Beste,

In deze politieke weekbrief natuurlijk de tussentijdse verkiezingen in de Verenigde Staten en zorgen over de rechtsstaat in Nederland. Plus: Brexit broeit.

De emotionele, antivreemdeling gerichte campagne van president Trump was zeker succesvol als stemmentrekker. In jaren gingen niet zo veel Amerikanen naar de stembus.

Het resultaat was ook een steeds scherper verdeeld land. Platteland + laag opgeleid (Republikein) versus stad, voorstad, kusten + hoger opgeleid (Democraat).

Zonder wetenschappelijk verantwoorde (en in dit geval onmogelijke) dubbelblindproef is niet vast te stellen of Trump zijn partij per saldo goed heeft gedaan.

Hij vuurde de Republikeinse basis zeker aan om massaal te gaan stemmen. Het is ook aannemelijk dat hij gematigde Republikeinen met zijn xenofobe, angst kwekende campagne van zich vervreemdde.

Het is opmerkelijk dat Trump, ondanks de meer dan blakende economie, van 56 procent van de gepeilde kiezers te horen krijgt dat het land op de verkeerde weg is.

Voor de Democraten is zorgelijk dat uit dit tussentijdse verkiezingscircus niet dé kandidaat naar voren kwam die het tegen de genadeloze campagnevoerder Trump in 2020 kan opnemen.

In een aparte vat ik meer conclusies samen en hebben we een paar stukken verzameld die meer achtergrond geven bij de midterms.

De rechtsstaat in de storm

Twee brandbrieven stelden de rechtsstaat aan de orde. In beide gevallen zou het goed zijn als de standaardreactie van politiek en bestuur uitbleef dat het gaat om eigenbelang.

Daarnaast kwam de aankondiging dat het kabinet de noodzaak van rechtsbijstand wil gaan beoordelen, als op een Spoedeisende hulp. Om minder ‘juridische behandelingen’ nodig te maken. Ontdaan van de bezuiniging op de rechtshulp.

Allereerst de brief van een groep bezorgde rechters aan de Tweede Kamer. De groep die zich tooit met de roepnaam klaagt over de productiedwang die uitgaat van het geldende financieringssysteem.

Dat bedreigt de kwaliteit van de rechtspraak en dwingt rechters structureel tientallen procenten over te werken (zonder vergoeding).

De nood wordt verscherpt doordat de mislukking van het nieuwe ICT-systeem dat de hele rechtspraak zou digitaliseren deel wordt verhaald over de begroting van de rechtspraak. Alsof de rechters dat op hun geweten hebben.

Ik zal wel niet goed genoeg gezocht hebben, maar noch aan de rechterlijke kant noch de Tweede Kamer hebben de moeite genomen de brief simpel vindbaar online te zetten. Van beide kanten niet goed begrepen hoe de publieke discussie gevoed kan worden. Een samenvatting door NOS is niet genoeg.

Rechtsstaat (2): burgemeesters

Nog een brandbrief. Een groep van 31 burgemeesters waarschuwt het parlement voor de gekozen burgemeester.

Het is vijf voor twaalf want de Eerste Kamer behandelt dinsdag het wetsontwerp om de benoeming van de burgemeester en de commissaris van de koning (door de Kroon = kabinet + staatshoofd) uit de Grondwet te halen.

Dat maakt de weg vrij om in een gewone wet vast te leggen dat de burgemeester gekozen wordt. De initiatiefwet is al door de Tweede Kamer aangenomen. Wijziging van de Grondwet moet in twee rondes, dus na volgende verkiezingen moeten beide Kamers er nog eens over stemmen.

Juist nu de steeds nadrukkelijker als hoeder van de rechtsstaat moet optreden, soms met gevaar voor eigen leven en welzijn, is het onverstandig de bovenpartijdige status aan te tasten door een verkiezingsstrijd nodig te maken, menen de 31.

Invoering van de gekozen burgemeester dwingt tot opnieuw van de rol en wijze van verkiezen van de gemeenteraad. Er ontstaan problemen als een gekozen burgemeester een vijandige raadsmeerderheid heeft.

Kernenergie?

VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff gooide begin deze week de knuppel in het hoenderhok door te pleiten voor snelle bouw van Anders haalt Nederland de afgesproken klimaatdoelen niet.

Coalitiepartners D66 en ChristenUnie + GroenLinks waren niet enthousiast. Het CDA aarzelt kennelijk. De SP staat er open tegenover.

Minister Wiebes (Economische Zaken, ook VVD) wilde er eerst niet veel van weten: op de korte termijn is het geen Maar voor de periode tot 2050 wilde hij het toch niet uitsluiten dat kernenergie een deel van de oplossing is.

De twijfel groeide in de loop van de week. Er zijn geen plannen van industriezijde voor nieuwe kerncentrales.

De bezwaarden van de vorige hebben opvolgers: zij vrezen dat kernenergie zo duur wordt dat het de ontwikkeling van duurzame energie zonder afvalprobleem wegdrukt.

Akkoorden?

Maandag zou het langverwachte Preventieakkoord worden gepresenteerd, maar staatssecretaris Paul Blokhuis gaat voor een werkbezoek naar Friesland.

Weer uitstel kennelijk. De verwoede discussie onder mijn van vorige week illustreert hoe moeilijk de taak van Blokhuis is om een begin van consensus te bereiken.

Misschien is normatief kabinetsbeleid met een achter de deur nodig om iets te bereiken.

Iets meer kans op een akkoord volgende week schijnt er te zijn in de langslepende

Brexit broeit

Er heerst een soort nieuwsstilte, maar reken maar dat druk wordt onderhandeld over een ordelijk vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie.

De regering in Londen hoopt dat een Europese top eind deze maand groen licht geeft voor een akkoord dat premier May ook nog aan haar parlement kan verkopen in december.

Het heetste hangijzer dat overblijft is de grens tussen Noord-Ierland (onderdeel van het VK) en de republiek Ierland (die bij de EU blijft). Sinds het einde van de bloedige eilandtwisten tussen noord en zuid is er geen zichtbare grens meer, en dat wil men zo houden. Maar de EU wil geen lekke buitengrens.

De regering-May probeert met de EU een tijdelijke regeling af te spreken voor het geval er een Brexit-akkoord komt zonder Ierse grensregeling.

Zo’n noodmaatregel is backstop (achtervangmaatregel) gaan heten in de onderhandelingen. Londen wil die eindig in de tijd, de EU accepteert ’m zo lang als nodig. Londen sleutelt nu aan een soort oplossingsmechanisme voor dat probleem dat geen datum bevat maar toch genoeg zekerheid voor de EU geeft.

Ik heb er eerder op gewezen maar het van Chris Grey is de moeite van het volgen waard. De komende drukke brexitweken handig om af en toe te raadplegen.

En ten slotte...

Al dagen trekken vier PvdA’ers het land door langs zaaltjes. Zij willen lijsttrekker voor hun partij worden voor de Eerste Kamer.

Een redelijk fantasierijk project want er zijn geen algemene Eerste Kamer-verkiezingen in aantocht. De Senaat wordt 27 mei gekozen door de dan nieuw gekozen leden van de Provinciale Staten.

De kandidaten hopen niettemin de lijst en de fractie straks te mogen aanvoeren. Het gaat om oud-senator en -partijvoorzitter Ruud Koole, oud-Kamerleden Mei Li Vos en Jeroen Recourt, en huidig Eerste Kamerlid en economie-hoogleraar Esther-Mirjam Sent.

Die laatste schreef deze week een leerzame voor minister Bruno Bruins van Medische Zorg (en een beetje marktwerking).