In deze campagnekaravaan leerde ik waarom Nigerianen geen vertrouwen hebben in de politiek
Er is een heet hangijzer dat ik in mijn correspondentschap Migratie vanuit Nigeria nog niet heb behandeld. Waar ik mijn vingers nog niet aan heb willen branden, misschien wel uit angst om neokoloniaal, moralistisch of paternalistisch over te komen.
Maar ik ontkom er niet aan, we moeten het erover hebben: het Nigeriaanse politiek systeem, dat op vele fronten faalt.
‘Het is alsof je over een brand schrijft’, zei mijn collega en mentor David van Reybrouck laatst in een Skype-gesprek, refererend aan mijn verhalen over Nigerianen die naar Europa migreren. ‘En dat je telkens kritiek hebt op de brandweer, maar niet op de pyromaan.’
De brandweer is hier de Europese Unie. De pyromaan de Nigeriaanse politiek.
En jullie, Correspondentleden, vragen het me ook steeds: waarom verandert er niets in Nigeria? Waarom lukt het de Nigeriaanse staat niet om te zorgen voor goede infrastructuur, werkgelegenheid en gezondheidszorg voor zijn bevolking? En misschien belangrijker: waarom lukt het jonge Nigerianen zelf niet om structurele vooruitgang in hun land te bewerkstelligen?
Maar waar begin je, als je het erover wilt hebben dat de Nigeriaanse staat voor velen een reden is om een beter leven te zoeken in Europa?
Wat Sunny Ofehe ons leert over de democratie in Nigeria
Eén begin zou kunnen zijn: dit grasveld in de deelstaat Delta van Nigeria.
En deze man, Sunny Ofehe, die aankondigt dat hij verkozen wil worden tot gouverneur van de deelstaat.
Ik leerde Ofehe kennen in Nederland, waar hij al een kwarteeuw woont. Hij vluchtte voor de militaire junta die in de jaren negentig aan de macht was in Nigeria. Mijn collega Dick Wittenberg introduceerde ons: hij schreef eerder dit verhaal over de uitzonderlijke loopbaan van Ofehe, die naast een illegaal en een graag-geziene mensenrechtenactivist ook nog even terreurverdachte was.
Maar dat alles doet er weinig toe voor dit verhaal. Want hoe langer ik Ofehe volgde in zijn gouverneurscampagne, hoe meer ik zag dat zijn verhaal voor iets veel groters staat.
Het verhaal van Ofehe geeft ons een uniek inkijkje in hoe politiek in Nigeria precies werkt. Zijn verhaal laat ons zien hoe je in deze democratie van 84 miljoen kiesgerechtigden macht vergaart. En vooral: waarom de meeste Nigerianen geen greintje vertrouwen hebben in hun volksvertegenwoordiging of in hun kansen iets te veranderen aan het systeem.
Ik volgde Ofehe bijna een jaar. In Delta State, een prachtig groene deelstaat, hobbelde ik achter zijn campagnekaravaan aan, op zoek naar een antwoord op de vraag: is het mogelijk om op democratische wijze iets te veranderen in dit land?
In de campagnekaravaan
Delta State, waar Ofehe vandaan komt, staat niet bekend om zijn veiligheid. Reizen gaat er in gewapend konvooi – in dorpen stappen de beveiligers uit om naast de voertuigen te gaan lopen.
Ofehe logeert niet eens in zijn eigen deelstaat tijdens de campagne. Hij reist elke dag uren over slechte wegen op en neer naar de naburige deelstaat Edo, waar het een stuk veiliger is. Hij schaamt zich daarvoor: ‘Onze staat is zó rijk – aan aardolie, gas, hout, mineralen, palmolie, garnalen! – maar door de onveiligheid komt er geen bedrijf hier zakendoen.’
Dat wil Ofehe veranderen. Hij denkt de ontwikkelingslessen uit zijn woonplaats Rotterdam – neem bijvoorbeeld de olie-overslag in de havens – prima in Delta State te kunnen toepassen.
Maar daarvoor moet hij eerst traditionele leiders en partijbonzen overtuigen op hem te stemmen tijdens de voorverkiezingen van zijn partij – zij moeten Ofehe steunen wil hij enige kans maken gouverneur te worden.
De campagnekaravaan gaat ook langs zijn geboortehuis, waar Ofehe zijn oude dorpsgenoten ervan wil verzekeren dat hij hen niet zal vergeten.
En het hoogtepunt van de campagnetour is zijn officiële declaration rally, waar hij zich kandidaat stelt voor de voorverkiezingen. Op een verregend grasveld, waar iedereen op z’n zondags-best was.
Don Quichot in Afrika, noemde een collega Ofehe. En dat is hij. Tegen de verwachtingen in, ondanks de verlammende corruptie en de weerstand van de gevestigde orde ten spijt, probeert hij iets te veranderen in de politiek van zijn geboorteland.
Ik wil jullie in deze nieuwsbrief niet verklappen hoe het verhaal van Ofehe eindigt. Het zit namelijk vol onverwachte plotwendingen, pijnlijke desillussies, en vuile handen. Lees het, als je wilt weten waarom weinig Nigerianen geloven dat ze iets in hun land kunnen veranderen. En lees het, als een van de redenen waarom sommige Nigerianen besluiten op zoek te gaan naar een beter leven in Europa.
Tot slot...
... werd ik deze week onderworpen aan een vragenvuur van deze studenten van de Universiteit van Ibadan. Journalisten-in-spe (ja, zelfs die heel kleine), die een vak volgen in specialized beat reporting.
En terwijl ik hun vertelde over mijn werk, gaven hun vragen mij een inkijkje in de journalistiek in Nigeria: ten minste de helft ging over censuur, politieke druk, bedreigingen en ethiek.
Natuurlijk kan ik dan mijn Hollandse verhaal over journalistieke principes ophangen – maar de afwegingen die deze studenten in hun carrière zullen maken, zijn heel anders dan de mijne. Voor mij staat slechts mijn journalistieke reputatie op het spel – voor hen mogelijk gevangenschap of marteling.
