Over het verschil tussen ‘moeder’ en ‘moederen’
In de prachtige roman Nachtouders van Saskia De Coster stelt de hoofdpersoon, die ook Saskia heet, zich een boek voor dat Eerste levensjaar met kind heet. Dat boek bestaat niet, haast ze zich te zeggen, ‘omdat alle moeders gedurende het eerste jaar met een nieuw kind geen lege momenten vinden om te schrijven. Dit gaat zo al generaties lang.’
Ik las Nachtouders tegelijkertijd met Mother is a Verb van Sarah Knott, die eenzelfde waarneming doet. Als historicus die wil weten hoe het was om moeder te zijn in andere tijden, valt Knott op dat het archief, voor zover je daarvan kunt spreken, hooguit uit korte fragmenten en afgebroken pogingen bestaat:
‘De rijkste bronnen, zoals brieven en dagboeken, stoppen vaak precies op het moment dat ze interessant beginnen te worden. Een stuk correspondentie eindigt midden in een zin; de briefschrijver weggeroepen door een huil, of een dagboek wordt opgeschort, omdat beide handen nodig zijn om de baby vast te houden.’
Baby’s en kleine kinderen gaan niet samen met schrijven, suggereert zowel De Coster als Knott. Dat hoor je wel vaker, en zo voelt het ook geregeld, maar toch is het niet waar – want beiden schreven een prachtig boek over het ouderschap, terwijl ze kleine kinderen hebben. Een roman met één verteller in het geval van De Coster, een geschiedenis opgetrokken uit een veelheid stemmen, fragmenten en anekdotes in het geval van Knott.
En allebei komen ze tot een belangrijke conclusie: namelijk, dat ‘moeder’ niet iets is wat je bént, op basis van, zeg, biologie of bloedband, maar iets wat je dóét. Moeder als werkwoord. Een belangrijk inzicht, waar ik binnenkort wat dieper op in hoop te gaan.
Van universeel naar particulier
Knott laat ook zien dat de manier waarop dat moederen gebeurt – hoe er invulling aan wordt gegeven, en hoe het vóélt – sterk afhangt van tijd en plaats. Het mag dan universeel lijken, voortplanting en zo, hoe het moederen voor een individu uitpakt heeft alles te maken met de culturele mores, verwachtingen, en angsten van de omgeving.
Neem ideeën over opvoeding en ouderlijke verantwoordelijkheid: door de tijd heen veranderen die voortdurend, slingeren ze heen en weer tussen grote betrokkenheid en laissez-faire, strenge kaders en rommelige huishoudens.
Het boek waarin ik zojuist ben begonnen, Love, Money and Parenting van de economen Fabrizio Zilibotti and Matthias Doepke, brengt diezelfde boodschap, zij het in economentaal. Zij constateren dat opvoedstijl sterk afhankelijk is van de economie. In landen waar de economische ongelijkheid groot is, blijken ouders in de opvoeding meer nadruk te leggen op hard werken en presteren, terwijl ze in landen waar de kloof tussen de rijksten en de armsten wat minder gapend is, creativiteit en ‘doen wat je leuk vindt’ belangrijker vinden.
Nog meer boeken
Over ‘doen wat je leuk vindt’ gesproken: mijn boek is verschenen! Sinds vorige maand begeeft De tweede – Over het zijn en krijgen van een tweede kind zich in het wild. Dat vierden we met een boekpresentatie op de redactie – met mooie woorden van eregast Marja Pruis, die slechts een paar keer werd onderbroken door de aanwezige kinderroedel.
En we vierden het met een mooie en vermakelijke avond in TivoliVredenburg, onder leiding van gastheer Ernst-Jan Pfauth. Arjen van Veelen, Nina Pierson en Brian Elstak traden op; de column van Arjen is na te lezen en dat beveel ik van harte aan, want wat is-ie mooi.
Daarna vulde ik veel lege momenten met over het boek vertellen – onder meer op de radio, zoals bij Nooit meer slapen, Ik ken iemand die en De Rudi en Freddie show.
Je zou misschien denken dat ik inmiddels wel uitgeluld was, maar nee! Nu het boek er is en op eigen benen moet gaan staan, ben ik samen met Jair Stein begonnen met de opnames voor een nieuwe podcastserie.
Die zal ook De tweede heten, en in elke aflevering vormt de komst (of juist het uitblijven) van een tweede kind een aanleiding om mooie, verrassende en inzichtrijke verhalen te brengen van verschillende ouders en kinderen. Over hun verwachtingen, hun hoop en hun angst – en hun ervaringen.
Het krijgen van kinderen is nooit los te zien van de historische, economische, en culturele context waarin dat gebeurt; hopelijk lukt het ons te laten horen hoe dat zoal werkt – en klinkt.
Wil je bijdragen? Lees er meer over in deze oproep.
Tot slot: eerder schreef ik over het boek Moederschap van de Canadese auteur Sheila Heti. Heti is binnenkort in Nederland, en op 23 maart ga ik met haar in gesprek over schrijven en kinderen en waarschijnlijk nog veel meer. Samen met Sarah Sluimer, in Boekhandel Linnaeus in Amsterdam. Kom ook!
Tot zover en tot gauw,
Lynn.
PS. Nog iets heel anders: de verhalen uit het boek Dit was het nieuws niet van De Correspondent zijn nu ook te beluisteren. Bijvoorbeeld dat van Nina Polak over de strevende klasse, of dat van Jelmer Mommers over individuele keuzes in het licht van de klimaatproblematiek. Het mijne, over de mens als batterij, kwam afgelopen week online, en is hier te beluisteren.