Dit is het tijdperk waarin onze persoonlijke en politieke besluiten er meer toe doen dan ooit tevoren

Soms is cynisme zo schel dat het pijn doet. CheapTickets presenteerde in april dit jaar een lijst met ‘bestemmingen die [door de opwarming van de aarde] over een aantal jaar niet meer hetzelfde zullen zijn’.

Een van ‘de weinige gezonde’ gletsjers in Chili en Argentinië nog zien? Of het Great Barrier Reef in Australië? Boek snel een goedkope vlucht, voor het te laat is.

En als je jouw ‘steentje wil bijdragen aan het verbeteren van de aarde’ en op een ‘verantwoorde manier op vakantie’ wil gaan, schrijft CheapTickets, ‘compenseer [dan] de uitstoot van jouw vliegreis.’

Zo werkt het dus niet. Je kunt compensatie niet als aflaat gebruiken en ondertussen doorvliegen alsof er niets aan de hand is. Veel schade van de luchtvaart is helemaal niet te compenseren, of pas op een termijn van tientallen jaren.

Dat hebben we lang genegeerd, maar inmiddels is het debat hierover losgebarsten. De feiten liggen op tafel. Vliegen heeft een rampzalige – en snel groeiende – impact op het klimaat. De overheid laat het afweten. Dus is het aan ons om de enige logische conclusie te trekken: minder vliegen.

Mijn stuk hierover van afgelopen woensdag maakte veel los en leverde meer dan 300 reacties op. De bijdragen van mensen die zelf minder zijn gaan vliegen en daar goede ervaringen mee hebben, heb ik voor je samengevat. Ze laten zien dat het vrijwillig inperken van onze mobiliteit misschien niet het grote verlies is dat sommigen vrezen.

Maar hoe noemen we het, als mensen vanwege het klimaat het vliegtuig weren? Eindredacteur Anna Vossers en ik deden een oproep waarop honderden suggesties binnenstroomden. Onze favoriet: ‘Planetariërs’.

Spaar de aarde, beperk vluchten en vlees

Begrijp me niet verkeerd: ik ben niet ineens gaan geloven dat individuele acties tegen klimaatverandering zaligmakend zijn. Er is stevig overheidsbeleid nodig om de economie naar groene wateren te sturen, bijvoorbeeld door kerosine en de uitstoot van CO2 te belasten. Maar zulk beleid zal alleen succesvol zijn als er draagvlak voor is, en als het hand in hand gaat met gedragsverandering.

De afgelopen weken verschenen twee nieuwe scenario’s om de opwarming te beperken, eentje in Nature Climate Change en eentje in Nature Energy. Ze leunen respectievelijk sterk op dieetverandering en energiebesparing: minder vlees, vis en zuivel en minder verspilling dus om de uitstoot te beperken.

Zulke voorstellen zijn niet altijd populair, maar wel nodig. The Guardian vatte een grootschalig onderzoek uit Science samen waaruit blijkt: het beperken van je consumptie van vlees en vis is de beste manier om je negatieve impact op de aarde te beperken. (Als je benieuwd bent waar die impact verder vooral in zit, kijk eens hier, hier of hier.)

Beleid en technologie leveren een broodnodige bijdrage

In de rest van deze nieuwsbrief wil ik stilstaan bij recente berichten over de staat van het klimaat, en bij pogingen om daar met streng beleid iets aan te doen.

In Nederland wordt al maanden achter de schermen onderhandeld over een nationaal Klimaatakkoord met beleid tot en met 2030. NRC Handelsblad berichtte deze week dat de gesprekken zijn beland op het punt waar harde keuzes moeten worden gemaakt – en het is niet zeker of dat bijtijds gaat lukken.

In Brussel werd donderdagochtend na een lange nacht onderhandelen besloten dat de EU streeft naar 32 procent hernieuwbare energie in 2030. Te weinig, volgens Greenpeace, maar de milieu-organisatie was wel blij met een afspraak die het voor burgers makkelijker moet maken om zelf zonnepanelen aan te schaffen en zo onderdeel te worden van de omslag naar groene energie.

Die omslag schrijdt voort. Zowel het Internationaal Energieagentschap (IEA) als het Internationaal Agentschap voor Hernieuwbare Energie (IRENA) kwam met overzichten naar buiten over de verduurzaming van het wereldwijde energieverbruik.

Eigenlijk presteerde alleen zonne-energie goed genoeg. De opkomst van andere schone energievormen en vorderingen in andere sectoren, zoals de verduurzaming van transport, gebouwen, en industrie, gaat niet snel genoeg, toont het IEA in een handig overzicht.

Hernieuwbare energie moet zich zeker 6 keer zo snel ontwikkelen als we de klimaatdoelen van Parijs willen halen, stelt IRENA.

Ik schreef een column over ‘negatieve emissies’, oftewel manieren om de uitstoot van vandaag later terug te draaien. Op dat vlak worden vorderingen geboekt, en kwam onderzoek naar buiten dat claimt dat het opslaan van CO2 onder de grond veilig kan, mits goed gereguleerd.

Antarctica verliest ijs. Veel ijs

Zijn de signalen uit de energiesector gemengd, uit de klimaatwetenschap zijn ze ronduit zorgwekkend. Veel media deden verslag van een nieuw onderzoek naar het smelten en afbrokkelen van het ijs op Antarctica. Dat gaat veel sneller dan gedacht.

Op dit moment verliest Antarctica jaarlijks bijna 200 miljard ton ijs. De snelheid waarmee het continent ijs verliest, is de afgelopen vijftien jaar ruim verdrievoudigd.

Sinds 1992 is het continent in totaal al ongeveer 2.700 miljard ton ijs kwijtgeraakt, wat de zeespiegel ongeveer 8 milimeter heeft doen stijgen.

‘Antarctica bevat genoeg ijs om een zeespiegelstijging van 58 meter te veroorzaken’, zegt een van de onderzoekers achter de bevindingen, Michiel van den Broeke van de Universiteit Utrecht. ‘Dat zal niet van vandaag op morgen gebeuren, maar het ijsverlies versnelt wel.’

Donderdag berichtte Reuters over een uitgelekt concept van het eerstvolgende rapport van het IPCC, het klimaatpanel van de VN. Niet eerder liet het IPCC zich in zulke felle termen uit over de risico’s die we lopen, aldus Reuters.

Zonder radicale ingrepen zullen we rond 2040 zoveel hebben uitgestoten dat het klimaatdoel van maximaal 1,5 graad Celsius opwarming in 2100 wordt gemist. De tijd om die ingrijpende veranderingen door te voeren is dus zeer beperkt, stelt het IPCC.

We varen een onzeker tijdperk in

Als je iets uitzoomt, zie je dat we zowel op het gebied van klimaat als dat van energie grote veranderingen kunnen verwachten. We nemen versneld afscheid van een fossiel energiesysteem én we gaan de schade die dat systeem heeft veroorzaakt, nog vele decennia voelen.

De huidige wereldeconomie komt daardoor op twee manieren onder druk te staan. Investeringen in de fossiele infrastructuur kunnen in korte tijd veel waarde verliezen, waarschuwde The Guardian op basis van onderzoek in Nature Climate Change. En de opwarming zelf zal de economie ook schade berokkenen – iets wat we waarschijnlijk nog te veel onderschatten, schreef de onvolprezen David Roberts op Vox.

De voorspellingen over de ontwikkeling van energiemarkten blijken in deze wereld steeds minder waard, concludeerde columnist Nick Butler in The Financial Times.

Conclusie: het is een onzekere, maar ook interessante tijd om te leven. Hoe de mensheid het fossiele tijdperk afsluit en zich mogelijk herpakt in een schoner systeem op een warmere aarde - ik zou het voor geen goud wilen missen. En ik blijf het dus ook voor jullie volgen.

Maar eerst ga ik even met vakantie, weg van dit scherm en de natuur in. In juli ben ik er weer (en pas dan reageer ik ook weer op m’n mail).

Tot dan!

Jelmer

p.s. 23 juni wordt in zes steden gedemonstreerd tegen de groei van de luchtvaart.