Overal eurofiele, luchtfietsende dinosaurussen

Daar in Den Haag vallen ze in aanbidding voor Nederland. Het is een wat wonderlijke kritiek, die de volksvertegenwoordigers in de Tweede Kamer dan ook zelden treft. Europarlementariërs krijgen evenwel regelmatig het verwijt dat ze verblind zijn door liefde voor Europa. 

Zo zei oud-minister van Financiën Wouter Bos afgelopen zondag bij  een debat in De Balie: ‘Van het Europese Parlement hoef je denk ik helemaal niets te verwachten. Daar zitten alleen maar eurozeloten. Zelfs de meest redelijke partijen zenden alleen maar mensen naar Europa die meer, meer en meer Europa willen.’

Nu is de stelling dat er alleen maar Europafanaten in het Europarlement zitten nogal gewaagd, gezien de  voorspelling dat de eurosceptische partijen bij de Europese verkiezingen van 22 mei sterk zullen groeien en samen ongeveer 20 procent van de zetels zullen binnenhalen.

Ook is Bos’ opmerking nu niet meteen een opsteker voor de kandidaten van zijn eigen PvdA. In 2009 was hij zo aardig om lijsttrekker Thijs Berman na de slechte verkiezingsuitslag ‘zesde keus’ te noemen. Daar had hij  achteraf spijt van. Maar veel heeft hij er blijkbaar niet van geleerd: nu zet hij de tackle op de nieuwe lijsttrekker Paul Tang al van tevoren in. Terwijl die nou zo zijn best doet de SP te overtreffen in retoriek. ‘Kiezen wij voor Bulgaarse minimumlonen?’ vroeg hij in zijn  speech tot het PvdA-partijcongres op 16 februari. ‘Kiezen wij voor het dictaat van Brusselse boekhouders?’ Niet echt taal van iemand die alleen maar meer en meer Europa wil.

Wouter Bos was in 2009 zo aardig de toenmalige lijsttrekker ‘zesde keus’ te noemen na de slechte verkiezingsuitslag

Bedankt Wouter, zullen ook de zittende Europarlementariërs denken. Zeker, in Brussel lopen ook uitgerangeerde nationale politici rond die niet veel meer doen dan hun riante onkostenvergoeding opstrijken. Zeker, er zijn ook heel wat volksvertegenwoordigers die in de zak van de lobby zitten. Maar wie er even vertoeft, ontdekt al snel dat het Europarlement rijk is aan goed geïnformeerde, welbespraakte en zeer betrokken politici die niet zelden uiterst kritisch zijn over de huidige Europese Unie. 

En van hen hebben we niet zelden méér te verwachten dan van de nationale volksvertegenwoordigers. Zo nam een overweldigende meerderheid afgelopen dinsdag in Straatsburg een voorstel aan om witwassen veel moeilijker te maken door het instellen van een openbaar register van uiteindelijk belanghebbenden. Dat moet inzichtelijk maken wie er profiteert van geldstromen die via schimmige brievenbusfirma’s lopen. Zodat de Kadhafi’s en Janoekovitsjen hun roofgeld niet meer kunnen wegsluizen via Nederland. 

Maar hier moet de regering van een dergelijk openbaar register niets hebben. En een meerderheid van de Kamer wees in een motie verontwaardigd het idee af dat Nederland een belastingparadijs zou zijn.

Drie keer verschrikkelijk

Bos richtte zijn pijlen ook op de drie kandidaten die de grote fracties in het Europarlement naar voren hebben geschoven voor de post van voorzitter van de Europese Commissie. In het Verdrag van Lissabon staat dat de regeringsleiders van de achtentwintig lidstaten bij een voordracht van de nieuwe voorzitter rekening moeten houden met de uitslag van de Europese verkiezingen, en dat het Europarlement zijn fiat moet geven aan de voorgedragen kandidaat.

Een formulering die ruimte laat voor vele interpretaties. Maar het Europarlement probeert de macht naar zich toe te trekken door te zeggen: het kan alleen iemand worden die wij al vóór de verkiezingen opwerpen.​

De kandidaten van de drie grote Europese politieke families zijn de socialist Martin Schulz, de Luxemburgse christendemocraat Jean-Claude Juncker en de Belgische liberaal Guy Verhofstadt. ‘Dat is natuurlijk drie keer verschrikkelijk als je nadenkt over de vraag hoe je Europa meer draagvlak kunt geven,’ luidde het vernietigende oordeel van Bos.

Een dag later deed columnist Sheila Sitalsing er in de Volkskrant een schepje bovenop. Ze noemde de kandidaten ‘drie dinosaurussen uit het op-volle-kracht-vooruitkamp.’ Juncker zette ze weg als een drankorgel die uitblinkt in foute grapjes. Verhofstadt noemde ze een ‘luchtfietser.’ En Schulz mocht het doen met deze kwalificatie: ‘een grijzige boekhandelaar uit Würselen die sinds 1994 (!) in het Europees Parlement zit en daar in 2012 voorzitter werd - niet dankzij zijn kolossale charisma, maar dankzij politiek handjeklap.’ 

Alom klinkt het verwijt dat politici geen visie meer hebben, maar als er één het een keer waagt een toekomstvisioen over een federaal Europa te hebben, wordt hij meteen weggezet als een luchtfietser

Komisch, zeker. Maar ook waar, eerlijk en ter zake? Nee. Alom klinkt de klacht dat mensen in deze jachtige tijden zo vaak van baan veranderen en niemand nog vakkennis opbouwt. Maar als een politicus het ambacht twintig jaar beoefent, heet hij meteen een dinosaurus. Overal klinkt het verwijt dat politici geen visie meer hebben, maar als er één het een keer waagt een toekomstvisioen over een  federaal Europa te hebben, wordt hij meteen weggezet als een luchtfietser. 

En Martin Schulz, een grijzige politicus? Warmbloedig en impulsief, noemde  Le Monde  hem juist. ‘Een van de weinige stemmen in Brussel die met passie spreekt over Europa, die emotie legt in een discours dat te vaak aan technocraten wordt overgelaten,’ schreef de krant. Ook een man die vijanden maakt met zijn ongezouten meningen en polemische uitspraken. De Franse socialisten vergeleek hij tot hun woede met duiven. ‘Uit de lucht schijten ze op je, maar op de grond eten ze uit je hand.’

Onlangs beluisterde ik een indrukwekkende toespraak van Schulz bij de opening van de tentoonstelling  Liberation Route. Schulz verliet de door zijn speechschrijver voorgekauwde tekst en vertelde met ontroering in zijn stem over zijn bezoek aan een begraafplaats in Lommel, waar een broer van zijn moeder ligt. Op achttienjarige leeftijd moest hij met Hitlers leger naar Rusland. Nadat hij de oorlog had overleefd, bood hij als specialist in landmijnen zijn diensten aan de geallieerden aan en werd een mijn hem fataal.

Met scepsis had ik tot dat moment de nogal gelikte bijeenkomst bijgewoond. Liberation Route kwam op mij over als een poging toeristen te lokken met weinig smaakvolle producten als het  Liberation Arrangement Toon Vertier. Maar door het persoonlijke verhaal van Schulz kreeg ik door waar het écht om ging: een poging om de per Europees land verschillende perspectieven op de bevrijding met elkaar te confronteren.

Keuze zat

Zeker, Schulz, Juncker en Verhofstadt zijn alle drie niet van de eurosceptische school. Ze beschouwen Europa als een gegeven, net zoals Nederland dat is. Maar over de inrichting van de Europese Unie hebben ze nogal verschillende politieke opvattingen. Schulz is een klassieke socialist die raast en tiert tegen het neoliberale Europa. Guy Verhofstadt is juist een heraut van de vrije markt. Juncker een katholiek die niet voor niets de favoriete kandidaat is van de conservatieve christendemocraat Angela Merkel.

En voor wie zich ideologisch niet thuis voelt bij deze drie heren: niemand die u dwingt op een van de drie grote politieke families te stemmen. 

Ook De Groenen hebben een kandidaat voor het voorzitterschap van de Europese Commissie gelanceerd: het duo  José Bové, de antiglobalist die roem vergaarde met zijn bestorming van een vestiging van McDonald’s, en  Ska Keller, het jonge Duitse politieke talent.

In eerste instantie kiezen we natuurlijk niet de voorzitter van de Europese Commissie, maar nationale volksvertegenwoordigers voor het Europarlement. En voor wie al deze kandidaten met uiteenlopende ideologische profielen in de trant van Bos en Sitalsing over de kam ‘Europa vooruit’ scheert, is er alle kans eurosceptisch te stemmen. Op links op  Europees Unitair Links, waar de SP deel van uitmaakt. Op rechts op eurosceptische partijen als PVV, de Britse UKIP en het Franse Front National.

Alle stemmingmakerij ten spijt: er valt dus heel wat te kiezen op 22 mei.