Beste,

Nederland wordt bijna een zeldzaamheid. Na eindeloos overleg werden het eens over een toekomstig pensioenstelsel.

De deal werd maar niet helemaal. Pikt de overheid de rekening op, ten koste van de huidige werkenden? Het leek wel de tijd van centraal overleg en geleide loonpolitiek.

Even vreedzaam (maar niet zonder zorgen) was het beeld dat opdoemde uit rapporten van de Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) en het Sociaal en Cultureel Planbureau

Als een zwerm spreeuwen

Migratie is allang niet meer een kwestie van Turken en Marokkanen, Surinamers en Antillianen. Nederland is aangevuld met grote groepen vluchtelingen (Afghanen, Irakezen, Iraniërs en Somaliërs) en mobiele burgers uit de Europese Unie (Bulgaren, Polen en Roemenen). Syriërs zijn lang niet allemaal hoog opgeleid; de meeste hebben nog een lange weg te gaan.

Maar Nederland staat er meer open voor dan een aantal jaren geleden, de criminaliteit blijft dalen en het gevoel van onveiligheid neemt af. Nederlanders werken samen in de ontstane netwerksamenleving. Als een zwerm spreeuwen die - zonder leiding - in eenzelfde patroon bewegen, vertelde Hans Boutellier me in een bij het 25-jarig bestaan van ‘zijn’ Verwey-Jonker Instituut.

Italië, Spanje, Slovenië

Verderop in Europa zoekt en vindt de onvrede in populistische varianten een uitweg in de politiek.

1. Italië kreeg toch de van de noordelijke anti-immigratiepartij Lega en de zuidelijke Vijfsterrengeweging. Twee partijen die op onderdelen elkaars tegenpolen zijn, maar allebei kritiek hebben op de ‘oude politiek’ en de door Berlijn gedicteerde Europese economische politiek. Nu met een minister van Financiën die het land wil houden.

2. In Spanje viel de klassieke regering- over een hardnekkig en omvangrijk corruptieschandaal. De socialist leidt nu een nieuwe regering waarin hij samenwerkt met onder anderen separatistische Catalanen en Basken. Volgens sommigen een onder Spanje.

3. Slovenië kiest zondag een nieuw parlement. In de peilingen staat op winst. Hij wordt met de Hongaarse autocraat Orbán vergeleken en belooft een ‘migrantenvrije’ toekomst.

Staal inzet America First

President Trump heeft het opnieuw gedaan, althans hij heeft nu echt aangekondigd wat hij al tijden riep: met op staal en aluminium de eigen industrie steunen.

Dat hij tegelijkertijd de Amerikaanse staalverwerkende industrie treft, neemt hij op de koop toe. Hij verdedigt de maatregel mede op grond van de nationale veiligheidsbelangen. Dat komt hard aan bij ‘bondgenoten’ als Canada, de EU en Mexico.

De Britse regering-May, die na de brexit hoopt op een heel speciaal handelsverdrag met de VS, kan kiezen tussen de EU beledigen door Trumps daad te accepteren. Of meedoen met de harde die Brussel aankondigde namens de EU-landen (waar het VK nog bijhoort).

Als de ook wordt getroffen door Trumps handelsmuur dan ligt een handelsoorlog op de loer. Opnieuw laat Trump zien dat hij lak heeft aan de open, op verdragen gebaseerde naoorlogse wereld die Amerika met z’n bondgenoten opbouwde.

Democratie uit de tijd?

Afkeer van bestaande politieke praktijken is van alle tijden, verwerping van de instellingen en de regels die de democratische wereld hebben bestierd is een ander ding. Vaak gekoppeld aan ultranationalisme. Dat is waar populistische partijen hun kenmerk van maken.

Trump is het meest ingrijpende actuele voorbeeld. De vergelijkbare manier waarop aan de Britse kiezers is verkocht, is onverminderd actueel naarmate de Britse regering meer moeite heeft de beloften enigszins waar te maken.

Nu volgen de min of meer populistische experimenten in Italië, Spanje en wie weet Slovenië. Om maar te zwijgen over de heersende machten in Hongarije en Polen, waar de EU zich permanent zorgen over maakt.

Die steeds bredere ontwikkeling roept de vraag op of het concept democratie uit de tijd is. Daarover gaat een veelbesproken boek (Democracy vs. The People) en een met auteur Yascha Mounk.

En ten slotte...

... schreven leden van D66 een stuk over de in hun ogen onverstandige en overhaaste (poging tot) afschaffing van het raadgevend referendum door dit kabinet en de eigen minister van binnenlandse zaken.

Het is het eerste substantiële tegen wat de partij in het regeerakkoord heeft gedaan met principes waar D66 voor stond. Als bij een ervaren regeringspartij volgde een hoorbare stilte.