Beste,

De wereldbrand is niet geblust. President Trump wakkerde het vuurtje van de ‘immigratiecrisis’ die de VS bedreigt flink aan. Dinsdag zijn de verkiezingen in zijn land. Hij heeft zichzelf tot inzet gemaakt.

De meeste voorspellingen komen uit op: de Republikeinen houden de meerderheid in de de Democraten herwinnen de meerderheid in het van Afgevaardigden.

Trump is in topvorm, hij drukt op alle juiste knoppen om zijn achterban naar de stembus te krijgen. Een grote vooroefening voor zijn herverkiezing in 2020.

De grote witwasshow

Het is een patroon dat intussen de norm lijkt geworden in Den Haag. Ambtenaren houden informatie tegen voor hun minister, of zij zorgen dat mogelijk ongunstige informatie niet naar buiten komt.

Het was een rode draad door de zeer uiteenlopende politieke kwesties van deze week. De belangrijkste Kamerdebatten gingen over a) de plotselinge sluiting van een aantal ziekenhuizen in Flevoland en het Slotervaart in Amsterdam, en b) de nasleep van het dramatische ongeluk in Oss met de elektrische Stint-bolderkar.

In beide gevallen bleek de minister te laat de volledige informatie te hebben doorgekregen, en er daarna niet meer mee naar buiten te zijn gekomen.

Bij de Stint trad de minister (Cora van Nieuwenhuizen (VVD, Infrastructuur en Waterstaat) na het ongeluk zeer ferm op en haalde het voertuig van de weg. Later bleek dat er jaren nauwelijks of geen toezicht op was geweest. Gerommel met om het aanzien van het ministerie te redden. Effect averechts.

Bij de zeer plotselinge sluiting van de IJsselmeerziekenhuizen en het Slotervaart in Amsterdam moest de minister Bruno Bruins (VVD, Medische zorg en Sport) dat hij te laat en niet compleet had doorgekregen wat er in de praktijk gebeurde.

Mede door de bruuske gang van zaken werd het nooit eindigende over marktwerking in de zorg weer aangezwengeld.

Politieke wasstraat

Nog krassere voorbeelden van ambtelijk filteren en zo nodig bijkleuren van essentiële informatie kwam aan het licht bij twee kwesties, samengevat met de afkortingen WODC en AIVD.

Het meest schrijnende voorbeeld was het rapport van de tweede van drie commissies die zich verdiepen in de aanklacht van een klokkenluider dat hoge ambtenaren onderzoek van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum van het ministerie van Justitie (WODC) stelselmatig trachtten te manipuleren in de politiek wenselijke richting.

De stelde ‘onbehoorlijke beïnvloeding’ vast, maar de rapporten waren uiteindelijk ongeschonden uitgebracht.

De onderzoeker die oorspronkelijk aan de bel had getrokken voelt zich nu nog meer onheus bejegend. De commissie hoorde haar alsof zij een was. Zij raadt andere ambtenaren met soortgelijke principiële kritiek aan hun mond te houden. ‘De gevolgen voor jezelf zijn gewoon te groot, terwijl er niets verandert.’

Iets vergelijkbaars gebeurde bij de Commissie van Toezicht op de veiligheidsdienst AIVD. Die moet verzoeken tot hacken door politie en justitie goedkeuren. De commissie wilde aantallen verzoeken en afwijzingen publiceren. De betrokken ministeries alles weg. Niks transparantie, niks verantwoording.

Het misverstand achter al deze varianten van politieke sturing van feiten, wetenschappelijk onderzoek en andere beleidsinformatie is dat beeldvorming belangrijker is dan de waarheid. Ambtenaren die hun bewindspersoon zo denken te ondersteunen bereiken meestal het tegendeel. Het democratisch bestuur is de verliezer.

Eerste Kamer en kabinet

In de Senaat werden deze week de Algemene Politieke Beschouwingen gehouden. De aandacht voor de Eerste Kamer neemt toe naarmate de Provinciale Statenverkiezingen van eind maart dichterbij komen (de nieuwe Staten kiezen op 27 mei de nieuwe Eerste Kamer).

Alle peilingen wijzen op het verlies van de krappe meerderheid van de coalitie in de Eerste Kamer. In de Tweede Kamer deed het kabinet tot nu toe geen handreiking naar oppositiepartijen die de coalitie na mei nodig kan hebben.

Bij deze Algemene Beschouwingen deed het kabinet tegen de Eerste Kamer, maar uitnodigingen om samen te dansen worden kennelijk bewaard tot de tijd daar is.

Roken, drinken, snacken

Maandag over een week wordt waarschijnlijk het Preventieakkoord gepresenteerd. Het is de uitkomst van maanden overleg aan drie ‘tafels’ over de manier waarop de gezondheid van burgers kan worden verbeterd door het gebruik van tabak, alcohol en te veel zoet/zout/vet aan banden te leggen.

Het is een voorbeeld van modern polderen waarbij de politiek als gespreksleider van de samenleving optreedt zonder veel sturing.

De verantwoordelijke staatssecretaris Paul Blokhuis (ChristenUnie, Volksgezondheid, Welzijn en Sport) wil graag ‘meters maken’ maar dekte zich deze week al in voor wellicht tegenvallende resultaten.

In het dat ik over deze tafeldans schreef laat ik zien hoe gezondheidsvoorvechters strijden tegen een overmacht van fabrikanten en winkelstand, met name bij zoet en drank.

Het debat op De Correspondent tiert welig over de feiten, over de rol van de samenleving en de betekenis van schadelijke persoonlijke vrijheid.

En ten slotte ...

... zit minister Wiebes (Economische Zaken) te puzzelen hoe hij het Urgenda- van het gerechtshof in Den Haag kan uitvoeren. Misschien moet hij toch versneld kolencentrales sluiten.

... nam Piet-Hein Donner afscheid als vice-president van de Raad van State (de koning is president). Hij pleitte ervoor sterk opkomende partijen zo snel mogelijk te laten nemen. Niet inkapselen maar aan het werk zetten. Tijd voor minister Baudet.

... staat het weer op de agenda door een petitie-actie van Tim Hofman en een niet-zo-empathisch antwoord van VVD-fractieleider Klaas op een vraag van een 8-jarig jongetje dat wordt uitgezet naar Irak.