Mama doet sekswerk. Deze vrouwen zouden willen dat die kop geen clickbait was

Mama is een meisje van lichte zeden. Zo formuleerde ze het. Haar zoon was 16, volgens moeder Dina ‘oud genoeg om niet te schrikken’. Het was haar door het hoofd geschoten dat hij niks zou terugzeggen. Of erger: dat hij in eerste instantie rustig zou reageren, maar later zou besluiten dat hij haar niet meer wilde zien, zoals een deel van haar familie eerder had gedaan.

Ze begon zich in te dekken. Dat ze niet aan de drugs zat ofzo. Dat ze het zou snappen als hij boos of verdrietig was. Dat het nogal wat was, dat woord ‘prostitutie’. Dina: ‘Dus ik zit daar een heel verhaal af te steken, ik rek het zodat ik zijn antwoord nog even niet hoef te horen. Dan ben ik klaar en ik kijk hem aan en hij zegt: “Mama, ik ben trots op je”.’

Die dag noemt ze nu ‘de mooiste van haar leven’, op de geboortedag van haar zoon na dan. Ze knijpt haar groene, katachtige ogen gelukzalig tot spleetjes. Haar zoon is nu in de twintig en studeert, woont thuis en praat met zijn moeder over haar werk.

Zijn positieve reactie kwam volgens Dina omdat ze hem al jong bekend had gemaakt met het fenomeen sekswerk. In hun woonplaats Den Haag liepen ze langs de ramen en vertelde ze hem over het hoe en waarom. Nu vergezelt hij haar naar bijeenkomsten bij het informatiecentrum voor sekswerkers, waar ze voorlichting geeft. ‘We hebben er nooit woorden over gehad. Die hebben we alleen als hij te laat thuis komt zonder te appen.’

Wat stigma en regelgeving met een beroep doen

Sinds ik vorig jaar sekswerker en activist Yvette Luhrs interviewde, wil ik meer leren over hoe de combinatie ‘stigma plus regelgeving’ het leven van sekswerkers in Nederland beïnvloedt. Luhrs legde me uit hoe het kan dat veel wetten en regels – die sekswerkers uit bescherming worden opgelegd – vaak averechts werken. Omdat ze vanuit een verkeerde gedachte worden ingevoerd; vanuit de overtuiging dat sekswerk vies, amoreel en gevaarlijk is, bijvoorbeeld. Of dat mensenhandel inherent is aan de industrie, in plaats van een criminele uitwas.

Met sekswerkers Dina (52), Wini (58) en Miriam (52) sprak ik daarom over wat de beeldvorming over hun werk betekent voor hun leven – als sekswerker, maar ook als moeder, want ze hebben alledrie kinderen.

Het is geen toeval dat juist deze drie vrouwen me te woord willen staan. Ze zetten zich via belangenverenigingen en klankbordavonden in voor hun beroepsgroep en hebben tientallen jaren ervaring in hun beroep. Dina werkte in privéhuizen en achter het raam, net als Miriam, die tegenwoordig haar klanten thuis ontvangt. Wini is burlesqueperformer.

Hun inmiddels volwassen kinderen zijn op de hoogte van hun werk en accepteren wat hun moeder doet, waardoor ze zich vrij voelen om te praten. Wel alleen onder hun voornaam, want de rest van hun omgeving weet nog altijd niet wat voor werk ze doen.

‘In mijn cultuur bestaat prostitutie niet’

Dina (52) legde haar zoon dus al jong uit wat sekswerk was. Maar vertellen dat ze het zelf deed, durfde ze pas veel later vanwege die ervaring met haar familie: ‘Ik heb een andere culturele achtergrond dan veel Nederlanders – ik wil niet zeggen welke, want dan herkent mijn omgeving me meteen – maar in mijn cultuur bestaat prostitutie niet, zoals homoseksualiteit niet bestaat.’

Sinds haar achttiende, toen ze als sekswerker begon, ziet Dina hoe de wereld onderverdeeld lijkt in twee kampen. De sekswerkers, ‘die gewoon naar hun werk gaan’ en de rest, ‘die daar van alles van vindt’.

‘Na dertig jaar sekswerk heb je alles wel gehoord’, zegt ze, terwijl ze meetelt op haar vingers. ‘Je bent vies, je hebt geen respect voor jezelf, je spoort niet, je hebt ziektes, je bent lager dan een hond. Beleidsmakers die ‘s avonds op je raam kloppen staan de volgende dag op tv te verkondigen hoe slecht prostitutie is.’

We moeten normaal doen over sekswerk

Normaal doen over sekswerk maakt het leven van sekswerkers veiliger, daar ben ik van overtuigd. Want pas dan krijgen ze dezelfde rechten als mensen met elk ander beroep.

Toch begrijp ik ook dat verreweg de meeste mensen zich er, om allerlei redenen – cultureel, religieus, uit angst voor gevaar of voor het label dat mensen erop plakken – niet comfortabel bij zouden voelen als hun kind thuis aankondigt sekswerk te gaan doen.

Dina erkent dat sekswerk voor veel mensen een beladen onderwerp is, waardoor ze zelf niet zo open kan zijn over haar beroep als ze zou willen. ‘Ik vind sekswerk even mooi of lelijk als elke andere baan. Ik schaam me nergens voor. Maar in een wereld die zo panisch reageert op het woord “hoer” zal ik altijd voorzichtig moeten zijn, om mezelf en mijn gezin te beschermen. Mijn man heeft een schoonmaakbedrijf, maar als mensen zouden weten dat zijn vrouw sekswerk doet, zouden ze hem meteen verdenken van pooierpraktijken.’

Hoe wet- en regelgeving sekswerkers in de weg zit

Elke Nederlandse gemeente bepaalt zijn eigen sekswerkbeleid. In theorie mag je overal een nieuw seksbedrijf beginnen, maar in de praktijk worden op veel plekken geen vergunningen afgegeven. Daardoor kunnen sekswerkers zich gedwongen voelen om illegaal thuis diensten te verlenen – wat nog extra ongewenst kan zijn als hun kinderen daar ook wonen. In andere gemeentes mag maar een bepaald aantal bordelen bestaan, waardoor de eigenaars een monopolie hebben en onredelijke eisen kunnen stellen aan hun werknemers. Die kunnen immers nergens anders legaal aan het werk.

Ook op andere vlakken lopen sekswerkers rechten mis die andere beroepsgroepen wél hebben. Sekswerkers hebben geen cao en nauwelijks mogelijkheden om voor zichzelf op te komen bij misstanden, bijvoorbeeld een klant die weigert te betalen voor geleverde diensten. In elke andere branche zijn daar protocollen voor, contracten, schuldeisers. In het sekswerk niet.

Aangifte doen bij de politie betekent automatisch dat je naam en beroep daar bekend worden – voor vrouwen in gemeentes waar ze om de wetgeving heen werken is dat dus geen optie. Net zomin als de rechtszaak die er mogelijk uit zou volgen: een proces is niet anoniem, waardoor de echte naam van de sekswerker, in combinatie met die zaak, voor altijd vindbaar zal zijn.

Sommige regels raken sekswerkers die ook nog moeder zijn extra hard. Bijvoorbeeld de meermaals voorgestelde registratieplicht voor sekswerkers, die het makkelijker zou moeten maken om mensenhandel te monitoren. De maatregel werd in 2017 afgeschoten in de Eerste Kamer vanwege zorgen over schending van de privacy, maar toch brengen conservatieve politici de wet steeds weer ter sprake. Voor moeders die sekswerk doen, kan de wet in de praktijk een middel worden waarmee de omgeving – ouders op school, vrienden van kinderen en hun ouders – vrij gemakkelijk hun beroep zou kunnen achterhalen.

‘Wat vindt je vriend er eigenlijk van?’

Wini (58) werkt als burlesquedanseres en kent de seksindustrie in Amsterdam goed, uit eigen ervaring en via collega’s en vrienden. Over de regelzucht: ‘Een vriendin wilde in Amsterdam een raam huren en kreeg toen vreselijk opdringerige vragen van de exploitant. Je huurt zo’n kamer en zolang je niks sloopt, zou je daarbinnen verder mogen doen wat je wilt. Maar ze kreeg vragen over haar kinderen, haar relatie.’

Amsterdamse raamexploitanten moeten hun huurders uitgebreid ondervragen voordat ze die een sleutel geven. Dat is ze opgelegd door de gemeente, die op die manier wil checken of een vrouw daar wel écht uit eigen beweging staat. Vorig jaar diende een groep raamexploitanten een zaak in bij de Raad van State. Ze meenden dat bepaalde eisen die de gemeente in het kader van de veiligheid bij de exploitanten had neergelegd, zoals het checken van de hygiëne van seksspeeltjes, veel te ver gingen. De exploitanten werden in het gelijk gesteld op een aantal punten, maar de verplichte intakegesprekken blijven voorlopig bestaan.

‘Ik besefte: als ik nu uit m’n paal val, heeft een kind ineens geen moeder meer’

Wini: ‘Stel dat je solliciteert bij de bakker en die moet van de gemeente vragen: “Heb je kinderen? Wie past er op tijdens je werk? Weten ze wat brood is? Wie haalt ze uit school? Heb je een vriendje? Wat vindt die ervan dat je croissantjes bakt?” Dat zou iedereen heel vreemd vinden, simpelweg omdat het niemand wat aangaat. Daarbij: als een vrouw daar onder dwang zou staan, dan zou die natuurlijk juist geïnstrueerd zijn om de goede antwoorden te geven.’

Ze leunt achterover en lacht. ‘Ik wilde helemaal niet fel worden, joh. We gingen het over het moederschap hebben! Dat is mooi, hoor. Als je moeder wordt, heb je opeens iets wat écht van jezelf is. Maar je bent ook ineens verantwoordelijk. Ik besefte: als ik nu uit m’n paal val, heeft een kind ineens geen moeder meer.’

Wini heeft wat ze doet nooit verborgen voor haar zoons

Wini heeft twee zoons van midden twintig voor wie ze nooit heeft verborgen wat ze doet. Daar is ze uniek in, meent ze. ‘Verreweg de meeste van mijn collega’s hebben hun sekswerk en daarnaast nog een baan. Laat ik het zo noemen: een overdagse baan. Dat is de enige die ze noemen tijdens de plichtmatige "en-wat-doe-jij"-gesprekjes op de ouderavond.’

Ze grinnikt, veegt een blonde krul weg. ‘Weet je wat geinig is? Als je moeder bent en terechtkomt in de wereld van scholen en clubjes en sportverenigingen, dan kom je ze ineens overal tegen, je medesekswerkers. Niet gek ook: er zijn er tienduizenden in Nederland. Maar hoeveel kun jij er aanwijzen op het schoolplein?’

Dat niemand erover praat snapt ze al te goed. Als jonge moeder kreeg Wini kritiek op twee uitersten tegelijk. ‘Hing ik ‘s avonds in mijn paal zodat ik overdag bij mijn kinderen kon zijn, was ik onkuis. Zat ik overdag thuis klaar met de thee als mijn kinderen thuiskwamen, was ik te ouderwets.’

De illustraties bij dit stuk zijn gemaakt door papierkunstenaar Noortje Bosma (voor De Correspondent)

Goed verdienen én thuis zijn met de kinderen

Je eigen uren kunnen indelen en op die manier veel thuis kunnen zijn met je kinderen, flink verdienen. Het is voor veel sekswerkende moeders reden om voor het vak te kiezen, zo zeggen ook Dina en Miriam.

Miriam: ‘Ik heb ze altijd alles kunnen geven. Vakanties naar Turkije, Brazilië, hotels met entertainmentteams en glijbanen. Bovenal: aandacht.’ Dina: ‘Ik wist precies hoe mijn zoon ervoor stond op school, had altijd ruimte om huiswerk met hem te maken.’

Wini voert als burlesquedanseres een komische act op waarbij ze ‘enveloppen tevoorschijn tovert waarvan je niet snapt waar ik ze verstopte’. Haar sekswerk houdt in: dansen en kleren uittrekken voor een publiek, zonder fysiek contact. Je kunt het sekswerk noemen, zoals webcammen dat ook is. Wini: ‘Maar mensen reageren over het algemeen een stuk milder op mijn sekswerk – zolang er maar geen piemel ingaat is het oké, zo lijkt het.’

‘Zolang er maar geen piemel ingaat is het oké, zo lijkt het’

‘Mijn zoons willen nog steeds niet komen kijken. Ik heb ze al zo vaak gezegd: tijdens die envelop-act eindig ik netjes met twee enorme postzegels op mijn tepels. En mijn borsten zien er nog gewéldig uit. Maar dan beginnen ze te mompelen, nee nee, geen zin in. Als ik thuis sta te douchen komen ze wel op een krukje naast me zitten om te kletsen. Dat zijn dezelfde tieten hoor.’

Als Wini ergens jeuk van krijgt, is het van preutsheid. ‘Kijk, ik woon in Amsterdam en hier heb je veel culturen bij elkaar. Sommige van die culturen houden er andere denkbeelden over vrouwen en over sekswerk op na, die vinden ons schandalig. Ik hoop niet dat die denkbeelden gaan overheersen. En weet je wie al helemaal eng zijn? Die kinderen van Exxpose.’ Wini slaat haar armen om zich heen, onderdrukt een rilling.

De jongeren die sekswerk wilden verbieden

Dit voorjaar bood conservatieve jongerenbeweging Exxpose 40.000 handtekeningen aan bij de Tweede Kamer, in de hoop een geheel verbod op prostitutie in Nederland op de agenda te krijgen. Hun mening: sekswerk gebeurt altijd onder dwang, we moeten de vrouwen ‘redden’.

Hun petitie was naar voorbeeld van het zogenoemde ‘Nordic model’. In Zweden is het kopen van seks strafbaar. Sekswerkers zijn daar meer gevaar gaan lopen tijdens hun werk doordat alles nu ondergronds gebeurt, net als in Ierland, waar een soortgelijk verbod geldt. Sekswerk verdwijnt niet wanneer je het verbiedt.

‘Het zou hilarisch zijn als het niet zo’n gevaar zou opleveren. Dat je zoiets kunt bedenken...’ Miriam (52) ontvangt me thuis, in haar woonboerderij in het noorden van het land. ‘Natuurlijk is er sprake van uitbuiting en dwang in de seksindustrie. Maar het is juist die automatische koppeling die mensen maken, tussen de aard van het werk en de criminele aspecten van het werk, die vrouwen in gevaar brengt. Die koppeling wordt in geen enkele andere industrie gemaakt. Denk aan illegale aspergestekers en aardbeienplukkers, of gastarbeiders die worden uitgeknepen in magazijns... Allemaal uitbuiting, maar uitbuiting die wordt gezien voor wat het is: een criminele kant van een anderszins eerlijk beroep.’

Miriam grijpt naar haar hoofd. Ze was laatst op vakantie naar Nieuw-Zeeland, niet in de laatste plaats omdat ze daar met andere sekswerkers wilde praten over hun ervaringen. Het is het enige land ter wereld waar sekswerk volledig gedecriminaliseerd is. Ze knijpt in haar handen. ‘Mijn collega’s daar hebben het zó goed. Ze hebben een cao! Besef even dat ik dit moet benoemen als bijzonderheid. Een cao!’

Op kantoor werken leek Miriam onoverkomelijk saai

Ze begon met sekswerk toen de oudste van haar drie zoons net geboren was. Ze had een hbo-studie afgerond en zat met twee dingen. Enerzijds moest ze haar studieschuld terugbetalen, anderzijds leek voor eeuwig op kantoor werken haar onoverkomelijk saai. Ze solliciteerde op een vacature voor masseuse, ‘want ik ben lijfelijk en ik houd van mensen. Ter plekke kwam ik erachter dat ik ook werd geacht seks te hebben – om te beginnen met de eigenaar van de salon. Ik ben opgestaan en weggelopen, maar het opende me wel de ogen voor die manier van geld verdienen. Niet veel later solliciteerde ik bij een privéhuis.’

‘Het bleek mijn ding, maar ik moest nog ontzettend veel leren. Orgasmes faken, bijvoorbeeld. En hoe ik het moment tot het daadwerkelijke pijpen en neuken kon rekken, want de eerste man die een halfuur of, God verhoede, een uur lang een simpel in-en-uit volhoudt, moet ik nog meemaken. En je wilt ze toch trots en voldaan naar huis sturen. Dus moest ik leren praten. En ik was geen prater. Tegenwoordig ben ik een volleerd maatschappelijk werker. Ik kan met je praten over het voetbal, de beurs, je huwelijksproblemen, je onzekerheden, klimaatverandering...’

Het sekswerk heeft haar een betere moeder gemaakt, zegt ze

Ze zegt dat het sekswerk haar een betere moeder heeft gemaakt. Dat ze de lessen die ze haar kinderen meegeeft – je krijgt het respect dat je aan anderen geeft, niemand is meer waard dan een ander – zelf voor een groot deel heeft getrokken uit haar omgang met klanten.

‘Wanneer je dag in, dag uit mensen voorbij ziet komen met allerlei achtergronden, beroepen, wensen en dromen, dan leer je veel over hoe mensen in elkaar zitten. Dat boosheid vaak verdriet is, dat iedereen graag hoort dat hij goed genoeg is, dat geduld het mooiste geschenk is. En dat iedereen geheimen heeft, want geen klant die thuis vertelt dat hij bij me is geweest, haha.’

Als er gasten komen, moeten de kinderen even wegblijven

Voorheen werkte ze in massagesalons, privéhuizen en stond ze achter het raam, tegenwoordig heeft Miriam een vaste klantenkring die ze thuis ontvangt. Als er gasten komen, appt ze haar kinderen dat ze even uit de buurt moeten blijven. En als de klant weer weg is, appt ze nog eens. Mannen vinden haar via online advertenties. Haar huidige partner is zelf een voormalige klant van Miriam en weet dus precies wat ze doet.

Als het alleen haarzelf zou aangaan, zou ze van de daken schreeuwen dat ze sekswerker is. Ze is trots op haar beroep, op de sociale vaardigheden die ze erin opdeed, op het gevoel dat ze ermee kreeg over haar lichaam en geest en dat ze – op meerdere manieren – eigen baas is. ‘Maar de buurvrouw zou daar weleens anders over kunnen denken. Of de vrienden van mijn zoons. En mijn jongens mogen nooit last krijgen van een keuze die ik heb gemaakt.’

Wat wel tricky was: het moment waarop haar zoons groot genoeg waren om in hun eentje de stad in te gaan, toen ze zelf nog achter het raam stond. ‘Die jongens gaan natuurlijk ook een rondje door de lokale rosse buurt maken, en hun klasgenootjes ook. Vanaf die tijd zocht ik mijn kamers strategischer uit: niet meer in de grote, openbare straten waar toeristen en uitgaanspubliek lopen, maar meer achteraf.’

‘Mijn zoon maakte zich zorgen over mijn veiligheid, vroeg zich af of ik het wel vrijwillig deed’

‘Eén keer had ik een goede vriend op bezoek tijdens het werk en zag mijn oudste zoon hem bij mijn raam staan. Mijn zoon kreeg vermoedens en niet lang daarna heb ik het hem verteld. Hij was toen al volwassen en vond het niet erg, zei dat het mijn keuze was.’ Haar middelste zoon reageerde eveneens kalm, hem vertelde ze het rond zijn zestiende. Alleen haar jongste, die veertien was toen ze het hem vertelde, had in eerste instantie een andere reactie. ‘Hij had net een film gezien over prostitutie, waarin vrouwen werden geslagen en gedwongen. Hij dacht dat ik ook zo behandeld werd en maakte zich zorgen over mijn veiligheid, vroeg zich af of ik dit wel echt vrijwillig deed.’

Tegenwoordig loopt hij met zijn moeder mee op de juridische afdeling van een belangengroep voor sekswerkers.

Wini zaait politiek bewustzijn over sekswerk, bij wie het maar horen wil

Dina is recent met haar sekswerk gestopt, nu adviseert ze een opvang voor dakloze sekswerkers. Ze zat een aantal jaar geleden zelf in de opvang. De omstandigheden in de opvang griefden haar zo, dat ze een gesprek met de directeur van de opvang eiste. ‘Op mijn kamer hing ik handdoeken als gordijnen aan mijn stapelbed, om nog de illusie van privacy te hebben.’ Dat gesprek kreeg ze en hij nam haar aan om de opvang te verbeteren. Inmiddels is er een splinternieuwe locatie gebouwd.

Wini organiseert burlesqueworkshops voor oudere vrouwen en zaait politiek bewustzijn over sekswerkwetten, bij wie het maar horen wil.

Miriam leidt klankbordgroepen voor sekswerkers, waar collega’s het onderling kunnen hebben over hun ervaringen en behoeftes. Ook probeert ze tijdens haar vakanties altijd lokale sekswerkers te bezoeken om met ze te spreken over hoe de wetgeving elders is.

Ik vroeg de drie vrouwen afsluitend naar waar zij behoefte aan hebben. In hun werk, maar ook in hun leven als moeder.

‘Iedereen mag neuken wie en hoe die wil, zolang ze mijn kut er maar niet voor gebruiken’

Miriam: ‘Sekswerkers worden van alles en iedereen afhankelijk gemaakt zolang mensen hun persoonlijke, morele oordeel zwaarder laten tellen dan de rechten van de beroepsgroep. Probeer je dus eens wat minder bezig te houden met anderen. Ik zeg altijd maar zo: iedereen mag neuken wie en hoe die wil, zolang ze mijn kut er maar niet voor gebruiken. Iedereen heeft seks. Leven en laten leven.’

Dina: ‘Als je sekswerkers bestempelt als vies of raar, breng je moeders en hun kinderen in gevaar. Ik hoop dat dit interview over een jaar of tien vreemd en overbodig voelt omdat mensen sekswerk zien als elk ander werk.’

Wini: ‘Het was onlangs moederdag, dus bij de Kijkshop zullen de strijkbouten en de wafelijzers wel weer in de aanbieding zijn geweest. Altijd overslaan. Normaal doen over sekswerk begint bij normaal doen over je eigen moeder en de seks die zij heeft. Betere seks dan jijzelf vermoedelijk; sommige dingen worden echt beter met de tijd. Koop volgend jaar eens tepelkwastjes voor moederdag.’

In verband met de privacy van de moeders en hun kinderen gebruikten we in dit verhaal alleen hun voornaam. Hun volledige namen zijn bekend bij de hoofdredactie.