Een collectieve verzekering voor zzp’ers? Prima idee

Toen werkgeversvoorman Harry van de Kraats begin deze maand voorstelde om zzp’ers zich voortaan verplicht te laten verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid, kreeg hij de wind van voren.

En niet in de laatste plaats van mondige zzp’ers. Zoals voorzitter Maarten Post, van ZZP Nederland. ‘Wij bepalen zelf wel of we ons willen verzekeren’, was de strekking van zijn reactie.

De stichting van Post lobbyt al jaren met veel succes tegen iedere vorm van collectieve voorzieningen voor zzp’ers. Post schildert zzp’ers bij voorkeur af als een geëmancipeerde groep ondernemende werkers, die zichzelf hebben bevrijd van het juk van de collectief georganiseerde sociale zekerheid.

Als zelfverkozen zelfstandige kan ik een heel eind meegaan in deze redenering. Toen ik in 2014 mijn vijfjarige jubileum als verslaggever bij de Volkskrant naderde, werd ik onrustig. Mijn werk was leuk, mijn collega’s top. Maar het idee om nog tientallen jaren elke dag een stuk te tikken voor dezelfde krant, maakte mij doodsbenauwd.

Lang verhaal kort: ik nam ontslag en zette mijn werk voort als freelancer. Ik heb nooit een seconde spijt gehad van dit besluit. Maar dat betekent niet dat het leven als zelfstandige perfect is.

Het grootste nadeel?

Toen ik mijn vaste contract bij de krant inruilde voor het zzp-schap, verloor ik automatisch ook het grootste deel van mijn sociale zekerheid

De dag dat ik mijn vaste contract bij de krant inruilde voor het zzp-schap, verloor ik automatisch ook het grootste deel van mijn sociale zekerheid. En ik ben niet de enige. Nederland telt 1,5 miljoen zzp’ers. Ongeveer 80 procent van deze zelfstandigen heeft geen arbeidsongeschiktheidsverzekering.

Uit cijfers van uitkeringsinstantie UWV weten we dat 3,5 procent van de Nederlandse werknemers vroeg of laat arbeidsongeschikt raakt. Als we deze cijfers projecteren op zelfstandigen, dan moeten we ervan uitgaan dat de kans om door ziekte of een ongeval nooit meer te kunnen werken ongeveer 1 op 29 is.

Op basis van deze statistieken ligt het in de lijn der verwachting dat 52.500 onverzekerde zzp’ers uiteindelijk arbeidsongeschikt zullen raken. En dat is waar Harry van de Kraats op doelt wanneer hij spreekt over een ‘tikkende tijdbom’. Ik deel zijn standpunt dat we het daarover moeten hebben.

De reactie van ZZP Nederland irriteert mij mateloos

Voor de goede orde: mijn stem wordt in dit debat nadrukkelijk niet vertegenwoordigd door ZZP Nederland. Hun voorzitter Maarten Post komt in zijn reactie op de voorstellen van Van de Kraats niet verder dan het afschilderen van de verplichte arbeidsongschiktheidsverzekering als ‘puur eigenbelang’ van de werkgevers.

‘Men tracht het afkalvend draagvlak onder cao-regelingen te herstellen door cao-verplichtingen op te leggen aan zelfstandige ondernemers’, aldus Post in deze reactie. ‘Daar gaan wij dwars voorliggen.’

De reactie irriteert mij mateloos.

Ten eerste omdat Post met zijn 42.000 leden nog geen 3 procent van alle zzp’ers vertegenwoordigt. Dus wie is hij om namens ons allemaal te spreken?

Ten tweede omdat Post ook zijn eigen achterban van overwegend geprivilegieerde zzp’ers met hoge inkomens nodeloos op kosten jaagt met zijn standpunt.

Dat zit zo:

De voornaamste reden voor zzp’ers om zich nu niet te verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid, is de hoogte van de premie. De precieze kosten wisselen per beroepsgroep, leeftijd en de hoogte van het verzekerde jaarinkomen, maar maandelijkse premies van 500 euro of meer zijn niet uitzonderlijk.

Het recente verleden leert ons dat dit voor de helft of minder kan. Tot het begin van deze eeuw waren zzp’ers tenslotte nog verplicht collectief verzekerd tegen arbeidsongeschiktheid. Alle zzp’ers betaalden toen nog mee aan het sociale vangnet, waardoor de regeling veel betaalbaarder was.

Maar sinds de regering de verzekering privatiseerde, schoten de kosten pijlsnel omhoog terwijl de verzekeringsgraad kelderde. Zo bezien is dit het zoveelste voorbeeld van mislukte marktwerking in de publieke sector.

Zelfstandigen met een fysiek beroep worden het zwaarst getroffen

Zelfstandigen met een fysiek beroep, zoals bouwvakkers, worden het zwaarst getroffen door de mislukte privatisering van de arbeidsongeschiktheidsverzekering. Zij lopen een sterk verhoogd risico op arbeidsongeschiktheid. Zo belandt 16,8 procent van de stukadoors uiteindelijk in de WIA.

Maar waar zelfstandige stukadoors tot vijftien jaar geleden nog automatisch goed en betaalbaar verzekerd waren, is het nu een risicogroep waar geen verzekeraar op zit te wachten. ZZP Nederland weet dit. De arbeidsongeschiktheidsverzekeringen die je via hun website kunt afsluiten, sluiten zelfstandigen met een fysiek beroep expliciet uit als klant.

Ondertussen profiteren werkgevers al jaren van de goedkope en flexibele arbeid die zzp’ers hun leveren. Juist omdat de meeste zzp’ers zichzelf niet verzekeren, zijn ze vaak goedkoper dan vast personeel. Het getuigt daarom van moed dat Van de Kraats zich nu opwerpt als pleitbezorger voor een fatsoenlijke zekerheid voor zzp’ers.

Zolang mijn sociale zekerheid het domein blijft van private verzekeraars, betaal ik een veel te hoge prijs

Bovendien bewijst de weerstand onder zzp’ers tegen een verplichte verzekering Van de Kraats’ gelijk dat zelfstandigen zelf niet goed in staat zijn het risico op arbeidsongeschiktheid adequaat in te schatten.

Ik zou Maarten Post – en andere lobbyisten die de terugkeer van collectieve verzekeringen voor zzp’ers willen blokkeren – daarom willen verzoeken om ergens anders te gaan liggen. Want zolang mijn sociale zekerheid het domein blijft van private verzekeraars, betaal ik een veel te hoge prijs om mijzelf en mijn gezin fatsoenlijk te verzekeren tegen het noodlot.

En ik heb nog geen enkel goed argument gehoord dat dit rechtvaardigt.