Deze Nigeriaanse migrant wilde naar Europa voor het avontuur – zoals alle backpackers

Er is een aantal vragen die ik de afgelopen zes maanden aan zó veel Nigeriaanse migranten heb gesteld, dat ik het antwoord kan dromen. Eén van die vragen is: waarom wilde je naar Europa?

Het standaard antwoord: to look for greener pastures.

Mijn pen is dan ook al bezig met van de g van greener, als Austens antwoord me wakker schudt. ‘Omdat ik iets van de wereld wilde zien!’ roept hij met een diepe lach. ‘Van reizen leer je.’

Zijn antwoord laat me op een andere manier kijken naar de drijfveren van Afrikaanse migranten om naar Europa te willen gaan. Als jonge twintiger reisde ik zelf ook maandenlang de wereld rond – alleen, en krap bij kas. Austen had als twintiger diezelfde droom. Maar hij bezat niet zo’n gunstig paspoort, en nog geen fractie van mijn ‘krappe’ budget. En dus zag Austens ‘backpackreis’ er nogal anders uit dan de mijne.

Austen is nu ‘rond de vijftig’. Hij spreekt over zichzelf als een avonturier, niet als een migrant.

Tenminste, tot vijftien jaar geleden. Toen werd zijn eerste kind geboren. Sindsdien probeert Austen er alles aan te doen zijn nageslacht een beter leven te bieden dan hij zelf had. Tot zijn grote frustratie zonder enig resultaat. En dus probeert hij opnieuw naar Europa te komen: dit keer door op internet een Europese vrouw te zoeken die met hem wil trouwen.

Hoe kijkt Austen naar migratie? En hoe is dat na al zijn avonturen veranderd? Maak kennis met deze avonturier.

Avontuur zit in zijn bloed

‘Als kind hield ik al van avontuur. Dat kwam, denk ik, door mijn vader, die werkte voor het ministerie van Landbouw. Hij reisde voor zijn werk naar Maleisië, Groot-Brittannië, Canada...’

‘Er kwamen ook altijd veel buitenlanders op bezoek. Ik herinner me er één in het bijzonder: meneer Armstrong, een Canadees, die voor de Wereldbank werkte. Ik was misschien 8 of 10 jaar, en elke keer als hij wegging, smeekte ik hem mij mee te nemen. De drang om te reizen had ik toen al – ik wilde de wereld leren kennen.’

Ik las als kind veel boeken van schrijvers uit het buitenland. Shakespeare, Oliver Twist. Ik wilde die plekken bezoeken

‘Ik las ook veel boeken als kind, van buitenlandse schrijvers. Shakespeare, Oliver Twist. Ik wilde die plekken bezoeken, die mensen leren kennen.’

‘Na de middelbare school waren er in Nigeria weinig mogelijkheden voor jonge mensen als ik, die de ambitie hadden iets van hun leven te maken. Daarom wilde ik op zoek naar een nieuwe omgeving. Er was weinig voor nodig om mij enthousiast te krijgen toen een neef me vertelde dat ik via land naar Europa kon reizen.’

Met een vriendengroep op pad

‘We vertrokken met een groep van acht vrienden, allemaal voetballers. Dat was mijn stiekeme droom: in Europa door een club gecontracteerd te worden. We besloten al ons geld bij elkaar te leggen. Ik had minder geld, maar ik had de wilskracht – mijn rol in de groep was iedereen enthousiast maken voor het avontuur.’

‘We reisden met de bus door Mali en Burkina Faso, naar Mauritanië. Daar wilden we op een boot stappen naar Las Palmas, Spanje.’

‘Aan de kust ontdekten we echter dat je twee soorten boten hebt: de vissersboot en de ballonboot. Die laatste is veel riskanter, die wilden we niet nemen. Maar de vissersboot was duur, iets van 1.000 dollar per persoon, dus we moesten eerst geld verdienen.’

‘Helaas brak op dat moment een grensconflict uit tussen Mauritanië en Senegal.^* Er werd veel gemoord, en ze pakten migranten op om aan het front te vechten. We maakten dat we wegkwamen, terug naar Mali.’

‘Daar viel onze groep uit elkaar. Een aantal van ons besloot in Mali in een betaald voetbalteam te gaan spelen. Maar ik wilde geen voetbal spelen in Afrika, ik wilde meer zien, ik wilde naar Europa.’

Van een avontuur naar een nachtmerrie

‘En dus ging ik met enkele vrienden door, eerst naar Marokko, daarna via Niger naar Libië. We reisden met kamelen, want auto’s waren te duur. Dat was waar de reis van een avontuur in een nachtmerrie veranderde. Mensen vielen tijden die reis gewoon dood neer, van de hitte. Ik zag skeletten liggen. Sommigen dronken hun eigen urine.’

‘Op sommige delen van de route zaten we achter op trucks. De chauffeurs stopten soms onderweg, wezen een meisje aan, en begonnen haar dan met geweld uit te kleden. Ze verkrachtten haar gewoon onder je neus, op de motorkap, zonder dat je iets kon doen.’

‘Toen we eenmaal in Libië aankwamen, was ik nog met één vriend uit onze oorspronkelijke groep, Yomi. We moesten geld verdienen. De meeste migranten verdienden onderweg geld door samen met een of twee meisjes te reizen. Die werkten dan als prostituee. Mijn probleem was: ik had geen meisjes.’

Mijn vader heeft mij streng opgevoed. Daarom kan ik sommige dingen nog steeds niet doen, zoals stelen of iets met prostitutie

‘Bovendien: mijn vader heeft mij streng opgevoed. Hij was een ambtenaar die geen geld stal – als er geld over was op zijn begroting, stortte hij dat keurig terug in de schatkist. En zo bracht hij ons ook groot. Daarom kan ik sommige dingen nog steeds niet doen, zoals stelen of prostitutie. Dus kwam ik vast te zitten in Libië.’

‘Op een dag ontmoette ik daar Ron Kuipers, uit Nederland. Hij was een toerist, reisde met een grote four wheel drive dwars door Afrika. Hij vond me aardig, en zei: ‘Austen, wat doe je hier, wil je sterven in de woestijn?’ Ik vertelde dat ik wel terug naar Nigeria wilde, maar geen geld meer had. Hij nodigde Yomi en mij uit om ons aan te sluiten bij zijn reisgezelschap. En zo reden we als toeristen terug naar het zuiden.’

‘Ron Kuipers wilde dat ik met hem meeging naar Nigeria. Maar ik bleef in Niger. Ik wilde mezelf herpakken en het nogmaals proberen. Ik was nog jong, een twintiger, en ik had een ego. Ik wilde niet terugkomen en uitgelachen worden omdat ik het niet had gehaald – terwijl mijn andere vrienden nog op reis waren.’

Terug naar huis

‘Ik werkte in Niger een tijd als tussenhandelaar in maïs en vee. En ik speelde voetbal bij lokale teams, in ruil voor bed en brood. Maar ik kwam ik erachter dat Nigeria eigenlijk beter is dan Niger.’

‘Na een paar jaar besloten Yomi en ik dat het genoeg was geweest – we gingen terug naar Nigeria. Niet lang daarna is Yomi overleden. Auto-ongeluk.’

‘In Lagos heb ik van alles gedaan om mijn hoofd boven water te houden. Ik werkte voor een bedrijf dat kapotte machines opkocht, ik kluste bij als taxichauffeur, als houtbewerker. Ik leerde wat honger is. Vaak had ik op een dag niet eens één goede maaltijd. Maar het heeft me sterker gemaakt, ik ging er harder van werken.’

‘Uiteindelijk lukte het me mijn reiservaring te gebruiken: ik kende nog iemand uit Mauritanië via wie ik gypsum kon importeren, een mineraal waarmee cement wordt gemaakt. Ik kon het hier verkopen, en zo verdiende ik geld om weer naar school te gaan. Ik was inmiddels een dertiger en mijn vader was oud en moe. Laat ik hem één keer gelukkig maken en mijn diploma’s halen, dacht ik. Nu ben ik afgestudeerd in Mass Communication en Public Administration. Ik zou graag nog een Master doen.’

Ik heb geweldige dingen gezien. De bron van de rivier de Niger, bijvoorbeeld, in Mali. Prachtig!

‘De greener pastures heb ik niet gekregen, maar wel avontuur. Ik heb geweldige dingen gezien. De bron van de rivier de Niger bijvoorbeeld, in een berg in Gao, Mali. Prachtig!’

‘Er is een stam in Mali die de mooiste vrouwen voortbrengt die ik ooit heb gezien. Lang en elegant, met geweldige borsten die recht overeind staan, al hebben ze vijf kinderen gehad. De nomadenvolken in Mali zijn sowieso heel vriendelijk. Daar kon je altijd aankloppen als je een plek nodig had om te slapen. Er was in die tijd nog geen terrorisme daar.’

Wie het wél haalden

‘Van onze groep van acht vrienden zijn er uiteindelijk twee overgestoken naar Europa: Mondi en Efez. Mondi is nu in Berlijn. Hij stak over naar Las Palmas en heeft daar een oudere Duitse vrouw ontmoet, met wie hij is getrouwd. Van Efez hoorden we zo’n vijftien jaar niets, zelfs zijn moeder dacht dat hij dood was. Hij bleek lange tijd in Guinee-Bissau in de gevangenis te hebben gezeten. Uiteindelijk is hij via Marokko in Spanje gekomen. Nu woont hij in Groot-Brittannië.’

‘Allebei hebben ze jaren en jaren gewacht om over te steken. Dat was niet aan mij besteed. Ik was ongeduldig, wilde mijn talenten niet verspillen. Ik weet niet of ik het spijt zou noemen, maar ik denk veel aan mijn vrienden die het wél gehaald hebben. Dat zij meer doorzettingsvermogen hadden, dat zij nu beter af zijn.’

Door de jaren heen ben ik steeds gefrustreerder geworden over Nigeria. Hier is geen plan, geen focus

‘Door de jaren heen ben ik eigenlijk steeds gefrustreerder geworden over Nigeria. Dit land is zo rijk, maar de rijkdom circuleert niet. Het is hier niet als in de beschaafde wereld, waar een vangnet is, waar de overheid veiligheid biedt. Hier is geen plan, geen focus.’

‘De overheid zegt: ga boeren. Maar ook boerenbedrijfjes worden niet ondersteund – er zijn niet eens goede wegen naar de vruchtbare gebieden.’

‘Een jaar of tien geleden werkte ik als community representative aan een project van de Wereldbank. Ik heb er fraude op het hoogste niveau gezien. Een ambtenaar die bedrijven registreerde om het geld naar zichzelf toe te sluizen. Pijpleidingen die werden gelegd, maar niet op waterreservoirs werden aangesloten. Dit is het land waarin wij leven.’

‘Als je weet hoeveel geld die leiders van ons bezitten… Ik las laatst over een minister die 32 auto’s heeft. Is dat geen gekte? Er is zoveel water, en toch zijn de meeste mensen dorstig.’

‘Dat is waarom er zoveel mensen op reis gaan. We willen hieraan ontsnappen. Ik zie de toestroom naar Europa niet zo snel stoppen. Mensen terugvliegen helpt ook niet – ze gaan gewoon opnieuw. Het is toch vreselijk dat mensen liever doodgaan op de Middellandse Zee dan in dit land te blijven?’

Alles voor de kinderen

‘Ik ben geen dief, ik ben geen gewapende overvaller. Ik ben gewoon een hardwerkende burger. En dat ben ik al dertig jaar. Het levert me alleen niets op. Is dat niet pijnlijk? Ik heb alles geprobeerd – ik rij een taxi, ik drijf handel, ik verbouw watermeloenen en cassaves. Ik word er zo boos van. Soms denk ik dat ik ga doordraaien van dit land. Elke ochtend word ik zo kwaad wakker…’

‘En nu gaat het niet meer alleen om mezelf. Vijftien jaar geleden ontmoette ik mijn vrouw, we hebben drie kinderen. Een zoon van 14 en twee dochters van 10 en 7. Ik denk constant na over hun toekomst.’

‘Elke ouder kent dit waarschijnlijk: dat je alleen nog maar zit na te denken over hoe je je kinderen een beter leven kunt geven. Ik wil niet dat zij later moeten hosselen zoals ik heb moeten doen. Ik wil dat ze een gemakkelijk leven hebben. Maar dat kan bijna niet in Nigeria. Als ouder ben je hier nooit gelukkig, nooit tevreden – want je kunt je kinderen niet het leven bieden dat ze verdienen. ’

‘Daarom wil ik weer proberen naar Europa te reizen. Ik heb ook andere landen overwogen. Kameroen – maar daar is nu een oorlog. Ghana – maar daar moeten Nigerianen zich nu laten registreren en genoeg geld hebben. Zuid-Afrika – maar daar vermoorden ze buitenlanders. Ik heb zelfs China overwogen. Dat zou een avontuur zijn, ja, maar daar gaat het me niet meer om. Het gaat om mijn kinderen.’

Internetdaten

‘Ik zie Europa als enige goede optie. In Europa ligt het geld ook niet op straat, maar als ik hier hard kan werken, kan ik dat daar ook.’

‘Ik wil niet over land reizen – leeftijd gaat nu een rol spelen. En ik kan zulke risico’s niet meer nemen nu ik kinderen heb.’

‘Mijn plan is nu om via internet een Europese vrouw te vinden die met me wil trouwen. Dan kan ik direct documenten krijgen om te werken, dat is mijn beste optie. Ik praat met allerlei vrouwen online, ik bid dat er een bij zit die met me wil trouwen. Ik zal haar liefhebben.’

‘Mijn vrouw zou het begrijpen. Het gaat over een betere toekomst voor onze kinderen. Ik word elke dag ouder, en ze hebben een toekomst nodig. Is daar iets mis mee?’

Eerder in Het Gezicht van Migratie