Kunnen Nederlandse politieke activisten een beetje memen? Mwah. Oordeel vooral zelf

In de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk hebben politieke bewegingen de meme, een grappig internetplaatje, ontdekt als propagandamiddel. Zowel vanuit linkse als rechtse hoek proberen politieke activisten met humor een serieuze politieke boodschap over te brengen of een politieke kandidaat aan een jeugdig publiek te verkopen.

Hoe zit dat in Nederland? Hebben politieke activisten hier al de kracht van memes ontdekt?

Het antwoord is ja, maar de inzet ervan als propagandamiddel staat hier nog wel in de kinderschoenen.

GroenLinks probeert de brave Klaver sexy te maken?

GroenLinks was een van de eerste partijen die actief memes inzette, vorig jaar voor de Tweede Kamerverkiezingen. Op de Facebookpagina Jesse Klaver Memes^* en op het Twitteraccount @DankKlaverMemes^* verschenen memes die vrijwilligers hadden gemaakt. Dit is een selectie van het materiaal.

De memes en de taal zijn duidelijk geïnspireerd op de succesvolle meme-campagne^* rondom de Amerikaanse presidentskandidaat Bernie Sanders.

Ik vind de Nederlandse memes echter minder geslaagd. Dat kan komen omdat ze een stuk minder professioneel zijn gemaakt dan die over Bernie Sanders. Daarnaast is Bernie Sanders als kandidaat een stuk kleurrijker dan de wat brave Jesse Klaver. En memes moeten het toch wel hebben van dat ruwe randje, van bijtende humor.

De Jongerenorganisatie Forum voor Democratie

De Jongerenorganisatie Forum voor Democratie (JFvD) probeert het trucje van 4chan af te kijken, zowel in thematiek als in de harde, grensoverschrijdende stijl van de memes. Deze jongeren zijn vooral actief op Discord, een onder gamers populaire chatdienst.

Ze leggen daar zelfgemaakte memes aan elkaar voor ter keuring en advies. Ook plaatsen ze er oproepen om memes strategisch in te zetten, bijvoorbeeld tegen de PVV, tijdens de recente gemeenteraadsverkiezingen.

Het Forum voor Democratie krijgt ook steun vanuit 4chan, althans, een klein groepje Nederlanders dat actief is op het ‘politiek incorrecte’ kanaal /pol/. Overigens denk ik niet dat het Forum op dit soort steun zit te wachten. Want die memes zijn nog wat harder dan op de officiële Discord van het JFvD.

Met een Pythonscript^* schraapte ik alle plaatjes van hun server en dit is een deel van de oogst.

Bij de memes komt een aantal thema’s vaker terug:

• de hyperbolische verheerlijking van Thierry Baudet als een soort redder des vaderlands;
• het afzeiken van Jesse Klaver en Alexander Pechtold;
• opvallend: ook het afzeiken van Yernaz Ramautarsing, de kandidaat voor de gemeenteraadsverkiezingen die zich na een rel heeft teruggetrokken;
• het dwepen met alt-rightsymboliek, zoals bijvoorbeeld de blue pill en de red pill uit de film The Matrix. De red pill zou tot de waarheid leiden, de blue pill houdt iedereen gevangen in een schijnwereld waar we niet meer zijn dan batterijen voor machines.^*

Nog verder naar links

Verder naar links heb je de Facebookpagina De rode jeugd. Hier vind je de wat hardere politieke memes op links.

Opvallend is dat vooral GroenLinks het moet ontgelden. Die wordt als verrader gezien van de communistische zaak. En als te soft. De Rode Jeugd gebruikt een aantal symbolen en thema’s die je ook op 4chan tegenkomt en lijkt meer overeenkomsten te hebben met de rechtse online tegencultuur dan met gematigd links.

En tot slot, memes voor de massa’s

Naar aanleiding van mijn vorige verhaal over memes als propaganda kreeg ik een wat verongelijkt bericht van één van de admins van de Facebookpagina Memes voor de massa’s.^* Hij stoorde zich eraan dat ik links niet zo effectief vond memen als rechts. De nieuwe Facebookpagina, een samenwerking tussen jongeren van GroenLinks, SP en PvdA, zou bewijzen dat ik ernaast zat.

Ik kwam hierna in contact met een andere admin, Tugay Filiz, student aan de Hogeschool Rotterdam en SP-activist. Hij vertelde me dat de pagina een maand of drie geleden ‘live’ ging om serieuze onderwerpen onder de aandacht van jongeren te brengen. Vaak lukt dat het best met een grap.

Voordat een meme de pagina op komt, wordt die in een wachtrij geplaatst en kunnen verschillende admins erop reageren. Zij kijken of de grap goed is (‘dat weet je gewoon’) en of de meme herkenbaar is en dus de aandacht weet te trekken.

De belangrijkste thema’s zijn het ageren tegen het kabinetsbeleid, maar ook het afzeiken van D66 (veel te veel naar rechts opgeschoven) en het Forum voor Democratie. De memes zijn iets minder braaf dan destijds tijdens de GroenLinks-campagne. Volgens Filiz is dat logisch: een campagne moet toch wat meer on message blijven. Straks moet je weer met elkaar om de tafel.

Ik zou zeggen: oordeel zelf over hun memes.

Dit artikel is onderdeel van een langlopende serie over extreme politieke bewegingen. Deze serie wordt gesteund met een financiële bijdrage van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.

Meer lezen?