitische invasie niet alleen een fysieke gebeurtenis is, maar zich ook voltrekt in mentale en culturele zin’.^*

Het idee van Eurabië kwam niet uit de lucht vallen, maar bevat enkele thema’s die telkens terugkeren. Een van de belangrijkste is het idee van het verval van de Europese beschaving, dat erg doet denken aan De ondergang van het Avondland van Oswald Spengler, een boek dat weer vol in de belangstelling staat en dat onlangs in het Nederlands is vertaald.

Een ander belangrijk thema is dat van de botsing der beschavingen, verwoord in het invloedrijke essay^* en boek van de Amerikaanse politicoloog Samuel Huntington: The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order, dat in 1996 verscheen. Huntington betoogt daarin dat toekomstige oorlogen vooral zullen uitbreken vanwege culturele en identitaire verschillen tussen bevolkingsgroepen en niet zozeer om economische of politieke doelen te verwezenlijken.

De islam als fascistische ideologie

Een derde thema in de ‘Eurabia-theorie’ is het vermeende fascistische, of in ieder geval zeer gewelddadige karakter van de islam, zoals verwoord in een ander belangrijk werk uit de jaren negentig: het essay The Roots of Muslim Rage van Bernard Lewis.

Lewis schildert de islam hierin af als een fascistische ideologie, een ‘cultus van moorddadig geweld die dood en vernietiging verheerlijkt en de innerlijke vrije geesteswereld verafschuwt’.^* Een gematigde islam zou niet bestaan en moslims zijn sowieso niet te vertrouwen, is de gedachte.

Er zijn ook schrijvers en denkers die niet per se in een complot geloven, maar wel bouwen op één of meerdere van de hierboven benoemde thema’s, en daarbij ook de term Eurabië gebruiken. Zij vinden dat de huidige (linkse) elite te zachtaardig of naïef is en de gevaren van een aanstaande islamitische overname niet wil erkennen.

De Britse schrijver Douglas Murray, auteur van het recente The Strange Death of Europe, is een belangrijke stem in deze groep. Kun je ‘Eurabië’ dan wel een complottheorie noemen?

Is Eurabië wel een complottheorie?

Volgens sociaal-psycholoog Jan-Willem van Prooijen (Vrije Universiteit, Amsterdam), die onderzoek doet naar complotdenken, moet een complottheorie aan vijf voorwaarden voldoen wil ze zo genoemd kunnen worden.

1. Een complottheorie legt verbanden die niet altijd evident of logisch zijn. Dat geldt in elk geval voor de Eurabië-theorie. Daarin wordt de oliecrisis verbonden aan de jihad en aan ‘vijfde colonnes’. En een obscuur overlegorgaan, de EAD, zou invloed hebben op het curriculum van universiteiten en scholen en op de redactionele koersen van media.
2. Er is altijd intentionaliteit in een complottheorie; dingen gebeuren niet toevallig of door meer abstracte krachten. In dit geval worden de deuren van Europa doelbewust opengezet door een (linkse) Europese elite om de eigen samenleving te ondermijnen.
3. Er zijn altijd coalities, er is altijd een groep. Hier: de Europese elites (meervoud) die samenwerken met Arabische regimes.
4. Een complottheorie is altijd vijandig van aard. Je hebt ook goedaardige complotten - we zweren als volwassen ook altijd samen rond Sinterklaas. Dat noemen we geen complottheorie. Hier is sprake van een kwaadaardig complot, gericht tegen de Europese bevolking.
5. Een complot is altijd geheim, het vindt plaats achter de schermen. Bat Ye’or onthult geheime machinaties in haar boek en probeert onze ogen te openen voor wat verborgen had moeten blijven.

Waar duikt de theorie op?

Terrorismedeskundige Jelle van Buuren (Universiteit Leiden) heeft in kaart gebracht waar de discussie over Eurabië lange tijd plaatsvond. In Europa leefde het idee bijvoorbeeld sterk bij de zogenoemde Defence Leagues, actiegroepen die in verschillende landen in de tweede helft van het vorige decennium zijn opgericht om zich tegen de veronderstelde islamisering te verzetten.

Daarnaast was er een aantal stichtingen, zoals Stop Islamisation of Europe (SIOE) van Robert Spencer^* en Stop Islamisation of America van Pamela Geller,^* dat veel aan propaganda deed. Spencer is ook eigenaar van het populaire islamofobe blog Jihadwatch. Zowel Spencer als Geller zijn veelgevraagde sprekers in rechtse kringen en treden ook op in conservatieve en rechtse media.

In Nederland werd ruim tien jaar geleden vooral op marginale blogs, die meestal niet meer bestaan, veel over Eurabië gesproken. Voorbeelden zijn Hoeiboei,^* AmsterdamPost,^* Het Vrije Volk en enkele Fortuynistische fora. Ook op enkele libertarische blogs, zoals Vrijdenker, werd geregeld over Eurabië geschreven. Uiteraard was het ook een onderwerp op enkele rechts-radicale- en extremistische weblogs.

Af en toe dook Eurabië ook op in de reguliere media en dan vooral op de opiniepagina’s. Daar werden, bijvoorbeeld door Arabist Hans Jansen, termen als ‘dhimmitude’, al dan niet vrijwillige onderwerping aan moslims, voor een breder publiek geïntroduceerd. Volgens hem liet de Nederlandse elite zich ‘in naam van de islam’ intimideren.^*

Hoe is deze theorie politiek ingezet?

De LPF introduceerde het concept Eurabië in de Tweede Kamer. In 2006 bood parlementslid Mat Herben de tekst aan van een lezing die Bat Ye’or even daarvoor op een bijeenkomst van de LPF had gegeven, aan toenmalig minister Ben Bot van Buitenlandse Zaken. Herben wilde van de minister weten ‘aan welke toezeggingen Nederland is gebonden door de onderonsjes die Franse en Spaanse politici hebben met de Arabische wereld.’^*

Even later begon Wilders de term te gebruiken. Hij zei bijvoorbeeld al in 2007 dat de Haagse ‘laffe’ elite meewerkte aan ‘de transformatie van Nederland in Nederarabië als provincie van de islamitische superstaat Eurabië’. Rond zijn proces in 2010 (wegens haatzaaien) zei hij: ‘Door heel Europa vechten de multiculturalistische elites een totale oorlog uit tegen hun bevolkingen. Met als inzet de voortzetting van de massa-immigratie, uiteindelijk resulterend in een islamitisch Europa - een Europa zonder vrijheid: Eurabië.’

Wat heeft Anders Breivik met deze theorie te maken?

Op 22 juli 2011 vermoordde Anders Breivik in Oslo en op het Noorse eiland Utøya 77 mensen. Vlak voor zijn daad stuurde hij een manifest^* van 1.500 pagina’s naar zo’n duizend personen en organisaties. In dit manifest zette hij zijn motieven voor zijn terroristische daad uiteen.

Volgens Breivik verviel het christelijke Europa tot Eurabië, een term die hij 174 keer noemde. Hij zag zichzelf als een moderne kruisvaarder die met geweld de linkse elite – in zijn woorden ‘cultureel marxisten’, waarover zo meer – moest bestrijden omdat ze aan de onderwerping aan de Islam zou meewerken.

Na deze terroristische aanslag leek de term Eurabië besmet. Enkele inspiratiebronnen van Breivik - onder wie Geert Wilders, maar ook de blogger Fjordman en de website Gates of Vienna - voelden zich geroepen expliciet afstand te nemen van Breivik en zijn gedachtegoed.

Op naar het cultureel marxisme

Het cultureel marxisme is een andere invloedrijke complottheorie. Breivik verwees er bijna honderd keer naar in zijn manifest.

In tegenstelling tot het concept Eurabië is het idee van het cultureel marxisme na Breivik niet in het ongerede geraakt. Sterker nog, de theorie is de laatste jaren aan een opmars bezig. Ze heeft enkele raakvlakken met ‘Eurabië’, maar er zijn ook verschillen.

De oorsprong van de theorie ligt in de jaren dertig. De Italiaanse marxist Antonio Gramsci moest erkennen dat het proletariaat zich niet tot revolutie liet verleiden louter op basis van economische omstandigheden. De gemiddelde arbeider bleek zich vooral te laten leiden door traditie, cultuur, religie en nationalisme en niet door solidariteit met de eigen klasse, laat staan door internationale solidariteit.

Marxisten moesten daarom zogenoemde meta-politiek bedrijven, vond hij. Ze moesten niet alleen met politieke middelen de revolutie dichterbij brengen, maar zich geduldig maar consequent inzetten om de dominante cultuur te veranderen en daarmee tradities, religie en nationalisme langzaam af te breken.

Gramsci stierf in een gevangenis van het Mussolini-regime. Maar het idee van omverwerping door middel van cultuurverandering zou volgens de huidige complotdenkers zijn opgepakt door de Frankfurter Schule.

Deze groep linkse (en vooral Joodse) sociologen en filosofen zou voor en na de Tweede Wereldoorlog via media, wetenschap, scholing en cultuur het gewone volk feminisme, diversiteit, antikolonialisme, seksuele emancipatie en andere moderniteiten hebben opgedrongen: alles om de traditionele maatschappij te vernietigen.

Veel onderwerpen werden door de linkse elite als politiek incorrect bestempeld en buiten de aanvaardbare discussie geplaatst. Uiteindelijk moet iedereen buigen voor de wil van deze linkse elite.

Welke varianten zijn er?

Net als Eurabië is de complottheorie van het cultureel marxisme flexibel en zijn er verschillende varianten van in omloop.

Zo zijn er extreemrechtse varianten, die vooral inzoomen op het Joodse karakter van de Frankfurter Schule. De populaire YouTube-vlogger Black Pigeon Speaks bijvoorbeeld verspreidt die benadering. Joden zouden een vijfde colonne vormen, die bezig zijn onze beschaving van binnenuit te vernietigen.

De meeste varianten richten zich echter tegen de linkse elite die doelbewust de samenleving zou willen verzwakken.

De EU is een megalomaan, socialistisch project, dat de identiteit van de deelnemende landen wil vernietigen

Op De Dagelijkse Standaard, een rechts weblog, wordt bijvoorbeeld de EU afgeschilderd als een cultureel marxistisch project. ‘De helaas door het merendeel van de politici bejubelde EU is een bureaucratische moloch, en een geldverslindend, megalomaan, socialistisch project, dat erop is gericht de identiteit van de deelnemende landen te vernietigen en Europa in chaos te storten op weg naar een Nieuwe Wereld Orde. Vrijheid en democratie worden op het spel gezet door een elite, die zichzelf bovenmatig beloont.’^*

Ook de huidige diversiteitsdiscussie wordt nogal eens afgeschilderd als een cultureel marxistisch project. Bart Nijman, schrijver op GeenStijl, omschrijft cultureel marxisme als ‘de identiteitspolitieke strijd tegen “maatschappelijke constructies” die verantwoordelijk zouden zijn voor de “onderdrukking” van minderheden, oftewel de bekende “witte mannen zijn patriarchaatnazi’s”-retoriek.’ Om te besluiten: ‘Cultuurmarxisme, het bestaat. Het zit overal. Het moet dood.’^*

Waar komt de complottheorie vandaan?

Vermoedelijk is het zaadje voor de complottheorie geplant door de rechts-conservatieve schrijver Michael Minnicino. Hij schreef in 1992 het artikel^* ‘New Dark Age: Frankfurt School and ‘Political Correctness’’ in Fidelio, een obscuur blad van de Amerikaanse politicus Lyndon Larouche (een oud-marxist, complotdenker en filosoof, die meermaals een kansloze gooi heeft gedaan naar het presidentschap).

Aanvankelijk circuleerden deze ideeën alleen binnen deze zeer marginale aartsconservatieve groep. Rond de millenniumwisseling braken ze echter door tot een breder publiek. De uiterst rechtse denktank Free Congress Foundation produceerde in 1999 een video van een uur^* die de gevaren van het cultureel marxisme uiteenzette. Volgens de video hebben de leden van de Frankfurter Schule eerst geprobeerd de Duitse samenleving te vernietigen, en hebben ze hun kwaadaardige werk verplaatst naar universiteiten in de VS nadat ze voor Hitler waren gevlucht.

De Frankfurter Schule zou volgens de Foundation verantwoordelijk zijn voor niets minder dan:

• De uitvinding van racisme als beschuldiging (als in ‘je bent een racist’ als je Zwarte Piet zwart wilt houden).
• De ondermijning van het gezag van docenten.
• Seksuele voorlichting en stimuleren van homoseksualiteit bij kinderen.
• De bevordering van immigratie (om onze identiteit te vernietigen).
• Het stimuleren van excessief drinken.
• Teruglopend kerkbezoek.
• De afbraak van het gezinsleven
• De gebrekkige aandacht voor slachtoffers van misdrijven.
• De versimpeling van de media.
• De toenemende afhankelijkheid van grote groepen mensen van uitkeringen en andere overheidshulp.

Oud-presidentskandidaat Pat Buchanan maakte het concept een stuk populairder omdat het prominent figureerde in zijn bestseller The Death of the West: How Dying Populations and Immigrant Invasions Imperil Our Culture and Civilization (2001).

Ook Andrew Breitbart, oprichter van de rechtse nieuwssite Breitbart, omarmde de theorie van het cultureel marxisme

De rechtse commentator en schrijver Andrew Breitbart, oprichter van de nieuwssite die zijn achternaam draagt, omarmde de theorie aan het begin van dit decennium. Sindsdien is de term bon ton binnen de Amerikaanse extreemrechtse beweging, de Alt-right.

Via deze schrijvers en denkers is de term cultureel marxisme ook in Nederland bekend geraakt. Op verschillende blogs wordt al enkele jaren hierover gediscussieerd.

Afgelopen zomer was de term ineens overal in de reguliere media te vinden, mede door de opkomst van het Forum voor Democratie, waar leden en bestuurders openlijk deze ideeën uitdragen. Jurist Paul Cliteur, professor aan de Universiteit Leiden en adviseur van Thierry Baudet, heeft dit idee inmiddels ook omarmd. ‘Cultureel marxisten hebben geen rust voordat u onderworpen bent’, schreef hij in een stukje^* op ThePostOnline.

Hoe is deze theorie politiek ingezet?

De twee belangrijkste politici die geregeld over cultureel marxisme spreken zijn Martin Bosma (PVV) en Thierry Baudet (Forum voor Democratie). Beiden stellen dat de linkse elite erop uit is de samenleving te verzwakken of zelfs te vernietigen.

Martin Bosma schreef in zijn boek De schijn-élite van de valsemunters (2010) uitgebreid over de culturele marxisten. Die zouden een gevaarlijk soort cultuurrelativisme aanhangen, waarbij alles wat buitenlands is, goed is en alles wat Nederlands en blank, slecht. De witte Nederlander zou onnodig een schuldgevoel worden aangepraat over het koloniale verleden. Trots zijn op het eigen land had deze elite verboden verklaard.

Thierry Baudet heeft het bijvoorbeeld over een elite die ‘relatief kort geleden de intellectuele, culturele en politieke hegemonie verworven [heeft]’ en die ons nu ‘ten gronde’ richt. Daarnaast retweet hij video’s over cultureel marxisme op Twitter^* en vindt hij dat de Europese Unie ‘een cultuurmarxistisch project’ is dat ‘de vernietiging van de Europese beschaving’ tot doel heeft.

Tot slot: het Coudenhove-Kalergiplan

Vorig jaar kwam Robert de Haze Winkelman, toen nog lid van de raad van advies van het Forum voor Democratie, in opspraak omdat hij via Twitter informatie verspreidde over het zogeheten Coudenhove-Kalergiplan. Hij schreef daarbij: ‘Plan van Kalergi was om via massa immigratie (sic) de Europese mens te mengen tot een volgzaam soort komt erg dichtbij.’^*

Coudenhove-Kalergi was een Oostenrijkse diplomaat die zich voor en na de Tweede Wereldoorlog inzette voor vergaande Europese eenwording. Complotdenkers menen dat hij sinistere plannen had, namelijk het wegvagen van de Europese bevolking.

‘We zien momenteel de fusie van Europa met de Derde Wereld’, waarschuwt de uiterst rechtse blogger Bron

Zo schrijft de uiterst rechtse blogger E.J. Bron op zijn weblog^* dat het Kalergi-plan zich in ‘een vergevorderd stadium’ bevindt. ‘We zien momenteel de fusie van Europa met de Derde Wereld. De golf van interraciale huwelijken produceert ieder jaar duizenden mensen van gemengd ras: de ‘kinderen van Kalergi’.’

De theorie van Coudenhove-Kalergi wordt vaak in één adem genoemd met het idee van ‘omvolking’, waarbij de oorspronkelijke bewoners van Europa langzaam maar zeker (en vaak doelbewust) plaats moeten maken voor volkeren van buiten de Europese grenzen. Dit idee is afkomstig van de Franse extreemrechtse intellectuele beweging Nouvelle Droite, die ontstond in de jaren zestig, en is recentelijk opgepikt en gepopulariseerd door de Amerikaanse Alt-right.

Ook in Nederland wordt het omvolkingsdenken gepropageerd en niet door de minsten:

Oerthema’s

Eurabië, Coudenhove-Kalergi en ‘omvolking’ blijken oerthema’s te zijn die blijven terugkomen bij rechts-populistische complotdenkers. De kern is steeds een georganiseerde en doelbewuste omverwerping van de Europese cultuur door moslims. Steeds blijken die oerthema’s in een ander verhaal te worden gegoten: het narratief verandert een beetje en de verspreiders ervan passen het aan nieuwe omstandigheden en mogelijk een nieuw publiek aan.

Verder lezen?

Als je een goed beeld wilt krijgen van deze complotten en vooral waar ze vandaan komen, lees dan deze artikelen:

• ‘Dialectic of counter-enlightenment: the Frankfurt School as scapegoat of the lunatic fringe’, Martin Jay.^*
• ‘Een complottheorie van paranoïde rechts’, De Groene Amsterdammer.^*
• ‘You are now entering Eurabia’, Matt Carr.^*
• ‘The Muslim Conspiracy Theory and the Oslo Massacre’, Lizz Fekete.^*

Dit artikel is onderdeel van een langlopende serie over extreme politieke bewegingen. Deze serie wordt gesteund met een financiële bijdrage van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.^*